POP13: Θέατρο με ουσία

Μικρές ομάδες μεγάλες επιτυχίες

Η φετινή χρονιά λιτότητας στο θέατρο έχει να επιδείξει μια ευχάριστη ιδιαιτερότητα. Μικρές, νεοσύστατες, νεανικές ομάδες, συνήθως μάλιστα και τα τρiα αυτά χαρακτηριστικά μαζί, εμπλούτισαν μια άνευρη και βασισμένη σε ανούσια υπερθεάματα χρονιά, χρηματοδότησαν τον εαυτό τους, έκαναν ένα φτωχό θέατρο με μεγάλη μαεστρία και τόνωσαν τη θεατρική γλώσσα και τους εθνικούς μας (!) προβληματισμούς. Παράλληλα μια μεγάλη ανάδειξη ελληνικών κειμένων, θεμάτων και εικόνων της πραγματικότητας δημιουργούν έναν αδιάλειπτο και δημιουργικό διάλογο για την λειτουργία της τέχνης μέσα στον κυκεώνα των σημερινών προβλημάτων. Ομάδες μικρές, αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες ή ομάδες ατόμων, με προσωπική δουλειά και ατομικό ρίσκο διαθέτουν το χρόνο και την ενέργειά τους με στόχο να μιλήσουν με άμεσους καλλιτεχνικούς όρους, χωρίς να περιμένουν αναγνώριση και αναγνωσιμότητα από τα οποιαδήποτε ελληνικά media.

Οι σημερινοί ηθοποιοί, πρόσφατοι απόφοιτοι των δεκάδων αδιαβάθμητων και αχαρακτήριστων δραματικών σχολών φαίνεται ότι δεν έχουν πια τί να περιμένουν, ούτε από τις φωτογραφημένες οντισιόν, ούτε από τις ελίτ παρέες των εθνικών φορέων, ούτε από την ανύπαρκτη τηλεόραση. Νέα μοντέλα κυριαρχούν. Είτε σχηματίζουν αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, για τον δυσβάσταχτο μπελά της εφορίας και των εισιτηρίων, είτε κάνουν παραστάσεις δωρεάν, είτε τροφοδοτούν τον μεγάλο αριθμό φεστιβάλ που γίνονται για και από νέες ομάδες. Άλλοτε με σκηνοθέτες έμπειρους, συχνά δασκάλους των μελών από τις δραματικές σχολές τους, είτε μόνοι τους εντελώς , οι νέες δυνάμεις  του θεάτρου έχουν αρχίσει να υλοποιούν, στην Ελλάδα της κρίσης,  το παλαιό ρητό με το βουνό και τον Μωάμεθ.

Με έμφαση στο ελληνικό κείμενο

Eλληνικά έργα και ελληνικές σκέψεις επικράτησαν φέτος προσελκύοντας μεγάλα πλήθη νεανικού και ευρύτερου κοινού. Δραματοποιημένη λογοτεχνία, με λιτά σκηνικά μέσα και στόχο έναν λαϊκό λόγο παρουσίασαν ομάδες όπως η ομάδα Αίολος με το έργο «Ο μικρός εγώ», παράσταση βασισμένη στο έργο του Κώστα Ταχτσή, «Τα ρέστα» (σκην. Βασίλης Ανδρέου). Μια παράσταση που έγινε σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι στον Κεραμεικό και προσέλκυσε τα περίεργα μάτια τόσων θεατών ώστε να επαναληφθεί sold out στο Βρυσσάκι φέτος. H σκηνοθετική ομάδα των Ηλία Βογιατζηδάκη, Μυρτούς Πανάγου και Νατάσας Παπανδρέου παρουσίασαν, μέσα σε πλήθος σημαιάκια ελληνικά, την παράσταση «Χταποδάκια και άλλα διηγήματα» (με έργα των Καραγάτση, Χακκά, Ταχτσή, Χριστιανόπουλου, Χατζή ). Απρόσμενη επιτυχία έκανε η παράσταση της ομάδας 4frontal «Ο Μουνής», βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα  της Λένας Κιτσοπούλου (σκην. Παντελής Δεντάκης), τιγκαρισμένη στο σύνδρομο λακ-λαχούρι-βάτα και διανθισμένο με τραπεζομάντηλα ελληνικής ταβέρνας.

«Γιοί και Κόρες» ονομάζεται η νέα παράσταση της ομάδας Sforaris (σκην. Γιάννης Καλαβριανός), βασισμένη σε συνεντεύξεις Ελλήνων όλων των ηλικιών για την ιστορική πορεία της χώρας μέσα στον 20^ο αιώνα. Σημαιάκια του ΠΑΣΟΚ, γράμματα από την Αντίσταση, τραπέζια φορμάικα, μπουφάν Αθήνα 2004 έδωσαν μια αίσθηση μελώματος στους θεατές που γέμισαν το Φεστιβάλ Αθηνών, αργότερα το Bios και τελικά και το Θέατρο του Νέου Κόσμου φέτος. Σε μια άλλη Ελλάδα, αλλά με απαράλλακτα πολιτικά ζητήματα, αναφέρεται η εντυπωσιακή, στη σύνθεση μιας εποχής που αναφέρεται στο σήμερα, παράσταση «Xαλασοχώρηδες», βασισμένη στο κείμενο του του  Α. Παπαδιαμάντη (σκην. Κ. Παπακωνσταντίνου).

Νεανικές ομάδες έδωσαν έμφαση σε σύγχρονους συγγραφείς και κείμενα, αναδεικνύοντας συγγραφικές δυνάμεις που μιλάνε άμεσα ή ποιητικά για την πραγματικότητα . Την Ελλάδα μετέχουσα στην διεθνή σύνθλιψη των ονείρων και των προθέσεων πρόβαλε το δυναμικό κείμενο της Κατερίνας Παπαδάκη, με την συγκλονιστική ερμηνεία του Στέλιου Δημόπουλου, με τίτλο «Kill the-M-all» (σκην. Ζαφείρη Χαϊτίδη). Υψηλής ποιητικής διάθεσης το θεατρικό έργο της Μαρίας Λαϊνά, που με μινιμαλιστική τόλμη σκηνοθέτησε η Χρύσα Καψούλη με την ομάδα της DAmeBlance, ενώ μια αινιγματική διάθεση για τα ήθη της σημερινής εποχής παρουσίασε η παράσταση «Εκτός Εαυτού» της Μαρίας Γιαγιάννου (σκην. Γ. Γιανναράκος), επενδυμένη με ένα «μουσείο» της ανθρωπότητας ως περιβάλλοντα σκηνικό χώρο.

Μια ποιητική διάσταση της ελληνικότητας  πρότειναν δύο αξιόλογες ομάδες υψηλών πνευματικών ικανοτήτων που άφησαν αίσθηση όπου παίχθηκαν. Το πολυταξιδεμένο «Σβήσε το πρόσωπό μου και ξαναρχίζουμε», σε ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου και σκηνοθεσία της  Δήμητρας Κονδυλάκη από την ομάδα Amour Amour, μια διάχυτη αίσθηση ελληνικότητας και μνήμης της πατρίδας, από την ποίηση της ξενιτεμένης ποιήτριας Χατζηλαζάρου, μέσα σε ένα σκηνικό γεμάτο χάρτινα καραβάκια της ελληνικής θάλασσας. Το άλλο έργο, εγκλωβισμένο σε ένα μικρό διαμέρισμα των Εξαρχείων, εμποτισμένο από τις αστικές συνήθειες του κέντρου της πόλης, ανέδειξε την σκοτεινή ποιητική συλλογή , «Μια άσκηση εξοικείωσης με τον τρόμο» του Μίλτου Σαχτούρη, Εκτοπλάσματα,  από την ομάδα με το χαρακτηριστικό όνομα Nova Melancholia (σκην. Βασίλης Νούλας).

Μια βαθιά ερμηνεία του αρχαίου λόγου, στα ελληνικά και τα φαρσί, με προβληματισμούς που αφορούν στην θέση του ανθρώπου στον σύγχρονο βίαιο κόσμο που ζει, απολαύσαμε στην παράσταση «Πέρσες» του Αισχύλου που παρουσιάστηκε φέτος από την ομάδα 4play project,  (σκην. Βαρβάρα Δούκα) με οκτώ νέους ηθοποιούς, που επέλεξαν τα αρχέτυπα, έναν καθόλου εύκολο τρόπο, για να μιλήσουν στο τώρα της σκηνής.

Με έμφαση στην εικόνα των πραγμάτων

Εντυπωσιακή η ερήμωση αλλά και  το ζωντάνεμα ενός νεοκλασικού σπιτιού στον Κολωνό, όπως την εμπνεύστηκαν οι συντελεστές της παράστασης «Κήπος Στάχτες» του Ντανίλο Κις, σε σκηνοθεσία του Ηλία Κουνέλα. Η ομάδα αναζήτησε τις θαμμένες μνήμες ενός παλιού κόσμου μέσα στα σπίτια φαντάσματα των παρυφών, άλλοτε ένδοξων , γειτονιών της Αθήνας.  Στο Βυρσοδεψείο, ένα εγκαταλελειμμένο πραγματικό βυρσοδεψείο στη βιομηχανική ζώνη του Βοτανικού που έχει γίνει το πιο δραστήριο κέντρο τεχνών και πειραματισμών της πόλης, έγινε μια εικόνα του κόσμου του Ιερωνύμου Μπος, σαν μια κατάβαση στον άλλο κόσμο, μέσα από μια σκοτεινή λίμνη, στην παράσταση «Δέρμα» της ομάδας  OΔC Ensemble ( σκην. Έλλη  Παπακωνσταντίνου). Μια υψηλά αισθητική εικόνα του κόσμου, μέσα από τα αισθαντικά  σώματα των ηθοποιών, πειθαρχημένα μέχρι φθόνου  πάνω στην σκηνή, παρουσίασε  η ομάδα  Σημείο Μηδέν με τον Βόιτσεκ του Μπύχνερ (σκην. Σάββας Στρούμπος). «H χαμένη τιμή της Καταρίνας Μπλούμ» του Χ. Μπελ  (σκην. Ελεάννα  Τσίχλη) από την ομάδα Ubuntu,  εντυπωσίασε με την φρεσκάδα των ερμηνειών και την ευκρίνεια της σκηνικής απόδοσης του ωραίου αυτού έργου. Το  Γκαράζ του ιδρύματος Κακογιάννη έγινε ένα τεράστιο τοπίο της ανθρώπινης ψυχής, μέσα από την υποβλητική  παράσταση «Pedestal» της ομάδας Helter Skelter, σε κείμενο και σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου, δομημένο σε έναν σκοτεινό κόσμο του ασυνείδητου με αφορμή την τραγωδία του Αισχύλου, «Χοηφόροι».

Με έμφαση στην (ανα)σύνθεση της πραγματικότητας

Μέσα από ελεύθερες συνθέσεις, είτε το ονομάζουμε θέατρο της επινόησης, είτε σωματικό θέατρο, είτε θέατρο του αυτοσχεδιασμού,  site specific, project  κ.ο.κ. ανταποκρίθηκαν πολλοί νέοι  και παλιότεροι  θίασοι/ομάδες  στα σημεία των καιρών και στις ειδικές πραγματικότητες  του σήμερα.  Η ομάδα Blitz, με την διεθνή της πλέον καριέρα και τις δεκάδες διακρίσεις παρουσίασε , μέσα σε άλλα της project, την παράσταση Galaxy στο Χρηματιστήριο στα πλαίσια της Athens Biennale , με αφορμή τους γνωστούς θανάτους της ιστορίας.  10cm update, μια παράσταση σωματικού θεάτρου με απρόσμενη επιτυχία πέρσι και φέτος,  από τους Patari Project (σκην. Σοφία Πάσχου),  δομημένη από 8 ηθοποιούς  σε ιστορίες κρίσιμων εποχών, του ’30 του ’60 και του σήμερα. Με την λιτότητα των αφορμών τους, Ευτυχισμένες μέρες του Samuel Becket, το ντοκιμαντέρ Grey Gardens των αδερφών Maysles και τα προσωπικά βιώματα των ηθοποιών η ομάδα του greygardens, (σκην. Κάτια Γουλιώνη), χειρίστηκε επί σκηνής το δύσκολο θέμα της μνήμης και της απώλειας. Μια υποδειγματική λειτουργία ομάδας τόσο για την χρηματοδότηση της παράστασης (ολοκληρωτικά μέσω crowd funding) , όσο και για το  εκπληκτικό site με αφορμή την παράσταση που συμπλήρωσε τον φαντασιακό κόσμο της σκηνής. Η ομάδα 7, πάντα δραστήρια τα τελευταία χρόνια, παρουσίασε μια παράσταση promenade, που καταλήγει σε άλλους θεατρικούς χώρους κάθε φορά με τον εμβληματικό (αν και από την ανάποδη) τίτλο Yapi (έχουν ήδη γίνει 3 μέρη) σε σκηνοθεσία Βίκυς Μαστρογιάννη, και στόχο μέσα από θραυσματικές εικόνες να αναδυθεί η  φθορά της σύγχρονης πραγματικότητας. Η ομάδα Vasistas παρουσίασε φέτος την παράσταση Domino, μια άρτια παράσταση βασισμένη στα “Παιχνίδια της σφαγής” του Ιονέσκο, με πολιτική τοποθέτηση και την εμπνευσμένη καθοδήγηση  της Αργυρώς Χιώτη.

Kαι μερικά φεστιβάλ

Στην ανάπτυξη αυτής της μεγάλης πλατφόρμας θεατρικού διαλόγου έχουν συμβάλει μια σειρά από φεστιβάλ νεανικής δημιουργίας που έχουν εμπνεύσει, εκκινήσει και υιοθετήσει ομάδες αλλά και θεατρικές τάσεις λιτών σκηνικών, σωματικής έκφρασης, επινοημένου κειμένου, θεατρικής ταχύτητας και αυτοσχεδιασμού. Τα παλιά του είδους φεστιβάλ όπως το BOB Theatre festival που διοργανώνουν η ομάδα Abovo, το Φεστιβάλ Νέων Δημιουργών στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, to Athens Fringe festival και το off-off Athens που διοργανώνει το Θέατρο Επί Κολωνώ , συμπληρώνονται από πλήθος νεότερων θεσμών όπως το Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών «Τα 12 Κουπέ» από την Αμαξοστοιχία-Θέατρο το Τρένο στο Ρουφ, το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου της ομάδας Θεάτρου Δρόμου HELIX και του Δήμου Αθηναίων,  το περιοδικό φεστιβάλ ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΘΗΝΑ από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου, το Φεστιβάλ «Ανοιχτή Σκηνή – Θεατρικές φωνές της πόλης» στην Θεσσαλονίκη, η  Πλατφόρμα νέων δημιουργών στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το πρόσφατο «Handmade and Recycled Theater Festival» της Fabrica Athens, το Site Specific Festival στο Βυρσοδεψείο είναι μόνο η αρχή για δεκάδες δράσεις στην πόλη που ανατροφοδοτούν και εμπνέουν και άλλους να ασχοληθούν με τις παραστατικές τέχνες.

Επιμύθιο

Οι περισσότερες ομάδες , όπως και όλοι μας γενικά, μιλάνε για την Ελλάδα της κρίσης. Αλλά με τέτοιες δημιουργικές ματιές και (άλλοτε) τόσο αναπάντεχη επιτυχία,  μάλλον αυτό για το οποίο μιλάνε παύει να ισχύει… Αλλά, βέβαια, πάντα οι αφορισμοί ήταν αντιφατικοί.