Γραμμένο στα μέσα του 1920 ως μια ανατρεπτική προσέγγιση της φόρμας της βιογραφίας, βασισμένη ελεύθερα στη ζωή της ερωμένης της, Βίτα Σάκβιλ, το Ορλάντο: Μια Σύντομη Βιογραφία, της Βιρτζίνια Γουλφ, παρακολουθεί τη ζωή του ομότιτλου χαρακτήρα απ’ τα τέλη του 15ου αιώνα, μέχρι τα μέσα του 19ου. Ένας άντρας, γεννημένος στην Αγγλία της Ελισάβετ Α’, κληρονομεί την περιουσία της ευγενούς γερασμένης ερωμένης του, με την μόνη προϋπόθεση να μην πεθάνει ποτέ.
Ο άτυχος έρωτάς του με ανδρόγυνη Κοζάκα πριγκίπισσα, οι εμμονικές προσπάθειες της Αρχιδούκισσας Χάριετ να τον τυλίξει και η εξευτελιστική αντιμετώπισή του από έναν διάσημο ποιητή που έχει προσεγγίσει, στρέφει τον Ορλάντο σε φυγή στην Κωνσταντινούπολη, ως πρεσβευτή στις εντολές του Βασιλιά Κάρολου Β’. Η επί σειρά ετών άψογη θητεία του τελειώνει ξαφνικά, όταν εν μέσω διαδηλώσεων, ο Ορλάντο πέφτει σε νάρκη, απ’ την οποία ξυπνά μέρες μετά, για να συνειδητοποιήσει ότι έχει μεταμορφωθεί σε γυναίκα.
Στην επιστροφή της στην Αγγλία, κι αφού συνειδητοποιεί τα οφέλη της γυναικείας θελκτικότητας, η Ορλάντο περνά τα χρόνια της αποφεύγοντας τις προτάσεις της Αρχιδούκισσας, που αποκαλύπτεται Αρχιδούκας, καταφεύγοντας κι η ίδια σε διαδοχικές εναλλαγές φύλλων, μια φορώντας ρούχα ανδρικά, μια γυναικεία. Φλερτάρει με μεγάλους ποιητές του 18ου και του 19ου αιώνα, αφιερώνει τον εαυτό της στη φύση, κι όταν αποφασίζει να απομακρυνθεί απ’ τα εγκόσμια, συναντά τον σύζυγο που θα της προσφέρει την κάλυψη που χρειάζεται για να ζήσει πιο κοντά στον πραγματικό εαυτό της.
Το «πιο μακροσκελές και γοητευτικό ερωτικό γράμμα που έχει γραφτεί στην ιστορία της λογοτεχνίας», όπως το είχε χαρακτηρίσει ο γιος της Βίτα Σάκβιλ, αναγνωρίστηκε ανοιχτά για το ομοφυλοφιλικό του περιεχόμενο σχεδόν μισόν αιώνα μετά την πρώτη του έκδοση, και χρειάστηκε μερικά χρόνια ακόμη για να αποκτήσει αποκρυσταλλωμένη ανάγνωση ως φεμινιστική στηλίτευση των μισογύνικων ρευμάτων, με τα οποία ήταν ποτισμένη η πανσεξουαλική ανδροκρατία της εποχής.
Στην επιμέλεια του κειμένου, για τη φετινή μεταφορά του στη θεατρική σκηνή του Ιλίσια-Βολανάκη, ο Σάκης Παπακωνσταντίνου, κρατά στο υπόβαθρο τις διαφυλετικές αναγνώσεις του έργου, κι αφοσιώνεται στον κεντρικό άξονα του μυθιστορήματος της Βιρτζίνια Γουλφ, ως αφηγηματικό μηχανισμό του έργου του. Προσεγγίζοντας αφαιρετικά το πρωτότυπο, και βασίζοντας τη διασκευή του στον μονόλογο των Μπομπ Γουίλσον και Ντάριλ Πίκνεϋ, χρησιμοποιεί για μπούσουλα τη διαβόητη οδηγία της συγγραφέως, ότι το έργο «πρέπει να είναι μισοστείο, μισοσοβαρό με μεγάλες δόσεις υπερβολής» κι εξαπολύει γύρω απ’ τον/την Ορλάντο του έναν τριμελή χορό, στο ρόλο του αφηγητή του βίου του κεντρικού χαρακτήρα.
Έχοντας ως μέλημα τη διαχείριση της αφηγηματικής φόρμας περισσότερο, παρά την ανάδειξη των υπόγειων αναγνώσεων ενός έργου έτσι κι αλλιώς διαχρονικά επιδραστικού, ο Παπακωνσταντίνου μεταθέτει το κέντρο βάρους του πρώτου μισού της παράστασης σχεδόν αποκλειστικά στους Δημήτρη Δημητρόπουλο, Έλενα Κωνσταντινίδου και Νεκτάριο Σμυρνάκη, την τριάδα υπηρετών, που προσπαθούν να μετατρέψουν την άχαρη αναγκαιότητα της αφήγησης σε ολοκληρωμένη θεατρική εμπειρία.
Δοκιμάζοντας το εύρος της ερμηνευτικής ευελιξίας τους, ο Παπακωνσταντίνου επιστρατεύει σωρεία τεχνασμάτων, με εναλλασσόμενα αφηγηματικά μοτίβα, περιπαικτικά παιχνιδίσματα με τις φωνές, τα ύφη, τις εκφορές και τις προσεγγίσεις, απ’ το άτονο, στο παιγνιώδες, στο προσποιητά υπερβολικό και στο ευθύβολα υποβλητικό, αλλάζοντας κοστούμια, στάσεις και σωματικές ισορροπίες. Οι τρεις ερμηνευτές, υποβοηθούμενοι απ’ τα επαμφοτερίζοντος ηδονισμού κοστούμια του Λάκη Γαβαλά, ανταποκρίνονται αξιέπαινα, ερεθίζοντας το βλέμμα του θεατή, κι υπογραμμίζοντας με τις εναλλαγές τους, τις έννοιες τις μετάλλαξης που ανθίζουν στο βιβλίο της Γουλφ.
Τα σκηνικά του Σταύρου Παπαγιάννη, με τους διάτμητους καθρέφτες σπαρμένους περιμετρικά της σκηνής, προσφέρουν μια ευανάγνωστη προσέγγιση ακριβώς αυτής της κλονισμένης προσέγγισης της ταυτότητας του κεντρικού χαρακτήρα, τον οποίο φέρνει στο προσκήνιο πιο έντονα στο δεύτερο μισό η Νίκη Σερέτη, δίνοντας σάρκα στο ανδρόγυνο πλάσμα του μυθιστορήματος. Αφήνοντας χώρο για μελαγχολία πίσω απ’ τη σκληράδα του χαρακτήρα της, η Ορλάντο της Σερέτη περικλείει την αφέλεια του ποιος ήταν και την επιβεβλημένη ωρίμανση του ποια έγινε, κρύβοντας κάτω απ’ το σφιχτό σακάκι και το φουσκωτό φουστάνι της, τη διττή φύση του κράματος ήρωα και ηρωίδας της.
*Το Ορλάντο της Βιρτζίνια Γούλφ, σε διασκευή και σκηνοθεσία του Σάκη Παπακωνσταντίνου, με την Νίκη Σερέτη στον κεντρικό ρόλο και τους Δημήτρη Δημητρόπουλο, Έλενα Κωνσταντινίδου και Νεκτάριο Σμυρνάκη, παίζεται κάθε Παρασκευή στις 23.15, Σάββατο στις 18.45 και Κυριακή στις 21.15, στο θέατρο Ιλίσια-Βολανάκη (Παπαδιαμαντοπούλου 4, Ιλίσια, 2107223010)