The artist is not with society, he’s different. Ένα από τα πιό επιδραστικά γκρουπ στην ιστορία του rock, είναι αναμφισβήτητα οι Velvet Underground. Εξερευνώντας τη σκοτεινή και επικίνδυνη πλευρά από τη πρώτη στιγμή της ίδρυσής τους το 1964 στη Νέα Υόρκη, πειραματικοί και επικίνδυνοι, ήταν το γκρουπ που, όπως οι Doors, διάλεξε να κινηθεί εντελώς έξω από την ‘’αθώα’’ 60s flower power σκηνή, υπονομεύοντας την μάλιστα με τα μηνύματα που βρίσκονταν στους στίχους των τραγουδιών τους.
Κινούμενοι σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τους στο αμερικάνικο underground, ενέπνευσαν και οδήγησαν ολόκληρη την ανεξάρτητη και εναλλακτική rock δημιουργία από τις αρχές των 70s και μετά. Lou Reed, John Cale, Sterling Morrison, Maureen Tucker: oι Velvets ήταν πολύ ακραίοι και εφευρετικοί για να απολαύσουν την αποδοχή του mainstream στην εποχή τους, αλλά η επιρροή τους υπήρξε καταλυτική για τους μεταγενέστερους μουσικούς. Όλα τα επιμέρους μουσικά παρακλάδια του ανεξάρτητου rock ακόμη και μέχρι τις μέρες μας οφείλονται σε αυτούς.
Όπως είχε πει σε συνέντευξή του το 1982 ο Brian Eno, μπορεί οι Velvet Underground με το ντεμπούτο άλμπουμ τους The Velvet Underground & Nico, να πούλησαν μόνο 30.000 κόπιες στα πέντε πρώτα χρόνια της κυκλοφορίας του, αλλά όσοι το αγόρασαν έφτιαξαν τη δική τους μπάντα.
The Velvet Underground & Nico LP, Verve Records UK, 1967
Το σκοτεινό art rock των Velvet Underground, δημιουργήθηκε και άνθισε κάτω από τα φτερά και με την υποστήριξη του Andy Warhol στo Factory, το στούντιό του στη Νέα Υόρκη. O σκοπός του ήταν να συνδυαστούν σε ένα πολυθέαμα, μουσική, τέχνη και κινηματογράφος. Γεννήθηκε, από τους avant garde μουσικούς πειραματισμούς και την βιόλα του ιδιοφυούς John Cale, οι οποίοι εισχωρούσαν στο μοναδικό, ιδιοσυγκρασιακό song writing του Lou Reed. Από τη κοφτερή, ραγισμένη χροιά της φωνής του, καθώς εκείνος βασισμένος στη φόρμα του rock τραγουδιού, δεν δίστασε να πραγματευτεί θέματα που δεν θα έβρισκαν ποτέ χώρο στην κυρίαρχη κουλτούρα ή airplay στο ραδιόφωνο των 60s: hard drugs, διαφορετική σεξουαλικότητα, βία. Ένα σκοτεινό καλειδοσκοπικό όνειρο, γεμάτο αναφορές στη χρήση ναρκωτικών, το σαδομαζοχισμό, την άγρια και υγρή πλευρά του δρόμου, ενορχηστρωμένο με τις rock’n’roll κιθάρες και τα ριφς του Sterling Morrison, τα αφαιρετικά μινιμαλιστικά τελετουργικά drums της Moe Tucker, την παγωμένη και εύθραστη ομορφιά της φωνής της Nico. Το glam rock, το αμερικάνικο early 70s punk-rock των New York Dolls και των Ramones, οι Stooges, το βρετανικό punk, το no-wave, το indie rock, το new wave και το post punk, το brit-rock, οφείλουν την ύπαρξη τους και κουβαλούν επάνω τους το αποτύπωμα της μουσικής των Velvets. Ακόμα, στα τεράστια ονόματα της rock σκηνής, όπως οι U2 και οι R.E.M, η επιρροή τους υπήρξε καθοριστική.
The Velvet Underground. Η νέα ταινία του καλιφορνέζου σκηνοθέτη Todd Haynes, η οποία είναι αφιερωμένη στο εμβληματικό γκρουπ, έκανε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών στις 7 του περασμένου Ιουλίου, παίχθηκε στις αθηναϊκές Νύχτες Πρεμιέρας την 1η Οκτωβρίου και έχει προγραμματιστεί να προβληθεί στην πλατφόρμα της Apple TV+ και τους κινηματογράφους σε όλο το κόσμο από τις 15 Οκτωβρίου.
Ο Haynes έγινε οπαδός του γκρουπ από τις αρχές των κολλεγιακών του χρόνων, από τότε που συνειδητοποίησε την επιρροή που είχαν ασκήσει οι Velvet Underground σε πολύ αγαπημένους του καλλιτέχνες όπως ο David Bowie, ο Brian Eno και οι Roxy Music. Με το νέο του φιλμ, θέλησε να διεισδύσει βαθύτερα και να φωτίσει τη σκηνή της Νέας Υόρκης των 60s, την εποχή κατά την οποία έδρασε η μπάντα και στην διαμόρφωση της οποίας συνέβαλε με τη μουσική της. Για να δημιουργήσει αυτό το documentary, εμπνεύστηκε αρχικά από την αγάπη του για τη μουσική του γκρουπ και εξασφάλισε την πρόσβαση σε ένα τεράστιο αρχειακό υλικό, το οποίο ερευνώντας και αναλύοντας, διανθίζει με εμφανίσεις από πρόσωπα κλειδιά της σκηνής όπως ο Andy Warhol και ο Allen Ginsberg. Το φιλμ έχει ως κεντρικές φιγούρες τον John Cale και την Maureen Tucker, η οποία λειτουργούσε ως ο ισορροπιστικός παράγοντας, εξομαλύνοντας τις εντάσεις που προέκυπταν συχνά ανάμεσα στον Cale και τον Lou Reed, ο οποίος ακούγεται σε κάποια στιγμή του φιλμ να λέει, περικλείοντας τη φιλοσοφία και τη στάση της μπάντας: I was interesting in communicating to people who were on the outside.
O Todd Haynes έχει ήδη στο ενεργητικό του δύο φιλμ με rock θεματολογία. Το 1998 με το Velvet Goldmine, εστίασε στο glam rock των αρχών των 70s, με αναφορές στον Marc Bolan, τους Roxy Music, στον Iggy και τον Bowie, βασίζοντας πάνω σε αυτούς, τους δύο βασικούς χαρακτήρες της ταινίας. Μια μελαγχολική ωδή στην ελευθερία και σε όσους μάχονται για αυτήν με την τέχνη τους, όπως γράφτηκε στο περιοδικό Slant.
Tο 2007, ήρθε το I‘m Not There, το οποίο ήταν εμπνευσμένο από την ζωή και τη μουσική του Bob Dylan και στο οποίο χρησιμοποίησε έξι διαφορετικούς ηθοποιούς για να συλλάβει το πνεύμα και να σκιαγραφήσει γεγονότα από τη ζωή και τη μουσική καριέρα του ιδιοφυούς μουσικού.
Με το νέο του φίλμ για τους Velvet Underground κατάφερε να δημιουργήσει αρκετή αίσθηση και έντονο ενδιαφέρον, έτσι ώστε αυτό να θεωρείται ήδη ένα από τα σημαντικά κινηματογραφικά γεγονότα της χρονιάς. Πιστοποίησε ακόμη ότι είναι ένας σκηνοθέτης που μπορεί όσο λίγοι να μεταφέρει στην οθόνη μουσικά θέματα.
Για το διπλό CD, The Velvet Underground: A Documentary Film By Todd Haynes – Music From The Motion Picture Soundtrack (Republic/Ume), δούλεψαν μαζί ο ίδιος ο σκηνοθέτης, ο οποίος έχει γράψει και τα liner notes στο booklet του CD και ο μουσικός επιμελητής Randall Poster. To soundtrack του φιλμ, περιέχει κλασικά κομμάτια τους όπως τα I‘m Waiting for The Man, Sunday Morning, All Tomorrow‘s Parties, Pale Blue Eyes, Sweet Jane, αλλά και σπάνιο υλικό όπως η mono version του Heroin. Υπάρχουν ακόμη το Ostrich των Primitives, οι οποίοι υπήρξαν ένα πρώιμο σχήμα των Lou Reed και John Cale και oι live εκτελέσεις των After Hours και Sister Ray, μαζί με μουσική από καλλιτέχνες που τους ενέπνευσαν. Συνυπάρχουν έτσι, το doo-wop σχήμα των The Diablos με το τραγούδι τους The Wind, η live εκτέλεση του Road Runner από τον Bo Diddley, η σύνθεση 17 XII 63 NYC The Fire Is A Mirror (excerpt) του avant-garde συνθέτη La Monte Young, εκτελεσμένη από το The Theatre of Eternal Music.
White light/ White Heat. Ο John Cale περιγράφει τη δημιουργική διαδικασία την οποία ακολουθούσε η μπάντα για τη σύνθεση της μουσικής της, ως μια άσκηση ισορροπίας ανάμεσα σε αντίρροπες δυνάμεις. Ανακαλεί τον τρόπο που δούλευε το συγκρότημα και τον ορίζει, χρησιμοποιώντας την έκφραση ονειρική μουσική – dream music: Ο Lou Reed ξεκινούσε το τραγούδι και τότε όλοι άρχιζαν να ακολουθούν αυτοσχεδιάζοντας. Ο Cale με τις επιρροές του από την κλασική μουσική και τον Erik Satie, αλλά και από την πειραματκή μουσική συνθετών όπως ο La Monte Young, προσέθετε τα drones από τη βιόλα του στο υπόβαθρο, δίνοντας αυτόν τον απόκοσμο χαρακτήρα στα τραγούδια της μπάντας. Η αισθητική άποψη και επιδίωξη του γκρουπ για το τελικό αποτέλεσμα της μουσικής του σύμφωνα με τον Cale, ήταν να καταφέρουν να είναι καλαίσθητοι αλλά και κτηνώδεις ταυτόχρονα.
Kevin Ayers – John Cale – Eno – Nico June 1, 1974 LP, Island Records, UK 1974
Driving Me Backwards. June 1, 1974. Για το επιβλητικό, ιστορικό, ανατριχιαστικό σε σημεία αυτό live άλμπουμ ο Mick Rock φωτογραφίζει τους μουσικούς στο φουαγιέ του λονδρέζικου Rainbow Theatre, λίγο πριν την έναρξη της συναυλίας: Ο Kevin Ayers με τον Brian Eno και τους δύο πρώην Velvet Underground, John Cale και Nico. Mαζί τους εκείνη τη βραδιά μουσικοί όπως ο Mike Oldfield, ο Robert Wyatt των Soft Machine και ο Ollie Halsall των Patto, o John “Rabbit” Bundrick (Free, Eric Burdon, The Who).
Στη Verve Records, τη δισκογραφική στην οποία κυκλοφόρησαν οι Velvet Underground το ιστορικό ντεμπούτο τους Τhe Velvet Underground & Nico, το οποίο ακολουθήθηκε από το εξίσου θρυλικό δεύτερο, White Light/White Heat του 1968, κυκλοφορεί από τις 24/9 το tribute άλμπουμ I’ll Be Your Mirror: A Tribute to the Velvet Underground & Nico. Η προετοιμασία του άλμπουμ σε παραγωγή του Hal Willner -ο οποίος υπήρξε φίλος και παραγωγός του Lou Reed και έχει επίσης συνεργαστεί με την Marianne Faithfull, τον Gavin Friday και την Laurie Anderson– ξεκίνησε το 2017 και συνέπεσε χρονικά με την εποχή που ο Todd Haynes υπέγραφε τη συμφωνία για να αναλάβει τη σκηνοθεσία του φιλμ για το γκρουπ. Στο άλμπουμ συμμετέχουν μεταξύ άλλων ο Kurt Vile, ο Michael Stipe, η Sharon Van Etten, η Courtney Barnett, ο Iggy Pop με τον Matt Sweeney, ο Thurston Moore με τον Bobby Gillespie, κ.α.
Το άλμπουμ ξεκινά με το ονειρικό Sunday Morning και με την ερμηνεία από την ζεστή, γεμάτη συναίσθημα φωνή του Michael Stipe, να δίνει μια άλλη διάσταση στη μελαγχολία του τραγουδιού.
Ακολουθεί η ομιχλώδης, μετρονομική εκτέλεση του I’m Waiting For The Man από τον Matt Berninger, τραγουδιστή των The National. Από τις 30 Iουλίου έχει κυκλοφορήσει ως single- προπομπός του άλμπουμ.
O Andrew Bird συνεργάζεται με τους νεουορκέζους Lucius στην διασκευή του Venus In Furs, μπλέκοντας τον μυστικιστικό ήχο του βιολιού και των εγχόρδων, με την εναλλαγή αντρικών και γυναικείων φωνητικών, μεταγγίζοντας σε αυτό το υποβλητικό τραγούδι στοιχεία strange folk και acid folk. Ο Kurt Vile διατηρεί στην εκτέλεσή του Run Run Run, το καθαρόαιμο, ηλεκτρισμένο rock ύφος και drive της αρχικής εκτέλεσης, η Courtney Barnett τραγουδά το υπέροχο I‘ll Be Your Mirror σε μια εκτέλεση με ακουστική κιθάρα και κρουστά και η Sharon Van Etten κάνει μια αργόσυρτη και ατμοσφαιρική γεμάτη synths και έγχορδα εκτέλεση στο Femme Fatale. H St. Vincent (πρώην Polyphonic Spree), συνεργάζεται με τον πιανίστα Thomas Bartlett, σε μια χαμηλόφωνη, πειραματική και αφαιρετική εκτέλεση του All Tomorrow’s Parties. Ο Iggy Pop μαζί με τον κιθαρίστα Matt Sweeney (Skunk, Chavez, Zwan) δίνουν μια δυναμική, ριφάτη εκτέλεση του European Son, όπου δεσπόζουν το φαζαριστό μπάσο και οι φωνητικοί πειραματισμοί του Iggy.
Οι Thurston Moore και Bobby Gillespie, βυθίζονται στην ψυχρή, εφιαλτική ατμόσφαιρα του Heroin, ενώ οι Fontaines D.C. διασκευάζουν το αγωνιώδες και αγχωτικό The Black Angel’s Death Song.
Στη λίστα του Spotify, The Velvet Underground Influence, η οποία θα μπορούσε να είναι ατελείωτη, μιας και η επιρροή των Velvets είναι διαχρονική και ανεξάντλητη, φιλοξενούνται καλλιτέχνες και μπάντες κοντινές χρονικά στην εποχή της δράσης τους. Οι Stooges συναντούν τους New York Dolls και ο Jonathan Richman με τους Modern Lovers τους Television, για μια βόλτα στην άγρια πλευρά. Μαζί τους, επιλογές από το νέο tribute album I‘ll Be Your Mirror: A Tribute To The Velvet Underground & Nico, με διασκευές μεταξύ άλλων, από τον Iggy Pop και τον Matt Berninger των National, τον Michael Stipe των R.E.M και τους Fontaines D.C.