Tinariwen. Photo © Marie Planeille
Οι συναυλίες των Tinariwen είναι σαν μια μυσταγωγία. Το διαπιστώσαμε και το 2019, που βρέθηκαν στην κεντρική σκηνή του Plisskën Festival και παρέσυραν το κοινό στα νοσταλγικά τραγούδια της ερήμου.
Δεν είναι όμως μόνο η μουσική τους. Ένας λόγος για την τεράστια επιτυχία των Tinariwen είναι και η δυνατή τους ιστορία. Τα αρχικά μέλη του συγκροτήματος χρησιμοποιούσαν καλάσνικοφ και κιθάρες για την προώθηση της κουλτούρας και των δικαιωμάτων των Τουαρέγκ.
Το Μάλι απέκτησε την ανεξαρτησία του από τη Γαλλία το 1960 και (όπως συμβαίνει με πολλές αφρικανικές χώρες) υπάρχουν πολλές εθνότητες εντός των συνόρων του. Οι Τουαρέγκ βρίσκονται στην περιοχή της ερήμου στον βορρά και δεν έχουν δική τους πολιτική πατρίδα, αλλά είναι διασκορπισμένοι στις περιοχές της Σαχάρας του Μάλι, του Νίγηρα, της Αλγερίας και της Λιβύης. Το 1963 υπήρξε μια εξέγερση των Τουαρέγκ που καταπιέστηκε σκληρά από τα κυβερνητικά στρατεύματα του Μάλι.
Δύο από τα ιδρυτικά τους μέλη, κιθαρίστες και τραγουδιστές και οι δύο, είναι ο Ibrahim Ag Alhabib, γιος δολοφονημένου επαναστάτη Τουαρέγκ, ο οποίος κατασκεύασε την πρώτη του κιθάρα από ένα μπιτόνι πετρελαίου, ένα ραβδί και ένα καλώδιο φρένου ποδηλάτου και ο Abdallah Ag Alhousseyni, ο οποίος μεγάλωσε ως βοσκός στα σύνορα Μάλι-Νίγηρα, χωρίς να γνωρίζει τίποτα για τη μουσική – μετακόμισε για πρώτη φορά στην έρημο, στην ευρύτερη περιοχή Τουαρέγκ σε ηλικία 15 ετών το 1983 και, παρ’ όλο που οι Tinariwen βρίσκονταν μόλις μερικά χρόνια εκεί, η μουσική τους είχε ήδη αρκετό αντίκτυπο στη νεολαία. Με τραγούδια για την εξορία, τα βάσανα, τη συντροφικότητα, για το Μάλι και όσα έπρεπε να γίνουν, κέρδιζαν διαρκώς οπαδούς. Ο Abdallah μπήκε στο συγκρότημα το 1985, όταν πλέον οι Tinariwen είχαν γίνει η μουσική φωνή του κινήματος των ανταρτών Τουαρέγκ, και οι δυο τους, όπως και άλλα μέλη της μπάντας τότε, πολέμησαν μαζί με τους αντάρτες.
Η εξέγερση έληξε επίσημα το 1991, μετά την οποία οι Tinariwen αφοσιώθηκαν αποκλειστικά στη μουσική. Η μπάντα άρχισε να προσελκύει την προσοχή τη δεκαετία του ’90 με τραγούδια που -ακόμα και σήμερα- έχουν ως κεντρικό θέμα τους Τουαρέγκ και την πατρίδα τους. Έχοντας προηγουμένως δημιουργήσει κασέτες που διαδόθηκαν ευρέως στην περιοχή, το 2001 κυκλοφόρησαν το πρώτο τους στούντιο άλμπουμ, The Radio Tisdas Sessions, και μέχρι σήμερα έχουν ηχογραφήσει εννέα στούντιο άλμπουμ -τρία από τα οποία ήταν υποψήφια για Grammy, συμπεριλαμβανομένου του Tassili, το οποίο κέρδισε το βραβείο για το καλύτερο άλμπουμ παγκόσμιας μουσικής το 2012.
Η μουσική τους αποκαλείται assouf (που στη νομαδική διάλεκτο tamashek των Τουαρέγκ σημαίνει νοσταλγία) και η αλήθεια είναι ότι η νοσταλγία και η λαχτάρα είναι δύο έντονα στοιχεία στα τραγούδια της ροκ κολεκτίβας Tinariwen. Σχεδόν μισό αιώνα μετά την ίδρυσή τους, οι περιπλανώμενοι μπλουζίστες της Σαχάρας, όπως τους αποκαλούν, εξακολουθούν να κερδίζουν διαρκώς νέους ακροατές, έχουν δώσει εκατοντάδες συναυλίες ανά τον κόσμο, έχουν συνεργαστεί με μεγάλα μουσικά ονόματα, όπως οι Mark Lanegan και Kurt Wile και έχουν παίξει στη σκηνή με σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως οι Carlos Santana και Robert Plant.
Την Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου θα εμφανιστούν στο Θέατρο Λυκαβηττού και μαζί τους θα εμφανιστεί, ως special guest, ο βραβευμένος με Grammy μουσικός Bombino, ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της φυλής των Τουαρέγκ αλλά και από τους πιο χαρισματικούς κιθαρίστες του κόσμου.
Photo: ©Plisskën Festival
Λίγο πριν τη δεύτερη εμφάνισή τους στη χώρα μας, μίλησα με τον περκασιονίστα Said Ag Ayad για την τωρινή κατάσταση στο Μάλι, την Ελλάδα, τις αγαπημένες τους μουσικές και τα δισκογραφικά τους σχέδια.
Δεν είναι η πρώτη φορά που επισκέπτεστε την χώρα μας, ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από το ελληνικό κοινό; Θυμάμαι την πρώτη φορά που ήρθαμε στην Αθήνα, ήταν πριν τον covid, το 2019. Ήταν ένα πολύ ωραίο καλοκαιρινό σόου με πολύ ζωντανό κοινό.
Την περασμένη άνοιξη βγάλατε το single Azawad. Πες μου περισσότερα γι’ αυτή την κυκλοφορία. Είναι ένα παλιό τραγούδι, ένα κάλεσμα για επανάσταση για τους Τουαρέγκ του Azawad στο Βόρειο Μάλι. Γράφτηκε πριν από πολύ καιρό, αλλά απηχεί επίσης την τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση στην πατρίδα μας, όπου διαφορετικές φατρίες προσπαθούν να πάρουν τον έλεγχο της γης μας.
Όπως πολλοί Τουαρέγκ, στραφήκατε στη μουσική για να εκφράσετε τη λύπη σας. Έχετε πει στο παρελθόν ότι η λύπη είναι το πιο δυνατό συναίσθημα. Τι σας στεναχωρεί στις μέρες μας; Προφανώς μας στεναχωρεί ότι οι συγγενείς μας εκτοπίστηκαν λόγω της εισβολής ξένων πολιτοφυλακών.
Τι πιστεύετε για την απόφαση του Μάλι να τερματίσει τις διπλωματικές υποθέσεις με την Ουκρανία; Νομίζω ότι αυτή η απόφαση πρέπει να επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από άλλες χώρες, αλλά δεν θα ήθελα να το σχολιάσω.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το τι συμβαίνει στο Μάλι σήμερα; Εδώ και 60 χρόνια, οι Τουαρέγκ δεν αναγνωρίζονται στο Μάλι. Έχουν βρεθεί λύσεις μεταξύ της κυβέρνησης του Μάλι και των Τουαρέγκ, έχουν επιτευχθεί συμφωνίες που μπορεί να λειτούργησαν ή όχι. Αλλά από την άφιξη των Ρώσων της οργάνωσης Βάγκνερ, τα πράγματα έγιναν πολύ χειρότερα. Σήμερα, οι περισσότεροι Τουαρέγκ του Βόρειου Μάλι είναι πρόσφυγες σε διαφορετικές περιοχές.
Photo: ©Marie Planeille
Όταν δεν κάνετε περιοδείες, ζείτε σε διαφορετικές περιοχές. Πώς λειτουργεί η δημιουργική διαδικασία για εσάς ως συγκρότημα; Το να γράψεις ένα τραγούδι είναι μια πολύ προσωπική διαδικασία. Ο Ibrahim, ο Hassan και ο Abdalla γράφουν μόνοι τους, μετά παίζουμε μαζί τα τραγούδια, τα προσαρμόζουμε και τα ηχογραφούμε. Στη συνέχεια επιλέγουμε τα καλύτερα για τα άλμπουμ.
Έχετε αποτελέσει έμπνευση για δεκαετίες σε καλλιτέχνες του desert blues ήχου, ποια νέα ονόματα πιστεύετε ότι αντιπροσωπεύουν τα καλύτερα το είδος στις μέρες μας; Οι Imarhan και οι Tamikrest.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε ώστε να μπορέσετε να διατηρήσετε τη νομαδική φιλοσοφία ενώ παράλληλα είστε μέρος της μουσικής βιομηχανίας; Οι περιοδείες είναι μια πολύ νομαδική προσέγγιση της μουσικής. Ίσως γι’ αυτό μας αρέσουν τόσο πολύ.
Photo: ©Plisskën Festival
Ανακαλύψατε κάποιο αγαπημένο μέρος στην Ελλάδα όταν ήρθατε εδώ; Δυστυχώς δεν έχουμε δει πολλά από την Ελλάδα. Όταν είμαστε σε περιοδεία ταξιδεύουμε σε πολλά καταπληκτικά μέρη, χωρίς όμως να τα επισκεφτούμε πραγματικά. Είναι πολύ απογοητευτικό αυτό.
Ο ελληνικός ουρανός θα μπορούσε να αποτελέσει έμπνευση για εσάς; Δεν έχει συμβεί ακόμα αλλά, ποιος ξέρει, αν καταφέρουμε να περάσουμε περισσότερο χρόνο εδώ, μπορεί.
Υπάρχει νέος δίσκος στα σκαριά; Ετοιμάζουμε κάτι που θα κυκλοφορήσει γύρω στο τέλος του χρόνου… Μείνετε συντονισμένοι!