Ο Αχμέτ Αλτάν θεωρείται από τους πιο σημαντικούς και ευπώλητους Τούρκους συγγραφείς. Πέραν τούτου, οι βαθιά αντιμιλιταριστικές του πεποιθήσεις τον είχαν φέρει σε ρήξη με την εφημερίδα Milliyet, όπου αρθρογραφούσε για δεκαετίες. Η κουβέντα μας ανέδειξε κατά πολύ τον χαρακτήρα ενός ιδεολόγου και ανθρωπιστή, που με τρόπο ανάλαφρο, αισιόδοξο, αλλά και διεισδυτικό παρέθεσε σκέψεις, σχόλια και διαπιστώσεις πάνω στην έννοια της συγγραφικής δημιουργίας και προοπτικής.
Στην Ελλάδα πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας Το τελευταίο παιχνίδι. Εδώ ο αφηγητής είναι συγγραφέας, αλλά βλέπει τον Θεό ως συγγραφέα της ιστορίας του. Ποια είναι η σχέση του Θεού με τη συγγραφή; Μου αρέσει να βλέπω τον Θεό ως συνάδελφο. Έχει γράψει και εκείνος βιβλία ξέρετε και μάλιστα best-seller. Έχει διαφημιστεί περισσότερο από κάθε άλλον συγγραφέα μέσω των εκκλησιών, τζαμιών και συναγωγών. Αλλά όσο και να διάβασαν οι άνθρωποι όλων των εποχών τα βιβλία του φαίνεται να μην κατάλαβαν τίποτα. Το μόνο που έκαναν ήταν να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον με αφορμή αυτά. Το αριστούργημά του είναι η ζωή. Θέλω να βλέπω τη ζωή ως ένα μυθιστόρημα και έτσι να συγκρίνω τον άνθρωπο και τον Θεό ως συγγραφείς. Ο Θεός έχει κάποια εργαλεία που δεν μπορεί ο άνθρωπος να χρησιμοποιήσει. Για παράδειγμα, ο Θεός δημιουργεί τις συμπτώσεις, τις οποίες χρησιμοποιεί παντού. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να φτιάξει συμπτώσεις μέσα στο μυθιστόρημά του, γιατί αναπόφευκτα οι ήρωές του πρέπει να ακολουθήσουν την πλοκή που προϋπάρχει και ελέγχεται. Ο Θεός τα αφήνει όλα στην τύχη, δεν τον νοιάζει. Αν υπάρχει πρόβλημα που δεν μπορεί κάποιος, κάποια ή κάποιο να λύσει, ξαφνικά θα εμφανιστεί μια σύμπτωση και όλα θα λυθούν! Ο Θεός λοιπόν δημιούργησε τον κόσμο δισεκατομμύρια χρόνια πριν και μόλις πριν μερικές χιλιάδες τον άνθρωπο. Αλλά για τον Θεό, μόνον ο άνθρωπος παρουσιάζει μυθιστορηματικό ενδιαφέρον. Τα υπόλοιπα όντα είναι για τον Θεό μονοδιάστατα: Θέλουν να φάνε; Θα φάνε. Θέλουν να σκοτώσουν; Θα σκοτώσουν. Θέλουν να αναπαραχθούν; Θα αναπαραχθούν. Πολύ βαρετό και οφθαλμοφανές για τον Δημιουργό. Όμως με τον άνθρωπο συνέβη το εξής: ο άνθρωπος ήθελε να φάει, αλλά σκεφτόταν μήπως δεν πρέπει. Ήθελε να σκοτώσει, αλλά πάλι αυτό τον προβλημάτιζε. Ήθελε να κάνει έρωτα, αλλά και αυτό τον δίχαζε. Όλα αυτά τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα υπάρχουν μέσα σ’ ένα δημιούργημα και έτσι η ζωή αποκτά ενδιαφέρον. Έτσι γεννιέται και η λογοτεχνία.
Άρα, λέτε ότι ο καθένας μπορεί κατά έναν τρόπο να φανταστεί τον εαυτό του ως συγγραφικό χαρακτήρα. Βοηθάει καθόλου την ψυχολογία μας αυτό; Βέβαια. Ο κάθε ένας από εμάς είναι πρωταγωνιστής σε ένα μυθιστόρημα. Οι αστρολόγοι θα σου που ότι υπάρχουν 12 ζώδια για 12 τύπους ανθρώπων. Παρόλο που τα συναισθήματα είναι όμοια σε όλους, ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Εμείς είμαστε μοναδικοί ήρωες, γιατί όλοι φέρουμε το μοναδικό αποτύπωμα των συναισθημάτων μας, που είναι το ίδιο μοναδικό με το δακτυλικό μας αποτύπωμα. Γι’αυτό λοιπόν θα πρέπει ο ένας να διαβάσει το «βιβλίο» του άλλου για να κατανοήσει τη μοναδικότητα αυτή!
Περιγράφετε πολύ παραστατικά, αλλά φιλοσοφείτε κιόλας, πάνω στον φόνο ενός ανθρώπου, ο οποίος χάνει μία-μία τις εικόνες που έχει καταγράψει ο εγκέφαλός του, καθώς η σφαίρα του όπλου τον διασχίζει. Υποστηρίζει και αυτή η περιγραφή τη μοναδικότητα του ανθρώπου; Μου άρεσε πολύ όταν έγραφα αυτό το κομμάτι στο βιβλίο μου. Έχουμε στο νου μας πολλές εικόνες. Τη συλλογή των εικόνων αυτών την αποκαλούμε μνήμη. Αν περάσει μια σφαίρα μέσα στον εγκέφαλο, τότε οι εικόνες αυτές, η μια μετά την άλλη θα σβήσουν. Οι εικόνες είναι εκείνες που σβήνουν πρώτα και μετά η ζωή. Η μνήμη είναι εκπληκτική. Ο Θεός μας, ο Συγγραφέας μας, τη δημιούργησε σε αντίθεση πάντα με τη μνήμη των ζώων. Τα ζώα σκέφτονται μόνο τον κίνδυνο. Μέσα τους κάτι λέει, «μη φας από αυτό» ή «φύγε μακριά, είναι επικίνδυνο!» Αλλά για τους ανθρώπους η μνήμη είναι πολύ πιο σύνθετη γιατί ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται πολύ περισσότερα απ’ ότι το ζώο. Επιπλέον έχει και πολύ όμορφες στιγμές που μπορεί να αναπολήσει και συνάμα να ευχαριστηθεί.
Πιστεύετε ότι οι συγγραφείς έχουν αρχίσει να προσαρμόζουν τα κείμενά τους σε μια γλώσσα που αντιπροσωπεύει το κοινό του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Είναι αναπόφευκτο να οδηγηθούμε σε μια αλλαγή του λογοτεχνικού κειμένου. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συμβάλλουν σ’αυτή την αλλαγή. Στο βιβλίο μου χρησιμοποιώ πρώτη φορά μια πιο σύντομη, ξεκάθαρη και εστιασμένη γραφή. Ένα διαφορετικό στυλ, το οποίο έχει επηρεαστεί κατά πολύ από τη διαδικτυακή επικοινωνία, που περιγράφω και ως θέμα στο βιβλίο. Μου αρέσει να γράφω έτσι και ελπίζω τα συναισθήματα που περιγράφονται να γίνονται κατανοητά από τους αναγνώστες. Στις μέρες μας έχουμε την τάση να γράφουμε συντομογραφικά, κυρίως μέσω της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Ακόμα και με αρχικά λέξεων. Διαμορφώνουμε μια νέα γλώσσα, αλλά στην πορεία χάνουμε πολλές από τις λέξεις μας. Αγαπώ πολλές τούρκικες λέξεις, τις οποίες σιγά-σιγά χάνουμε από τον λόγο μας. Φαντάζομαι ότι το ίδιο συμβαίνει και στα ελληνικά. Γιατί οι κοινωνίες μας έχουν διαμορφώσει μια νέα ζωή.
Δηλαδή; Θα σας εξηγήσω. Η δημοκρατία αγκαλιάζει πάρα πολλούς ανθρώπους και δίνει την ευκαιρία σε όλους να έχουν πρόσβαση στα γράμματα και τις τέχνες που χρησιμοποιούνται όμως με επιφανειακό και πρόχειρο τρόπο. Πριν αιώνες, μόνον η αριστοκρατία είχε προνομιακή πρόσβαση στο γράψιμο και την τέχνη, αλλά επικρατούσε η αδικία, η ανισότητα, ο θάνατος. Οι αριστοκράτες λοιπόν εκτιμούσαν την τέχνη στην πιο εξιδανικευμένη της διάσταση. Την λάτρευαν, την προστάτευαν και πλήρωναν αδρά για να τους περιβάλλει. Η τέχνη επικρατούσε όμως ανάμεσα σ’ έναν περιορισμένο αριθμό ανθρώπων. Στην εποχή μας μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών, με δημοκρατικό τρόπο, ο καθένας μπορεί να ακούσει μουσική και να διαβάσει λογοτεχνία. Η τέχνη ναι μεν είναι προσβάσιμη απ΄όλους, αλλά ή δεν εκτιμάται ή υποτιμάται εντελώς.
Πώς βλέπετε την εξέλιξη της τέχνης σε σχέση με την τεχνολογία στο μέλλον; Πιστεύω ότι περνάμε μια μεταβατική περίοδο όπου κυριαρχεί κάθε τι ρηχό, πρόχειρο και επιφανειακό, αλλά είμαι σίγουρος ότι αυτό κάποια στιγμή θα αλλάξει. Θα εξισορροπήσουν τα πράγματα και τα τεχνολογικά μέσα θα μπουν στην υπηρεσία της πλούσιας από λέξεις γραφής και της ουσιαστικής τέχνης.
Το τελευταίο βιβλίο του Αχμέτ Αλτάν, με τίτλο Το Τελευταίο Παιχνίδι, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.