Σε μια σκηνή σε πυρετική δραστηριότητα, όπως αυτή του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα, συμβαίνουν διαρκώς πράγματα νέα και συναρπαστικά. Ενόψει της πρεμιέρας της νέας δουλειάς της Αρτέμιδας Λαμπίρη με τίτλο Any One, μιλήσαμε με την Χαρά Κότσαλη, μια χορεύτρια με έντονη και πολύπλευρη παρουσία σε πολλές ομάδες χορού, αλλά και στην επιμέλεια κίνησης θεατρικών παραστάσεων, ζητώντας την να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ένα τοπίο ζωντανό, αναπάντεχο και διαρκώς μεταβαλλόμενο.
Μίλησέ μου λίγο γι αυτή τη νέα παραγωγή, για τον άξονά της και το κινητικό της λεξιλόγιο. Η παράσταση Any One της Αρτέμιδας Λαμπίρη καταπιάνεται με την έννοια της μοναδικότητας όπως αυτή αποτυπώνεται μέσα από διάφορες συνθήκες συνύπαρξης με άλλα σώματα, που μαζί διαμορφώνουν μια χωρική και χρονική παρτιτούρα. Η κινητική γλώσσα που αρθρώνεται στην παράσταση και η συνολική σύνθεση στο συγκεκριμένο χώρο, που δίνει στο θεατή την επιλογή να παρατηρήσει από πολύ κοντά τη συνθήκη , συντελούν στην διαμόρφωση μιας ιδιαίτερης και -κατά τη γνώμη μου- αλλόκοτης πραγματικότητας, που όμως τελικά έχει την αίσθηση του οικείου. Ό,τι και να λέω βέβαια εγώ, η καθεμία και ο καθένας ίσως διαβάσει κάτι διαφορετικό.
Πώς βλέπεις το τοπίο του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα σήμερα; Ο σύγχρονος χορός στην Ελλάδα, κατά την άποψή μου είναι σε μία πολύ ενδιαφέρουσα φάση. Παρά τις τεράστιες δυσκολίες στις συνθήκες δημιουργίας και εργασίας (ή ενίοτε και σε πείσμα αυτών), υπάρχουν πολύ αξιόλογοι χορογράφοι και εξαιρετικοί χορευτές. Έργα Ελλήνων χορογράφων ταξιδεύουν αρκετά πλέον στο εξωτερικό, γίνονται συνεργασίες με διεθνώς καταξιωμένα χορευτικά σχήματα και μετακλήσεις σε κάποια από τα σημαντικότερα φεστιβάλ. Η ουσία είναι ότι γίνονται πολύ ενδιαφέρουσες παραστάσεις για τις οποίες πια ενδιαφέρεται ένα ευρύτερο κοινό, και παράλληλα υπάρχουν πολλά βραχύβια αλλά δυναμικά σχήματα νέων ανθρώπων που δημιουργούν δουλειές σε μικρότερους κι εναλλακτικούς χώρους με διάθεση πειραματισμού και μεγάλη φόρα.
«Όσο κι αν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για τους χορευτές που ζουν στην Ελλάδα, υπάρχει πλεόνασμα δημιουργικότητας , ιδεών και ικανοτήτων».
Έχεις επιμεληθεί την κίνηση σε αρκετές θεατρικές παραστάσεις. Πώς είναι αυτές οι συνεργασίες, και πόσο εξοικειωμένοι είναι οι έλληνες ηθοποιοί με το χορό; Δεν θα μπορούσα να πω κάτι γενικό για το πώς είναι να κάνει κάποιος επιμέλεια κίνησης/χορογραφία στο θέατρο , γιατί απ΄ ότι έχω συναντήσει προσωπικά, ο κάθε σκηνοθέτης ανάλογα και με το έργο λειτουργεί εντελώς διαφορετικά. Άρα χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση και μεθοδολογία από τον χορογράφο, ακριβώς επειδή στόχος είναι να υπηρετηθεί το θεατρικό έργο. Δεν είναι μια παράσταση χορού. Σίγουρα δεν είμαι σε θέση να διατυπώσω ένα γενικό συμπέρασμα για το πόσο εξοικειωμένο είναι το σύνολο των ελλήνων ηθοποιών με το χορό. Με επιφύλαξη θα πω, ότι έχω την αίσθηση πως η νεότερη γενιά ηθοποιών έχει πλέον μεγαλύτερη επαφή και γνώση σχετικά με την σκηνή του σύγχρονου χορού. Κι αυτό έχει να κάνει σε κάποιο βαθμό ίσως και με το γεγονός ότι είναι συχνά πια αλληλοεπικαλύπτονται οι δύο τέχνες, του θεάτρου και του χορού. Χορευτές και ηθοποιοί συνυπάρχουν σε αρκετές παραγωγές και μοιράζονται τα ίδια μέσα: κίνησης και λόγου.
Μιας που είσαι σε επαφή και με το θέατρο, πώς βλέπεις την εικόνα του θεάτρου σήμερα σε σχέση με το χορό; Έχω την εντύπωση πως ο χορός κάνει βήματα μπροστά, ενώ το θέατρο στην καλύτερη περίπτωση σημειωτόν… Προσωπικά δεν έχω την αίσθηση ότι το θέατρο κάνει σημειωτόν βήματα, κάθε άλλο μάλιστα. Εκ των πραγμάτων είναι μια σκηνή που μετράει πολύ περισσότερα χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα, άρα κατά καιρούς είναι φυσικό να παρουσιάζει σημάδια κόπωσης, πράγμα που εγώ δεν θα μπορούσα να εντοπίσω με ασφάλεια όπως και να ‘χει. Θα μου επιτραπεί όμως η εκτίμηση ότι ο χορός λόγω της ελευθερίας που του παρέχει η γλώσσα , η κίνηση, και λόγω του ότι ποτέ δεν ήταν τόσο μαζικός όσο το θέατρο , είναι πιο πρόσφορος για πειραματισμό και έρευνα για περαιτέρω εξέλιξη της σκηνικής του γλώσσας.
Εσύ πώς και σε ποια ηλικία επέλεξες το χορό ως τρόπο έκφρασης; Έκανα χορό από μικρή, αλλά νομίζω ότι γύρω στα 15 αποφάσισα ότι θέλω να το ακολουθήσω επαγγελματικά.
«Η ουσία είναι ότι γίνονται πολύ ενδιαφέρουσες παραστάσεις για τις οποίες πια ενδιαφέρεται ένα ευρύτερο κοινό, και παράλληλα υπάρχουν πολλά βραχύβια αλλά δυναμικά σχήματα νέων ανθρώπων που δημιουργούν δουλειές σε μικρότερους κι εναλλακτικούς χώρους με διάθεση πειραματισμού και μεγάλη φόρα».
Όλο και περισσότεροι έλληνες χορευτές και χορογράφοι κάνουν σπουδές ή/και δουλεύουν στο εξωτερικό, και κατόπιν επιστρέφουν στην Ελλάδα για να εφαρμόσουν με δικές τους ομάδες όσα έζησαν και έμαθαν. Αυτό έχει κλείσει την απόσταση του σύγχρονου χορού στη χώρα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη; Φαντάζομαι ότι όταν λες για την υπόλοιπη Ευρώπη, εννοείς μάλλον τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και του πλούσιου Βορρά. Για να απαντήσω στη συγκεκριμένη ερώτηση, θα έπρεπε ίσως να προσδιορίσουμε σε τι συνίσταται η εν λόγω απόσταση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι προφανές ότι όπου υπάρχουν τα χρήματα , υπάρχουν και καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα για το χορό, πολύ μεγαλύτερη οικονομική και υλικοτεχνική στήριξη στους δημιουργούς, πιο κατάλληλοι χώροι για παραστάσεις χορού, πολύ ευκολότερη μετακίνηση των ομάδων ενδοευρωπαϊκά κ.ο.κ. Αν μιλάμε για αυτή την ψαλίδα, όσο κι αν βελτιωθεί η κατάσταση εδώ είναι ασύμμετρη η μάχη. Η δεσπόζουσα και δεσποτική πολιτικά και οικονομικά Ευρώπη ζει από αυτή την «απόσταση» στην οποία αναφέρεσαι. Παρόλα αυτά, όσο κι αν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για τους χορευτές που ζουν στην Ελλάδα, υπάρχει πλεόνασμα δημιουργικότητα ς , ιδεών και ικανοτήτων. Σε συνδυασμό λοιπόν με τις γνώσεις και την εμπειρία που μεταγγίζουν οι άνθρωποι που έχουν δραστηριοποιηθεί σε αυτή την Ευρώπη, το επίπεδο του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα διαρκώς ανεβαίνει και πλέον τροφοδοτεί τις σκηνές και τις σχολές της Ευρώπης αντί μόνο να τροφοδοτείται από αυτές.