Νίκος Γκάτσος by Oh_You_Pretty_Things on Mixcloud
Σαν σήμερα, στις 8 Δεκεμβρίου του 1911 γεννήθηκε στα Χάνια Φραγκόβρυσης της Αρκαδίας, ο Νίκος Γκάτσος της Βασιλικής και του Γεωργίου από τον οποίο έμεινε ορφανός στα πέντε του χρόνια. Τέλειωσε το Δημοτικό στην Ασέα και το Γυμνάσιο στην Τρίπολη, όπου μυήθηκε στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τα βιβλία ενώ παράλληλα άνοιγε βιβλία αυτοδιδασκαλίας και μάθαινε ξένες γλώσσες μόνος του. Το 1930 εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και την αδερφή του στην Αθήνα. Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και άρχισε να μελετά το δημοτικό τραγούδι, τον Παλαμά, τον Σολωμό και τους ευρωπαίους ποιητές. Σύντομα ήρθε σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής, Το 1931 δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στα περιοδικά “Νέα Εστία” (1931) και “Ρυθμός” (1933).
Το μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε όσο ζούσε είναι η ποιητική σύνθεση “Αμοργός” (Αετός, 1943) όπου θεωρείται το αριστούργημα του.. Λέγεται ότι την έγραψε μέσα σε ένα βράδυ με το σύστημα της αυτόματης γραφής μεθόδου των σουρεαλιστών.
Έκτοτε δημοσίευσε τρία ακόμη ποιήματα: το “Ελεγείο” (1946, περ. Φιλολογικά Χρονικά) και το “Ο ιππότης κι ο θάνατος” (1947, περ. Μικρό Τετράδιο), που από το 1969 και μετά περιέχονται στο βιβλίο “Αμοργός”, και το “Τραγούδι του παλιού καιρού” (1963, περ. Ο Ταχυδρόμος), αφιερωμένο στον Γιώργο Σεφέρη.
Aσχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση θεατρικών έργων, κυρίως για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου. Παράλληλα και για βιοποριστικούς λόγους συνεργάστηκε με την “Αγγλοελληνική επιθεώρηση” ως μεταφραστής και με την Ελληνική Ραδιοφωνία.
Η μεγάλη συνεισφορά του Γκάτσου, ωστόσο, είναι στο τραγούδι ως στιχουργού. Έφερε την ποίηση στον στίχο και κατάφερε να δώσει, κυρίως μέσω της συνεργασίας του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον κανόνα του ποιητικού τραγουδιού. Συνεργάστηκε, επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Χριστόδουλο Χάλαρη, καθώς και με νεώτερους συνθέτες. Γράφοντας συνήθως πάνω στη μελωδία, με πρώτο το “Χάρτινο το φεγγαράκι”, μίλησαν στις καρδιές του κόσμου πολλά μεμονωμένα τραγούδια του, καθώς κυκλοφορούσαν σε δισκάκια 45 στροφών, αλλά και ως αυτούσιοι κύκλοι όπως η “Μυθολογία” (1965), το “Ένα μεσημέρι” (1966), η “Επιστροφή” (1970), το “Σπίτι μου σπιτάκι μου” (1972), οι “Δροσουλίτες” 1975, η “Αθανασία” (1976), “Τα παράλογα” (1976), το “Ρεμπέτικο” (1983), η “Ενδεκάτη εντολή” (1985) ή οι “Αντικατοπτρισμοί” (1993).
Το σύνολο του στιχουργικού του έργου βρίσκεται συγκεντρωμένο στον τόμο “Όλα τα τραγούδια” (εκδ. Πατάκη).