Τα Χριστούγεννα είναι η εποχή της μουσικής που μπορεί να σε κάνει να νιώσεις είτε νοσταλγία μπροστά στο τζάκι, είτε να αρχίσεις να χορεύεις στο σαλόνι σαν να μην υπάρχει αύριο. Υπάρχουμε και εμείς βέβαια που δεν αντέχουμε πάνω από λίγα λεπτά την ημέρα τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, εκτός αν είναι surf rockabilly, που εκεί κάτι γίνεται.
Αυτές οι μελωδίες πάντως κρατούν από πολύ παλιά. Από τους κλασικούς ύμνους της εκκλησίας, μέχρι τις σύγχρονες ποπ επιτυχίες, αλλά και τα παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα που τραγουδιούνται από παιδιά, η μουσική των Χριστουγέννων έχει αλλάξει ριζικά μέσα στις δεκαετίες και κάπως, ακόμα και ο γκρινιάρης των Χριστουγέννων να είσαι, κάτι θα σου κάνει, κάπως θα σε βάλει σε μουντ σινγκαλόνγκ.
Κάθε τραγούδι κουβαλά μια ιστορία και μια ανάμνηση. Από το White Christmas, του Bing Crosby και το Last Christmas των Wham!, μέχρι το All I Want for Christmas Is You της Mariah Carey και το Χριστούγεννα της Βανδή, που παίζουν ασταμάτητα στα ραδιόφωνα, ένα είναι σίγουρο: τα Χριστούγεννα χωρίς μουσική, δεν είναι Χριστούγεννα. Ό,τι και να λέμε.
Η ιστορία της χριστουγεννιάτικης μουσικής ξεκινά πολύ πριν το 20ο αιώνα. Στην Ελλάδα, η μουσική των Χριστουγέννων έχει τις ρίζες της βαθιά στην παράδοση και τη λαογραφία και τα κάλαντα αποτελούν μια από τις αρχαιότερες μουσικές παραδόσεις κάθε παραμονή Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων.
Από την Κρήτη μέχρι τη Μακεδονία και από το Αιγαίο ως την Ήπειρο, κάθε περιοχή έχει τις δικές της παραλλαγές, που τραγουδιούνται από παιδιά και συνοδεύονται από παραδοσιακά όργανα, όπως το τρίγωνο, το λαούτο και η τσαμπούνα, με τις τοπικές μουσικές κλίμακες και διαλέκτους να προσθέτουν στη μοναδικότητα των τραγουδιών. Τα κάλαντα Χριστουγέννων, όπως το γνωστό Καλήν εσπέραν άρχοντες και τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, όπως το Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ή τα Κάλαντα των Φώτων, Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός.
Βέβαια έχουμε και τις δικές μας διασκευές σε ξένα παλιά τραγούδια, όπως την Άγια Νύχτα (Silent Night), που γράφτηκε το 1818 από τον Franz Xaver Gruber και τον Joseph Mohr και είναι ένα από τα πιο διαχρονικά και πολυτραγουδισμένα κομμάτια όλων των εποχών ή το Στις αυλές μας πέφτει χιόνι (Deck the Halls) του 16ου αιώνα, αλλά και το Ένα άστρο λαμπρό (The First Noel) του 17ου αιώνα, που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά
Στη δεκαετία του ’40 και του ’50, η χριστουγεννιάτικη μουσική ήταν συνώνυμη με ζεστασιά και παράδοση. Ο Bing Crosby κυκλοφόρησε το White Christmas το 1942, ένα τραγούδι που έγινε το απόλυτο soundtrack των Χριστουγέννων. Με τη γλυκιά και βαθιά φωνή του, ο Crosby κατάφερε να φέρει τη νοσταλγία των Χριστουγέννων σε μια εποχή γεμάτη δυσκολίες λόγω του πολέμου.
Αυτή η δεκαετία γέννησε τραγούδια που μιλούσαν στην καρδιά, με απλότητα και ειλικρίνεια. Οι άνθρωποι τότε είχαν ανάγκη από μουσική που θα τους πρόσφερε παρηγοριά και αισιοδοξία, όπως τα: White Christmas – Bing Crosby (1942), Have Yourself a Merry Little Christmas – Judy Garland (1944), The Christmas Song (Chestnuts Roasting on an Open Fire) – Nat King Cole (1946) και Let It Snow! Let It Snow! Let It Snow! – Vaughn Monroe (1945).
Είχε όμως και τα swinging X-mas songs και την πιο ροκ εν ρολ πλευρά της, με την Brenda Lee να ξεσηκώνει για χορό ερμηνεύοντας το Rockin’ around the Christmas tree (1958) ή το Jingle Bell Rock του Bobby Helms (1957) αλλά και πολλές surf rockabilly χριστουγεννιάτικες επιτυχίες και διασκευές, όπως Στην Ελλάδα, οι ρεμπέτες και λαϊκοί καλλιτέχνες άφησαν το δικό τους στίγμα με τις δικές τους διασκευές σε γνωστά χριστουγεννιάτικα τραγούδια.
Η δεκαετία του ’60 έφερε το rock ‘n’ roll ακόμη πιο κοντά στη χριστουγεννιάτικη μουσική. Οι καλλιτέχνες άρχισαν να δίνουν νέα πνοή στα κλασικά τραγούδια και να τα προσαρμόζουν στους μοντέρνους ρυθμούς της εποχής. Συγκροτήματα όπως οι Beach Boys και The Ventures πειραματίστηκαν με γιορτινά τραγούδια που είχαν τον δικό τους ξεχωριστό ήχο, ενώ ο Elvis πρόσθεσε τη μελαγχολική νότα του. Πάρε για παράδειγμα τα: Sleigh Ride – The Ventures (1965), Santa Claus Is Coming to Town – The Jackson 5 (1970), Blue Christmas – Elvis Presley (1964), Happy Xmas (War Is Over) – John Lennon & Yoko Ono (1971). Η εκδοχή του Bruce Springsteen το 1975 στο Santa Claus Is Coming to Town, έκανε το τραγούδι πιο ρυθμικό και ζωντανό, δίνοντάς του μια rock αισθητική.
Στη δεκαετία του ’80 και του ’90, η ποπ μουσική πήρε τα ηνία και τα Χριστούγεννα είχαν λάμψη, χορευτική διάθεση αλλά και μελιστάλαχτες ιστορίες αγάπης. Το Last Christmas των Wham! το 1984 και το All I Want for Christmas Is You της Mariah Carey το 1994 έγιναν αμέσως κλασικά και παραμένουν μέχρι σήμερα από τα πιο πολυπαιγμένα τραγούδια των Χριστουγέννων.
Η δεκαετίες αυτές όμως μας χάρισαν και μελωδίες και διασκευές, που μιλούσαν για αγάπη, απώλεια, βοήθεια ή είχαν μια πιο ροκ νότα, όπως τα: Another Rock ‘n’ Roll Christmas – Gary Glitter (1984), Merry Christmas Everyone – Shakin Stevens (1985), Do They Know It’s Christmas? – Band Aid (1984), Christmas (Baby Please Come Home) – U2 (1987), Fairytale of New York – The Pogues ft. Kirsty MacColl (1987).
Στη νέα χιλιετία, η χριστουγεννιάτικη μουσική ανανεώθηκε κι άλλο. Καλλιτέχνες όπως η Ariana Grande, οι Coldplay και η Sia έχουν ερμηνεύσει νέες μελωδίες ενώ ο Michael Bublé προτίμησε να διατηρήσει τη νοσταλγική αίσθηση των Χριστουγέννων με τη δική του, πιο σύγχρονη ερμηνεία. Και δεν είναι ο μόνος. Κι άλλοι καλλιτέχνες της ποπ, ροκ ακόμα και της R&B σκηνής συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να διασκευάζουν τους κλασικούς ήχους προσθέτοντας πιο ανάλαφρη, σύγχρονη παραγωγή. Ακόμα και η Kim Kardashian διασκεύασε πριν λίγες μέρες το Santa Baby το οποίο συνοδεύει ένα twisted video clip με τον Macaulay Culkin (και έχουν ήδη ξεκινήσει να την κατηγορούν στα σόσιαλ πολλοί, ότι τους έχει καταστρέψει τα Χριστούγεννα).
Κάποια παραδείγματα από τα xmas hits των τελευταίων χρόνων είναι τα: Underneath the Tree – Kelly Clarkson (2013), Santa Tell Me – Ariana Grande (2014), Christmas Lights – Coldplay (2010), Like It’s Christmas – Jonas Brothers (2019), Snowman – Sia (2017), It’s Beginning to Look a Lot Like Christmas – Michael Bublé (2011), Mistletoe – Justin Bieber (2011).
Στην Ελλάδα από τα 2000s και μετά είχαμε τις χρυσές δεκαετίες στα Χριστουγεννιάτικα χιτάκια, τα οποία ήταν όλα ποπ και λαϊκά, με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις, όπως το Χριστούγεννα του Φοίβου Δεληβοριά, το τόσο αληθινό, γλυκό και μελαγχολικό αυτό τραγούδι.
Από εκεί και πέρα… τα γνωστά: Δέσποινα Βανδή – Χριστούγεννα (2001), Καλομοίρα – Τα Χριστούγεννα Αυτά (2002), Χρήστος Σαντικάι – Ο μικρός τυμπανιστής (2006), οι Hi 5 με ολόκληρο χριστουγεννιάτικο άλμπουμ (Μια νύχτα σαν κι αυτή, 2003) σε τέρμα ποπ girlie band στυλ. Άντζελα Δημητρίου – Καλά Χριστούγεννα, Καλή Πρωτοχρονιά (2011), Onirama – Στην πόλη των Αγγέλων (2013), Έλενα Παπαρίζου – Χριστούγεννα Ξανά (2018), Μιχάλης Χατζηγιάννης – Χριστούγεννα Είσαι Εσύ (2023), Josephine – Είναι Χριστούγεννα (2024). Αυτές τις δεκαετίες γράφτηκαν και πολλά Χριστουγεννιάτικα τραγούδια για φιλανθρωπικούς σκοπούς, όπως το Χριστούγεννα αγκαλιά (2013) του Αντώνη Λουδάρου στο οποίο συμμετέχουν και άλλοι φίλοι του καλλιτέχνες και τα έσοδα πήγαν στο Σπίτι του Ηθοποιού. Μην ξεχνάμε όμως την απόλυτη καλτ στιγμή, που δεν είναι άλλη από το Jingle Bells ερμηνευμένο από την Έφη Θώδη.
Πολλά τραγούδια έγιναν κλασικά μέσα από αγαπημένες χριστουγεννιάτικες ταινίες και αυτά είναι μερικά παραδείγματα: Somewhere in My Memory – John Williams (Μόνος στο Σπίτι, 1990), You’re a Mean One, Mr. Grinch – Thurl Ravenscroft (How the Grinch Stole Christmas, 1966), Walking in the Air – Howard Blake με τη φωνή του Peter Auty, από το The Snowman του 1982, αλλά και το Believe του Josh Groban για το Polar Express το 2004.
Και βέβαια το bonus έκπληξη είναι και η αξέχαστη ερμηνεία που είδαμε σε ελληνική τηλεοπτική εκπομπή και από τότε έχει γίνει η χαρά κάθε χριστουγεννιάτικου πάρτυ. Φυσικά αναφέρομαι στο Last Christmas των Wham! από τον Στράτο Τζώρτζογλου. Και με αυτό να ευχηθώ σε όλους Καλά Χριστούγεννα και καλή πρωτοχρονιά. Τζιγκλ μπεεεεελλλλς!