Οι νότες της πολιτικής σκέψης

 Αρμονία: Η κανονική σχέση των μερών προς το όλον που απαρτίζουν, η σωστή αναλογία τους, η διάταξη.

Δις – Αρμονία: Η συνάντηση σύγχρονων Ελλήνων συνθετών σε ένα μουσικό εγχείρημα που αποπειράται να ντύσει με νέες μουσικές συνθέσεις κλασικά έργα κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου. Η εκδήλωση θα διαρκέσει από τις 6 έως τις 7 Δεκεμβρίου στο Ωδείο Αθηνών και η παρουσίαση των έργων θα γίνει υπό τη συνοδεία των σολίστ της Καμεράτα.

 Τι μας δίνει το άθροισμα δέκα συνθετών, μια δωδεκαμελούς ορχήστρας, μιας διεθνώς αναγνωρισμένης μαέστρου και  μερικών κειμένων που αποτελούν παγκόσμια πνευματική κληρονομιά; Ο ραδιοφωνικός σταθμός Στο Κόκκινο 105,5 παρουσιάζει για πρώτη φορά της Δις αρμονία, ένα συναυλιακό γεγονός που συμφιλιώνει τη σύγχρονη μουσική έμπνευση με την ιδεολογική παρακαταθήκη σε χρόνο ενεστώτα. Ένα πρωτότυπο μουσικό πρότζεκτ που οι διοργανωτές και οι συμμετέχοντες πιστεύουν πως θα γίνει θεσμός, τη στιγμή που μιλούν στην Popaganda για το κείμενο που επέλεξαν να παρουσιάσουν καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο η σημερινή πολιτειακή πραγματικότητα επηρεάζει τον χώρο των τεχνών και τους ίδιους.

Το βιβλίο Ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος του Άλντους Χάξλεϋ καθώς και αποσπάσματα ποικίλων κειμένων του Χέρμπερτ Μαρκούζε ζευγαρώνουν υπό την σύνθεση Αντιθέσεις του Βαγγέλη Κατσούλη. Βασική ιδέα του έργου είναι η αντίθεση που υπάρχει στον μελλοντικό κόσμο που περιγράφει ο Χάξλεϋ, όπου η τεχνοκρατία βασίζεται στην ανθρώπινη αποξένωση και ανάμεσα θεωρία του Μαρκούζε για τον σύγχρονο άνθρωπο. «Ο καθένας από εμάς βιώνει έναν αγώνα ενάντια στην αλλοτρίωση στην οποία ωθούν οι ρυθμοί ζωής, προσπαθώντας να διατηρήσουμε ατόφιο κάθε στοιχείο του χαρακτήρα μας. Τα πράγματα μοιάζουν δυσοίωνα στην σημερινή πολιτική σκηνή και η κρίση σίγουρα δεν είναι μόνο εγχώρια, αλλά παγκόσμια. Από την εποχή της Θάτσερ και του Ρίγκαν, ο κόσμος στο σύνολο του έχει κάνει στροφή στον συντηρητισμό και σήμερα βιώνουμε τα αποτελέσματα της κατάστασης αυτής. Οι καλλιτέχνες ωστόσο νιώθουν την ανάγκη να εκφραστούν και πάντα βρίσκουν ένα τρόπο να πρωτοπορούν, να επαναστατούν και να δείχνουν το δρόμο. Βρίσκω παρήγορο το γεγονός πως ακόμα και σήμερα υπάρχει μεταξύ μας ένα πνεύμα συνεργασίας και συναδέλφωσης.

Ο Λέων Τρότσκι μίλησε κάποτε για την ηθική τους και την ηθική μας, για τους αμοραλιστές και για τους οραματιστές ενός κοινό σκοπού. Ο Αντώνης Λιβιεράτος αποδίδει σήμερα τα λόγια του θεωρητικού του Μαρξισμού με ηλεκτρονικούς ήχους και υπό την συνοδεία ενός σετ τυμπάνων. «Πρόκειται για ένα διαχρονικής αξίας κείμενο που τώρα μοιάζει άκρως ουσιώδες και επίκαιρο. Το συγκεκριμένο κείμενο είναι γραμμένο σε μια εποχή κρίσης, μετά τη λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Θα έλεγα πως εκείνη η κρίση έχει κοινά χαρακτηριστικά με τη σημερινή, αλλά θεωρώ πως η ιστορία δεν κάνει κύκλους παρά εξελίσσεται γραμμικά. Έχω επιλέξει σημεία τα οποία πιστεύω πως θα αποτελέσουν ερέθισμα για έναν ακροατή προκείμενου να ψάξει το κείμενο στην ολοκληρωμένη του μορφή και να το διαβάσει. Πως μπορεί να ελπίζει κάποιος πως το κράτος θα φανεί πιο μεγαλόψυχο απέναντι στις τέχνες, εφόσον βλέπουμε πως οι κεντρικοί φορείς αντιμετωπίζουν άλλους τομείς που αφορούν την επιβίωση αυτής της χώρας. Ωστόσο, ο χώρος του ανεξάρτητου ροκ εντ ρολ από τον οποίο προέρχομαι πάντα λειτουργούσε στη λογική του DIY, ακόμη και όταν υπήρχε η στοχειώδης κρατική μέριμνα απέναντι στον πολιτισμό».

H Μαρία Πανοσιάν χαρακτηρίζει τη μουσική της ως σινεματίκ. Με τα πλήκτρα του πιάνου για πρωταγωνιστές, οι εικόνες που θα προσπαθήσει να αποδώσει αυτή τη φορά είναι η δίκη, η απολογία και η καταδίκη του Αθηναίου φιλοσόφου Σωκράτη βασισμένη στην κατά Πλάτωνα απολογία του. «Ένιωθα σα να διαβάζω την ιστορία ενός χαρισματικού ανθρώπου, που η κατάληξη του θα μπορούσε να είναι τόσο σημερινή. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουμε δει την Ελλάδα να τρώει πολλά από τα αξιόλογα παιδιά της. Παρόλα αυτά άλλαξα τον τίτλο σε «Μελωδία της αυτογνωσίας» γιατί όταν κάποιος γνωρίζει ποια είναι τα ιδανικά του και μπορεί να δώσει τη ζωή του για εκείνα δεν υπάρχει τίποτα το λυπηρό. Το πρότζεκτ αυτό μου έδωσε κίνητρο και με πήγε ενα βήμα παραπέρα. Είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πως οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες μπορούν να γεννήσουν νέες ιδέες. Οι καλλιτέχνες οφείλουν αυτή την στιγμη να είναι πιο δημιουργικοί από ποτέ, καθώς η τέχνη είναι βάλσαμο για την ψυχή».

Μια λίστα πενήντα δύο πολιτικών κειμένων δόθηκαν στους συμμετέχοντες του Δις – Αρμονία προκειμένου να επιλέξουν ποιο είναι εκείνο που θα ήθελαν να ντύσουν μουσικά. Ανάμεσα σε αυτά όμως υπήρχε ένα που δεν είχε καμιά δοκιμιακή ή λογοτεχνική χροιά, ένα καθολικό κείμενο αποκύημα μιας εκ των μεγαλύτερων από αρχής κόσμου επαναστάσεων. Ο Χρήστος Αλεξόπουλος επέλεξε να παρουσιάσει τη Διακήρυξη των Δικαιωματων του Ανθρώπου και του Πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης. «Τα θεμελιώδη αυτά δικαιώματα δεν εφαρμόζονται στη σύγχρονη κοινωνία και μάλιστα στον δυτικό, θεωρητικά ευνομούμενο κόσμο. Δεν ντρέπομαι να πω φυσικά πως είχα πολλά χρόνια να τη διαβάσω και ξαναβλέποντάς την διαπίστωσα πόσο πλήρες είναι ένα κείμενο του τότε και πόσο αυτονόητη είναι τώρα η μη εφαρμογή του. Πάντα ήταν δύσκολα τα πράγματα για τους καλλιτέχνες, ωστόσο αυτή τη στιγμή υπάρχει μια στοχευμένη, αβάσταχτη απαξίωση. Είναι αφελές να πιστεύει κάποιος πως η ενασχόληση του με την τέχνη θα είναι βατή, πόσο μάλλον αν δεν βρίσκεται σε συγκεκριμένους κύκλους. Το καλό είναι πως βλέπουμε μικρές μουσικές σκηνές να γεμίζουν, τα συγκροτήματα αυξάνονται, μουσικά είδη που δεν ήταν δημοφιλή – όπως η τζαζ – να ανθούν παρά την οργανωμένη κρατική διάθεση να καταστείλει αυτή τη δημιουργικότητα, προκειμένου να καθόμαστε σπίτι μας και να βλέπουμε Πρετεντέρη».

 

Στο πιο γνωστό έργο του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου, μια παράλογη επιδημία στέκεται η αφορμή για την συσπείρωση των πολιτών ενάντια σε ένα καθεστώς ολοκληρωτισμού. Το αλληγορικό Περί Τυφλότητας δίνει μαθήματα επιβίωσης και η Τάνια Γιαννούλη με την σειρά της, μαθήματα μουσικής. «Έχοντας διαβάσει άλλα βιβλία του -αλλά όχι το συγκεκριμένο- με το που το είδα στη λίστα το επέλεξα. Η ανάγνωση του μου πήρε μόλις δύο μέρες, ακριβώς επειδή με σόκαρε. Μια τόσο εξωπραγματική ιστορία που νιώθεις ότι μπορεί να συμβεί στην αληθινή ζωή, πως οτιδήποτε δηλαδή ξέρουμε και θεωρούμε δεδομένο για το βιωτικό μας επίπεδο, τον πολιτισμό, την τεχνολογία μπορεί ανά πάσα στιγμή να καταστραφεί και να επικρατήσει ο νόμος της επιβίωσης. Σήμερα ορχήστες κλείνουν, μουσικά σύνολα διαλύονται, χώροι για να παρουσιάσεις τη δουλειά σου δεν υπάρχουν. Προσπάθησαν ακόμη και να βγάλουν το μάθημα της μουσικής από το γυμνάσιο, ευτυχώς όμως που οι γονείς ξεσηκώθηκαν και δεν εφαρμόστηκε το σχέδιο. Οι σπουδαστές των ωδείων θεωρούνται απόφοιτοι Λυκείου, ενώ ντρέπομαι ακόμα και να μιλήσω για το ποσό που λαμβάνουν οι διδάσκοντες».

Ο Γιώργος Περιστέρης ασχολείται τα τελευταία χρόνια με το μουσικό παιδικό παραμύθι. Αυτή τη φορά βέβαια δημιούργησε ένα παραμύθι για μεγαλύτερους ηλικιακά ακροατές. Μια ραψωδία των ζωών βασισμένη στη γνωστή φάρμα/ σχόλιο προς την σταλινική Ρωσία του Τζορτζ Όργουελ «Η τεχνική που έχω αναπτύξει τα τελευταία χρόνια, είναι το να γράφω ένα συνεχές χαλί μουσικής βασισμένο σε ένα κείμενο. Συνεπώς η ιδέα του Δις – Αρμονία ήρθε και ταίριαξε απόλυτα σε αυτό που κάνω. Το έργο του Όργουελ έχει αντίκρυσμα σε όλες τις κοινωνίες, ανεπτυγμένες ή μη και σε οποιαδήποτε εποχή, πόσο μάλλον στην σημερινή καπιταλιστική. Παρότι είναι αρκετά σκληρή η πραγματικότητα του βιβλίου, στόχος μου ήταν να αντισταθμίσω τη βαρύτητα του λόγου με μια πιο ανάλαφρη μουσική. Αυτό που θα ήθελα να δω να συμβαίνει στην χώρα είναι η απόδοση δικαιοσύνης. Στην Ελλάδα για παράδειγμα είναι απαγορευμένος καρπός το να δίνεις βήμα στους νέους. Αξιόλογοι καλλιτέχνες βγαίνουν στην αγορά, έχουν τόσο κέφι να εργαστούν και βρίσκουν κλειστές πόρτες και αίθουσες. Η σύνθεση δεν είναι για μένα μια βιοποριστική διέξοδος, είναι το στοιχείο εκείνο που με ισορροπεί».

Πόσο εύκολο είναι όμως να αποδοθεί μουσικά ένα βαρυσήμαντο και ιδεολογικά φορτισμένο κείμενο, δίχως καμία έμμετρη δομή; Η κορυφαία μαέστρος Ζωή Ζενιώδη έχει αναλάβει να συντονίσει τις μελωδίες των συνθετών που δοκίμασαν να κερδίσουν το στοίχημα που τους έθεσε η Δις – Αρμονία. «Κανένα κείμενο δεν είναι στεγανό, παρότι πεζό. Έχει από μόνο του ρυθμό και χρώμα, οπότε είναι πολύ σημαντικό να το πάρει κανείς στα χέρια του και να του δώσει ζωή με άλλο τρόπο. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ έχει φλόγα, ακριβώς επειδή στηρίζεται στον πολιτικό λόγο σε μια εποχή κρίσης σαν την σημερινή. Το πιο ενδιαφέρον είναι πως οι συνθέσεις είναι πρωτότυπες, ακούγονται για πρώτη φορά. Πράγματα συμβαίνουν ακόμη στον χώρο της τέχνης και ας είναι μικρότερης εμβέλειας επειδή δε δίνονται χρήματα από μεγάλους οργανισμούς. Ένας άνθρωπος που ασχολείται με τη μουσική και είναι το μεράκι του δεν πρόκειται να σταματήσει να δημιουργεί επειδή δεν παίρνει πίσω τα ανάλογα χρήματα. Τη δική μου μάχη για να αλλάξουν τα πράγματα και οι καταστάσεις τη δίνω μέσα από τη μουσική. Σαφώς και θα ήθελα να δω τους μουσικούς να βρίσκουν πιο εύκολα δουλειές. Η τέχνη, η παιδεία και η υγεία είναι τρεις από τους βασικούς τομείς στους οποίους στηρίζεται κάθε πολιτισμός».

 

«Δις – Αρμονία» στο Ωδείο Αθηνών το Σάββατο 6 και την Κυριακή 7 ∆εκεμβρίου 2014 στις 20.00. Γενική είσοδος 7 ευρώ.

Ειδικά γραμμένα πρωτότυπα έργα των Βασίλη Αβδελά, Χρήστου Αλεξόπουλου, Μανώλη Γαλιάτσου, Τάνιας Γιαννούλη, Βαγγέλη Κατσούλη, Αντώνη Λιβιεράτου, Μαρίας Πανοσιάν, Γιώργου Περιστέρη και Σάββα Τσιλιγκιρίδη (συν μία «διασκευή» του Πέτρου Θεοτοκάτου) πάνω σε πεζά κείμενα των Φραντζ Κάφκα, Τζορτζ Όργουελ, Πλάτωνα, Ζοζέ Σαραμάγκου, Τζον Στάινμπεκ, Λέοντος Τρότσκι, Άλντους Χάξλεϊ και στην Διακήρυξη Των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της Γαλλικής επανάστασης.