Ανατρέχοντας στην ιστορία του κινηματογράφου θα βρει κανείς ένα σωρό ταινίες που κατά καιρούς έχουν προκαλέσει αντιδράσεις. Υπάρχει ωστόσο και μια πιο ιδιαίτερη κατηγορία προκλητικών ταινιών, εκείνων που αγγίζουν σε θέματα πίστης.
Αυτές οι ταινίες είναι σίγουρο πώς θα προκαλέσουν αντιδράσεις. Δεν χωράει αμφιβολία. Μπορεί όταν ένας καλλιτέχνης δημιουργεί ένα έργο τέχνης να μη γνωρίζει με βεβαιότητα την απήχηση, αλλά ξέρει σίγουρα ποιους και πόσο θα προκαλέσει. Εντάξει, κάποια φιλμ βαδίζουν σε ασφαλή μονοπάτια, ακριβώς για να αποφύγουν την κατακραυγή από τους πιστούς, αλλά είναι μερικά, τα οποία με το που «κουνάνε το δαχτυλάκι τους» προκαλούν τον κακό χαμό.
Ευκαιρία λοιπόν, τούτες τις άγιες ημέρες της κατάνυξης και της αγάπης, να δούμε ποιοι σκηνοθέτες έθιξαν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της κοινής γνώμης με τα δημιουργήματά τους και προκάλεσαν τα ακριβώς αντίθετα συναισθήματα από αυτά που πρεσβεύει το Πάσχα.
1.’Innocence of Muslims’ (2012)
Τρομακτικό σκάνδαλο με το που πρωτοπροβλήθηκε στο YouTube. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι το ότι προβλήθηκε στο YouTube, όπου υπάρχει σαφέστατα μεγαλύτερη ελευθερία απ’ότι στα κινηματογραφικά στούντιο. Όπως καταλαβαίνετε, μια ταινία που προβλήθηκε στο διαδίκτυο, είναι μικρού μήκους -μόλις 14 λεπτά- και προκάλεσε όχι απλώς τη μήνι των Μουσουλμάνων για τη γελοιοποίηση του Μωάμεθ, αλλά ταραχές, επεισόδια, απειλές και μηνύσεις, κερδίζει επάξια την πρώτη θέση. Πού να έβγαινε δηλαδή στις αίθουσες ως μεγάλου μήκους. Ο σκηνοθέτης του κρυβόταν για μήνες πίσω από το παρατσούκλι «Sam Bacile» και τελικά αποδείχθηκε πως ήταν ένας Αιγύπτιος ονόματι Nakoula Basseley Nakoula, που αρχικά συνελήφθη και φυλακίστηκε, ενώ τώρα κατοικεί στις ΗΠΑ με άλλο όνομα (Mark Basseley Youssef) για ευνόητους λόγους.
2.’The Passion of Christ’ (2004)
Η διάσημη ταινία του Μελ Γκίμπσον, είναι μάλλον γνωστή για τους λάθος λόγους. Γιατί, αν και πρόκειται για μια από τις πιο πιστές αποδόσεις του «Θείου Δράματος» (θα έπρεπε να είναι ο σωστός λόγος) τελικά τη θυμόμαστε για το ότι είναι υπέρ του δέοντος βίαιη, ότι εναντιώνεται στους Εβραίους και ότι κατηγορείται για σημαντικές ανακρίβειες. Η ταινία είναι γυρισμένη στα Αραμαϊκά και τα Ρωμαϊκά και το γεγονός ότι εστιάστηκε στο «αντισημιτικό μένος» του Γκίμπσον, πήγε να επισκιάσει τη φήμη της, αλλά τελικά το κοινό την αντάμειψε με ένα παχυλό box office ($600 εκ). Στα αξιοσημείωτα, ότι ο Γκίμπσον δεν μπορούσε να βρει διανομέα -λόγω των κατηγοριών περί αντισημιτισμού, αλλά και του γεγονότος ότι ήταν γυρισμένη σε δυο νεκρές γλώσσες. Παρόλα αυτά, κατόρθωσε να κυκλοφορήσει την ταινία μέσω της δικής του Icon Production και η ταινία θεωρείται η πιο επιτυχημένη ξενόγλωσση όλων των εποχών. Ήταν πάντως, η απαρχή της κατρακύλας του Γκίμπσον -όχι δημιουργικά, αφού ακολούθησε το εκπληκτικό Apocalypto– αλλά σίγουρα πολλά άτομα στο χώρο του Hollywood δεν τον έβλεπαν με καλό μάτι μετά από αυτήν την ταινία.
3. ‘Submission’ (2004)
Ακόμη μια ταινία από το 2004, που φαίνεται πως δεν ήταν ήσυχη χρονιά για τους πιστούς. Αυτή είναι ίσως η πιο σοβαρή περίπτωση αντίδρασης σε μια ταινία, μιας και ο σκηνοθέτης (Theo Van Gogh) αυτής της δεκάλεπτης «διαμαρτυρίας» απέναντι στην καταπίεση των γυναικών από τους ισλαμιστές, δολοφονήθηκε. O Van Gogh, απόγονος του μεγάλου ζωγράφου, μαχαιρώθηκε εν ψυχρώ από έναν 26χρονο φανατικό ισλαμιστή ονόματι Mohammed Bouyeri στο Άμστερνταμ. Αιτία οι «σοκαριστικές εικόνες» για τους ισλαμιστές, όπως η απεικόνιση ενός γυναικείου σώματος με στίχους από το Κοράνι γραμμένους πάνω. Ο σεναριογράφος εκ Σομαλίας Ayaan Hirsi Ali φημολογείται πως ετοιμάζει το δεύτερο μέρος, ενώ κρύβεται για να αποφύγει τις απειλές που δέχεται για τη ζωή του.
4.’The Last Temptation of Christ’ (1988)
Εδώ λίγο πολύ τα πράγματα είναι γνωστά και πιο οικεία, μιας και ο “Τελευταίος Πειρασμός” του Νίκου Καζαντζάκη, μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη από το Μάρτιν Σκορτσέζε και όπως συνέβη και με το βιβλίο, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Σε αυτό, ο Ιησούς παρουσιάζεται ως θεάνθρωπος μεν, αλλά δίνεται μεγάλη έμφαση στο δεύτερο συνθετικό της λέξης. Δεν ξεχνά την ανθρώπινη φύση του και ταλανίζεται από εγκόσμια συναισθήματα, όπως λαγνεία, φόβος, αμφισβήτηση, διστακτικότητα και θλίψη. Πράγματα καθόλου αποδεκτά από τη χριστιανική κοινότητα. Άλλωστε και ο Καζαντζάκης κόντεψε να αφοριστεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ για την ταινία πραγματοποιήθηκαν μεγάλες διαδηλώσεις από Χριστιανούς, τόσο κατά τα γυρίσματα, όσο και έξω από κινηματογράφους, σε μια μάταιη προσπάθεια να σταματήσουν την προβολή της.
5. ‘Monty Python’s Life of Brian’ (1979)
Η πιο γνωστή ταινία των Python, το Life of Brian, είναι και η πιο κυνηγημένη από την Εκκλησία και τους πιστούς. Σε αυτήν, ένας νέος ονόματι Brian που ζει στην εποχή του Χριστού, ζει καταλάθος και τη ζωή του, από την επίσκεψη των Μάγων -που βρίσκουν λάθος φάτνη- μέχρι τη σταύρωση και το Always look on the bright side of life. Στην πορεία βέβαια, αποκαθηλώνουν κάθε έννοια -τυφλής-πίστης και οργανωμένης θρησκείας. Και τι δεν προκάλεσε αυτή η ταινία. Διαμαρτυρίες, τηλεοπτικά ντιμπέιτ, διαδηλώσεις έξω από κινηματογράφους. Το μεγαλύτερο αστείο βέβαια, είναι αυτό που οι δύσμοιροι οι Python έλεγαν και ξαναέλεγαν ματαίως, ότι δηλαδή ο Χριστός εμφανίζεται στην ταινία και δεν υπήρχε καμία διάθεση να γελοιοποιηθεί η φιγούρα του. Όπως ακριβώς κι έγινε. Και αυτή η ταινία πέρασε από σημαντικά προβλήματα χρηματοδότησης, με τον George Harrison να παίζει καθοριστικό ρόλο στη χρηματοδότησή της, μέσω της εταιρείας παραγωγής που είχε, τη Handmade Films. Από τις πλέον ιστορικές στιγμές της βρετανικής τηλεόρασης, η τηλεοπτική διαμάχη των John Cleese και Michael Palin με τον Επίσκοπο του Southwark, Mervyn Stockwood και τον Malcolm Muggeridge.
6. ‘The Da Vinci Code’ (2006)
Η για πολλούς ταινία-απάντηση στα «Πάθη του Χριστού» του Γκίμπσον, λόγω της σχέσης του ίδιου και του πατέρα του με τον Καθολικισμό, βασισμένη στο βιβλίο του Dan Brown, ξεσήκωσε πολύ σκόνη και φασαρία χωρίς λόγο. Απαγορεύσεις σε πάνω από δέκα χώρες, κατακραυγή από το Βατικανό και θρησκευτικός εκνευρισμός σε παγκόσμιο επίπεδο -και στη χώρα μας φυσικά- δίχως κανένα λόγο, μιας και η ταινία είναι όντως μια χλωμή νερόβραστη πατάτα με ξεκάθαρο το στοιχείο της φαντασίας, ξέχωρα από τα όποια «αιρετικά μηνύματα» μπορεί να αναγνώσει κανείς. Βέβαια, όπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, το box office κόντεψε να σπάσει, όντας το 51ο φιλμ με τις μεγαλύτερες εισπράξεις. Περίπου τα ίδια συνέβησαν και στο σίκουελ, Angels and Demons.
Ένα εξαιρετικό ντοκυμαντέρ με τον Tony Robinson (a.ka Baldrick από τα Blackadder)
7. ‘The Devils’ (1971)
Ο -σχεδόν σε κάθε ταινία του προκλητικός με κάποιον τρόπο- Βρετανός σκηνοθέτης Ken Russell, μάλλον κατάφερε να ξεπεράσει τον εαυτό του με το The Devils του ’71, εν μέρει βασισμένο στο βιβλίο του Aldous Huxley, The Devils of Lundun του 1952. Στην ταινία πρωταγωνιστούσε η Vanessa Redgrave στο ρόλο μιας ηδυπαθούς σεξουαλικώς καταπιεσμένης Ηγουμένης κατά το 17ο αιώνα, την περίοδο του Καρδινάλιου Ρισελιέ. Η εικονογραφία της ταινίας είναι σκανδαλώδης, με αρκετά σεξουαλικά όργια -βλέπε σκηνή με τον Oliver Reed ως Ιησού- και μπόλικη βία, σε συνδυασμό με το χριστιανικό μοτίβο, που όπως μπορείτε να αντιληφθείτε δεν αντιμετωπίστηκε με θέρμη. Αποτέλεσμα: Η ταινία, 43 χρόνια μετά την κυκλοφορία της, είναι ακόμη εξαιρετικά σπάνια και δυσεύρετη, ειδικά χωρίς κομμένες σκηνές.
8. ‘The Birth of A Nation’ (1915)
Το κλασικό φιλμ-προπάτορας όλων των επικών ταινιών, από τον D.W.Griffith, απεικόνιζε την Κου Κλουξ Κλαν ως τους «σωτήρες από το Νότο» και τους Αφροαμερικανούς ως σεξουαλικούς δαίμονες, που αποτελούν απειλή για τις καλόβολες λευκές κοπελίτσες. Ξέσπασαν ταραχές στις πόλεις όπου προβλήθηκε και τότε και τα επόμενα χρόνια. O Griffith προσπάθησε να αποτινάξει τη ρετσινιά του ρατσιστή από πάνω του και να καλοπιάσει το κοινό του με το Intolerance, αλλά μάλλον η ζημιά είχε ήδη γίνει.
Ειδική μνεία: Οι παρακάτω ταινίες προκάλεσαν μικρότερης κλίμακας εντάσεις ανάμεσα σε πιστούς, από τον «δαιμονισμένο» Εξορκιστή και το πανάθλιο Battlefield Earth με τον John Travolta και την προέλευση της Σαϊεντολογίας μέχρι τον πιο πρόσφατο «Νώε» του Aronofsky, που απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες της Ανατολής.
The Exorcist (1973) του William Friedkin
Sebastiane (1976) του Derek Jarman
Dogma (1999) του Kevin Smith
Stigmata (1999) του Rupert Wainwright
Battlefield Earth (2000) του Roger Christian
Noah (2014) του Darren Arronofsky
