Είδαμε τα «Περιστατικά» στο bios και κατάπιαμε τη γλώσσα μας

Η εντύπωση που απεκόμιζα ανέκαθεν, ήταν πως, σίγουροι πως τα έμαθαν ήδη όλα (πολλοί εξ αυτών άλλωστε σπεύδουν και να τα διδάξουν), δεν έχουν πλέον λόγο να ανέχονται τη δεσποτεία ενός άλλου σκηνοθέτη, και παίρνουν τη μοίρα μιας παράστασης στα χέρια τους, συχνότατα με αποτελέσματα που κυμαίνονται από το ευτράπελο μέχρι το αληθινά τερατώδες. Αφού λοιπόν το είπαμε αυτό, να προσθέσω πως, για όποιον κολακεύεται να θεωρεί τον εαυτό του ανοιχτόμυαλο, λίγες ηδονές μπορούν να συγκριθούν με το να βλέπει να διαψεύδονται στην πράξη μπροστά στα μάτια του πράγματα που τα θεωρεί σχεδόν δεδομένα.

Αυτό ακριβώς μου συνέβη στα Περιστατικά: η Νάνσυ Μπούκλη, ηθοποιός της νεώτερης γενιάς που έχει δώσει πολύ καλά δείγματα γραφής με τις ερμηνείες της, αποφάσισε να εκτεθεί και ωςσκηνοθέτης, κάνοντάς με να καταπιώ τη γλώσσα μου. Η σκηνοθέτιδα μαζί με τους τρεις ηθοποιούς της, Άννα Χανιώτη, Γρηγόρη Μπαλλά και Μαριάννα Λιανού, βούτηξαν βαθιά στο κείμενο του Δανιήλ Χαρµς, αναδεικνύοντας το παράλογο της ύπαρξης με τον πλέον ευφρόσυνο και παιγνιώδη τρόπο που θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο. Παίζοντας, όχι όπως χρησιμοποιούμε τη λέξη για τους ηθοποιούς – συχνά με αρνητική χροιά – αλλά με την αμεσότητα και τη φυσικότητα των παιδιών, δημιούργησαν την έκπληξη της σεζόν ως τώρα, επιτυγχάνοντας αυτό που αποτελεί το όνειρο κάθε νεανικής ομάδας: με μέσα πραγματικά μηδαμινά, χωρίς υποστήριξη σχεδόν από πουθενά, δημιουργούν μια παράσταση που χαράζεται στη μνήμη.

Ο Δανιήλ Χαρμς, πρόδρομος του παραλόγου και σχεδόν σύγχρονος του Μπουλγκάκοφ, είναι ένας ακόμα από τους συγγραφείς της αβαν γκαρντ της σοβιετικής περιόδου που έπεσαν θύματα του σταλινισμού, και των οποίων το έργο άρχισε του Μπομπ Ουίλσον με τον Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ και τον Ουίλλιαμ Νταφόε, που είχαμε δει προ ετών στο Φεστιβάλ Αθηνών, ήταν βασισμένο στο ομώνυμο δικό του έργο. Όμως ο δρόμος που επέλεξε η Νάνσυ Μπούκλη για την προσέγγιοη του Χαρμς δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετικός: ο γνώριμος φορμαλισμός του Ουίλσον καταδεικνύει τον παραλογισμό της καθημερινότητας με τρόπο σχεδόν τελετουργικό, ενώ στα δικά της μάτια το παράλογο – και το ξέσπασμα βίας στο οποίο συχνά καταλήγουν οι τετριμμένες σκηνές της ζωής στο έργο του Χαρμς – έρχεται σαν φυσικό επακόλουθο των καταστάσεων.

Το μυστικό των Περιστατικών είναι η ακρίβεια κι η ευθύτητά τους. Η δουλειά που προηγήθηκε για να φτάσει η ομάδα σε αυτό το υψηλό επίπεδο. Η σεμνότητα σε συνδυασμό με την άγνοια κινδύνου. Και τρεις ηθοποιοί που (τι ανακούφιση!) δεν καμώνονται, αλλά κάνουν. Που δεν έκτελούν μια σκηνοθετκή οδηγία που απαιτεί βλέμμα προς το κοινό, αλλά σε κοιτάζουν πραγματικά. Που ρωτούν περιμένοντας στ’ αλήθεια μιαν απάντηση, κι όχι μετρώντας απλώς από μέσα τους μέχρι να εκπνεύσει ο εύλογος χρόνος που απαιτείται για να τη δώσουν μόνοι τους (ή να μην τη δώσουν ποτέ).

Το κοινό εμπλέκεται, η Νάνσυ από την κονσόλα του ήχου που χειρίζεται η ίδια, παρεμβαίνει σε στιγμές – όχι απλώς καταρρέει ο τέταρτος τοίχος, αλλά δεν μένει κολυμπηθρόξυλο.Αισθάνομαι την ανάγκη να υπογραμμίσω ακόμα μία φορά το επίτευγμα των τριών ηθοποιών. Μακριά από κάθε ναρκισσισμό και επιδειξιομανία (ασθένεια δυστυχώς συνηθισμένη σε ταλαντούχους συνομηλίκους συναδέλφους τους, αλλά και σε μεγαλύτερους), κατέκτησαν μια έλλειψη επιτήδευσης που συνήθως έρχεται μετά από πολύ περισσότερα χρόνια. Ομολογώ πως δεν τους ήξερα, και το εκλαμβάνω ως σφάλμα μου. Φυσικά, μια τέτοια παράσταση δεν προκύπτει μονο από σκληρή δουλειά και καλές ιδέες: προϋποθέτει μια καλλιέργεια, όχι μόνο πάνω στο αντικείμενο, αλλά και γενικότερη: σύμφωνοι, και θεατρική, αλλά και μουσική, λογοτεχνική, εικαστική.

Η Νάνσυ Μπούκλη φαίνεται να τη διαθέτει. Και σίγουρα ξέρει να διαλέγει συνεργάτες. Αυτά είναι που κάνουν τη διαφορά, και γι αυτό τα Περιστατικά ξεχωρίζουν μέσα σε αυτό τον υπερ-πληθωρισμό παραστάσεων που έχουν πλημμυρίσει τη θεατρική Αθήνα. Δεν ξέρω αν η ίδια έχει καταλάβει τι έκανε, κι ίσως να είναι καλύτερα έτσι: όπως συμβαίνει με μια πολύ όμορφη κοπέλα, μερικές φορές το να συνειδητοποιήσει την ομορφιά της την κάνει πιο αυτάρεσκη, της στερεί την αφοπλιστική της αθωότητα.

Βγήκα έχοντας τη βεβαιότητα πως εγεννήθη ημίν σκηνοθέτιδα με ιδιαίτερη ευφυία, αλλά και αυριανοί πρωταγωνιστές, αν αυτά τα παιδιά πραγματοποιήσουν έστω και ένα μέρος από όλα αυτά που υπόσχονται. Πιστεύω βάσιμα πως θα το κάνουν, αν διατηρήσουν τη στόχευσή τους.

Λέω λοιπόν να αφήσω τη μεγάλη μερίδα του κοινού, αλλά και των συναδέλφων, να τρέχουν στις μεγάλες και γνωστές κρατικές ή ιδιωτικές σκηνές, να παρακολουθούν τα καινούρια πονήματα γνωστών και προβεβλημένων δημιουργών καβατζωμένων από παντού, να διαβάζουν τις βαθυστόχαστες συνεντεύξεις τους, αναλύουν τις ερμηνείες πολυσυζητημένων και βραβευμένων νέων πρωταγωνιστών για τους οποίους ο κίνδυνος της ίππευσης καλάμου είναι ήδη εμφανής, και να επιχειρήσω να δω ακόμα μια φορά τα Περιστατικά. Θα σας συνιστούσα να κάνετε το ίδιο, όσο προλαβαίνετε: θα παιχτούν μόνο για δέκα παραστάσεις, και οι τέσσερις έχουν ήδη παρέλθει