Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος/ FOSPHOTOS
Ήταν Παρασκευή αλλά δεν είχε ιδιαίτερη σημασία, διότι αυτό τον καιρό οι Παρασκευές μας μοιάζουν με τις Δευτέρες. Η εναλλαγή των ημερών συνθλίφτηκε στο ιδιότυπο pause που πατήσαμε στη ζωή μας. Ήταν, όμως, 10 του Απρίλη, δηλαδή τα γενέθλια του Παύλου Φύσσα. Με πανδημίες, τυφώνες και μετεωρίτες, κάθε 10 του Απρίλη θα ναι τα γενέθλια του Παύλου Φύσσα.
Γι’ αυτό το λόγο ο Δημήτρης Μυστακίδης επέλεξε να ανεβάσει το καινούργιο του τραγούδι, ώστε να περάσουν λοξά απ’ τα αφτιά μας όλα εκείνα τα γεγονότα που σφάλισαν τον ορίζοντα, αφήνοντας μια τεράστια στάμπα αδικαίωτου πόνου. Η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και η γενιά του Δεκέμβρη που ορκίστηκε στη φωτιά ότι δε θα ζήσει εξημερωμένη, η δολοφονία του Παύλου Φύσσα και ο αταλάντευτος αγώνας της Μάγδας, η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου και τα βασανιστήρια στον Βαγγέλη Γιακουμάκη, κι ακόμα περισσότερο η κοινωνική αποχαύνωση μπροστά στη φρίκη. Όλα αυτά που συζητάγαμε, γράφαμε, σκεφτόμασταν και έγιναν ένας πελώριος και άλυτος κόμπος στο στομάχι μας αλλά δεν είχαν μπει σε νότες. Όλα αυτά που δεν απολυμάνθηκαν απ’ το πολύ αντισηπτικό που ρίξαμε στα χέρια μας αλλά παραμένουν ενεργές εκκρεμότητες για την επόμενη μέρα. Γιατί δεν κινδυνεύουμε μόνο από την πανδημία.
Ε, τη δεύτερη φορά που πάτησα repeat, τον πήρα τηλέφωνο. Να μου πει για το τραγούδι, για το πώς βιώνει ο ίδιος αυτές τις αλλοπρόσαλλες μέρες, για την προσπάθεια των μουσικών να καταπραΰνουν τη μοναξιά των ανθρώπων χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, για την αλληλεγγύη που είναι το μοναδικό ανοιξιάτικο πράγμα που συμβαίνει μαζί με τις παπαρούνες και κυρίως για να τον ρωτήσω με ξέχειλη ανυπομονησία αν θα ξαναβρεθούμε όλοι μαζί σε μια μεγάλη καλοκαιρινή συναυλία για να βγάλουμε όλη τη φωνή που βράζει μέσα μας.
Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος/ FOSPHOTOS
Πρέπει να είναι η πιο αλλόκοτη και αταίριαστη Άνοιξη που έχουμε ζήσει. Πως περνάς αυτές τις μέρες; Είναι αληθινά πρωτόγνωρη κατάσταση. Κανείς μας δεν κουβαλάει ανάλογη εμπειρία αλλά και ο καθένας το βιώνει διαφορετικά σε σχέση με το πώς ήταν η ζωή του. Για μένα αυτό που συμβαίνει δεν είναι ριζικά διαφορετικό από το πώς έχω περάσει σε διάφορες φάσεις. Ως μουσικός υποχρεωτικά κλείνεσαι όταν θες να ετοιμάσεις κάτι, όταν μπαίνεις σε μια διαδικασία δημιουργίας, χωρίς όμως να υπάρχει το στοιχείο της αναγκαστικότητας που υπάρχει τώρα. Δεν οδηγώ 3000 χιλιόμετρα κάθε εβδομάδα. Αυτό είναι κάτι που έχει αλλάξει. Ξεκουράζομαι. Δουλεύω πολύ. Κάνω την πλάκα μου, κάνω και σοβαρά πράγματα. Οι μουσικοί δε χάνουμε το παιχνίδι μας που είναι η μουσική. Γενικά είμαι ήρεμος. Με πιάνει βεβαία τρόμος για το μετά, για το πώς θα είναι η επόμενη μέρα, για την οικονομική καταστροφή που φαίνεται στον ορίζοντα.
Η συνεχόμενη ροή πληροφόρησης σου προκαλεί στρες; Κοίτα, δεν εκτίθεμαι σ’ αυτό. Δεν παρακολουθώ εκπομπές. Ακούω μόνο την επίσημη ενημέρωση στις 6 που είναι κάπως ψυχρή αλλά μέχρι εκεί. Τον υπόλοιπο βομβαρδισμό τον αποφεύγω. Φροντίζω μόνο να ενημερώνομαι από επίσημες πηγές.
Νιώθεις ότι τώρα, η βυθισμένη σε πολλαπλά σπιράλ λιτότητας, αξία της δημόσιας υγείας μπαίνει ξανά σε πρώτο πλάνο; Ότι μέσα από τη συνειδητοποίηση της τρωτότητας μας, θα ιεραρχήσουμε ξανά τις ανάγκες μας; Πιστεύω όντως ότι αρκετός κόσμος έχει καταλάβει τι πρέπει να γίνει. Όλο το προηγούμενο διάστημα η οικονομία ήταν η πρώτη προτεραιότητα των κοινωνιών. Πρόκειται για ένα σφάλμα που τώρα αποτυπώνεται. Προτεραιότητα πρέπει να είναι πάντα η ζωή, η δική μας και των άλλων. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε δημόσια αγαθά και αλληλεγγύη. Για μένα ήταν αυτονόητα. Δε χρειαζόταν η πανδημία. Ξέρω ότι κάποιοι το συνειδητοποιούν με το δύσκολο τρόπο. Δεν είμαι βέβαια πολύ αισιόδοξος, γιατί υπάρχει πάντα η επιλογή να επιστρέψεις στην κανονικότητα σου. Μακάρι να μην συμβεί έτσι, να βγουν κάποια αποστάγματα διαφορετικά από την κρίση που περνάμε.
Έλεγες νωρίτερα ότι σε φοβίζει η επόμενη μέρα ως προς τις επιπτώσεις που θα έχει η οικονομική ύφεση. Εκτός από αυτό, διαβλέπεις κι έναν κίνδυνο σε επίπεδο δημοκρατικών δικαιωμάτων, ότι μπορεί να μείνει ένα υπόλειμμα ελέγχου και περιορισμού όταν ξεμπερδέψουμε με την πανδημία; Είναι στο χέρι μας να μη συμβεί ο περιορισμός της δημοκρατίας. Κατανοώ το φόβο αλλά μέχρι ένα σημείο. Διαφωνώ εντελώς με κάτι που είχε πει ο Πρωθυπουργός, ότι θυσιάζουμε την ελευθερία για την ασφάλεια. Δε θα θυσιάσουμε τίποτα. Αυτοπεριοριστήκαμε για να προστατέψουμε τους πιο ευάλωτους αλλά δε θα επιτρέψουμε το ψαλίδισμα των ελευθεριών.
Παρατηρώ ότι αρκετοί καλλιτέχνες κάνουν αυτές τις μέρες live στο facebook παίζοντας μουσική. Είναι ένας τρόπος να είμαστε μαζί, ενώ είμαστε μακριά; Δε μας ανήκει η μουσική. Είμαστε πάντα το μέσο, ο δίαυλος για το κοινό. Είτε με φράγκα, είτε χωρίς εμείς θα παίζουμε. Δεν πρόκειται να στερηθεί αυτή η επαφή. Η τεχνολογία μας βοηθάει σ’ αυτό το σκοπό.
Το καινούργιο σου τραγούδι, το «Μίλα» δόθηκε στη δημοσιότητα στις 10 Απριλίου. Επέλεξες αυτή τη ημερομηνία γιατί ήταν τα γενέθλια του Παύλου Φύσσα; Ναι, αυτός ήταν ο πιο σοβαρός λόγος για να βγει το τραγούδι στις 10 Απρίλη, γιατί η θυσία του Παύλου διαπερνά ένα μέρος του κομματιού.
Στο τραγούδι ενσωματώνονται ορισμένες από τις υποθέσεις που συγκλόνισαν την ελληνική κοινωνία, όπως η δολοφονία του Παύλου Φύσσα και του Ζακ Κωστόπουλου αλλά και τα βασανιστήρια στο Βαγγέλη Γιακουμάκη. Με δεδομένο ότι πρόκειται για ιστορίες που έχουν στον πυρήνα τους τη δράση είτε του οργανωμένου, είτε του καθημερινού φασισμού, λειτουργεί και ως υπενθύμιση ότι δεν κινδυνεύουμε μόνο από την πανδημία; Προσπάθησα να πω στα παιδιά μου αυτά που θέλουν να ακούσουν με τρόπο που μπορούν να καταλάβουν. Είναι παράλληλα και μια αυτοκριτική στη δική μου γενιά που έφερε αυτό το χάλι. Οι σημερινοί πενηντάρηδες μπήκαν σε μια φούσκα που ήταν φανερό ότι κάποια στιγμή θα κατέρρεε, παίρνοντας στο λαιμό μας τη νεότερη γενιά. Δε μιλάω μόνο για το οικονομικό κομμάτι αλλά και την καταβαράθρωση των ηθικών αξιών. Συνέβησαν τρομακτικά πράγματα χωρίς αντίδραση. Δε μπορεί να σκοτώνουν έναν άνθρωπο στη μέση του δρόμου και να μη γίνεται χαμός. Το «Μίλα» αυτό σημαίνει. Να μιλάμε, πρώτα απ’ όλα στον εαυτό μας, να αντικρίζουμε το πρόσωπο μας στον καθρέφτη και να νιώθουμε ότι έχουμε φερθεί σωστά. Εγώ πιστεύω ότι τα πράγματα αλλάζουν πρώτα από εμάς και σταδιακά αυτός ο κύκλος μεγαλώνει. Να τα χουμε, λοιπόν, καλά με την πάρτη μας και να μη κρυβόμαστε στην ασφάλεια μας. Επιστρέφω σ’ αυτό που λέγαμε στην αρχή, ότι πρέπει να αντιστρέψουμε τις προτεραιότητες μας. Εάν δεν αντιδράσουμε, τα πράγματα δε θα αλλάξουν μόνα τους.
Έχεις μια ονομαστική αναφορά στη Μάγδα Φύσσα. Την έχεις γνωρίσει; Δυστυχώς δεν έτυχε. Τρέφω απεριόριστο θαυμασμό γι’ αυτήν. Τι να σου πω; Τη Μάγδα την αισθάνομαι σα μάνα μου
Έχεις τοποθετηθεί με σθένος και χωρίς υπεκφυγές όσες φορές σου ζητήθηκε για διάφορα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Αυτό σου έχει δημιουργήσει προβλήματα; Σε έχει αποκόψει από δουλειές και κύκλους; Προφανώς. Έχει συμβεί ακόμα και κατά τη διάρκεια της παράστασης να μην αρέσουν σε κάποιους αυτά που λέω και να αποχωρούν επιδεικτικά. Τι να κάνουμε; Μόνο οι τηγανιτές πατάτες αρέσουν σε όλους. Δε μετανιώνω. Θα αισθανόμουν άσχημα, εάν δεν το χα κάνει.
Την Κυριακή διοργανώθηκε η πρώτη διαδικτυακή συναυλία στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Covid 19: Κανένας μόνος/ Καμία Μόνη. Συμμετείχες κι εσύ και πολλοί ακόμα καλλιτέχνες. Πως προέκυψε η ιδέα; Με κάλεσαν τα παιδιά και οπουδήποτε μπορώ να βοηθήσω το κάνω. Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που είναι μόνοι, που δεν έχουν κάπου να μιλήσουν ή μια διέξοδο να ξεσκάσουν. Οπότε ναι, είναι αυτονόητο για μένα πως θα κάνουμε ότι μπορούμε για να απαλύνουμε τη μοναξιά. Δεν αλλάζει την αξία του να παίζεις μπροστά σε κόσμο και να τον βλέπεις να μεθάει από τη μουσική αλλά είναι μια δυνατότητα που προσφέρει η τεχνολογία αυτή τη στιγμή και την αξιοποιούμε.
Παρατηρώ ότι ενώ μια άγρια εποχή φόβου που ευνοεί την εξατομίκευση, η αλληλεγγύη δεν έχει ατονήσει. Κάθε άλλο πολλές συλλογικότητες συγκεντρώνουν είδη, κάνουν διανομές και γενικά βοηθούν όσους το έχουν ανάγκη. Είναι λίγο παρηγορητικό; Πάντα υπήρχε αλληλεγγύη. Ακόμα και στις φάσεις της προσφυγικής κρίσης που έβγαινε προς τα έξω το πιο σκληρό πρόσωπο της κοινωνίας, υπήρχε ένα κομμάτι που αντιστεκόταν και στήριζε. Απλά οι κάμερες δεν το φώτιζαν. Όσο περνάει ο καιρός, μάλιστα, γιγαντώνεται η αλληλεγγύη. Μου προκαλεί μεγάλη αγαλλίαση.
Τι σου λείπει περισσότερο; Να πιω ένα τσίπουρο με την παρέα μου το μεσημέρι, να κάνω ένα ταξίδι με τη μηχανή. Δε με φρικάρει αλλά μου λείπει.
Είχες καλλιτεχνικά σχέδια γι’ αυτό το καλοκαίρι; Είχα πολλά και κάποια έχουν ήδη ακυρωθεί. Ήταν προγραμματισμένη μια συναυλία στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με πέντε μουσικούς απ’ όλο τον πλανήτη. Ακυρώθηκε και στεναχωρήθηκα. Ελπίζω να έχουμε κάποια στιγμή την ευκαιρία στο μέλλον. Είχε προετοιμαστεί η περιοδεία με το Θανάση Παπακωνσταντίνου που δεν ξέρω αν θα γίνει. Θα δούμε. Εδώ, όμως, θα ήθελα να πω ότι υπάρχουν πολλοί μουσικοί, χορευτές, τεχνικοί που τους έχουν αφήσει απ’ έξω από κάθε ρύθμιση κρατικής στήριξης και δυσκολεύονται. Σκέψου ότι εμείς είχαμε σταματήσει από μόνοι μας όλες τις εμφανίσεις από τέλη Φλεβάρη για λόγους ευσυνειδησίας. Δεν κάνω αυτή την αναφορά για μένα. Προσωπικά έχω μόνιμη θέση στο Πανεπιστήμιο και πληρώνομαι. Υπάρχει, όμως, ένας ολόκληρος κλάδος που είναι στον αέρα. Πρέπει να ληφθεί μέριμνα και γι’ αυτούς.
Θα ξαναβρεθούμε όλοι μαζί σε μια μεγάλη συναυλία; Σίγουρα.