Φιλόξενος, άμεσος, ευχάριστος, με χιούμορ και ευαισθησίες, καυστικός, με πολιτική πυγμή κι ένα βλέμμα που σε ταξιδεύει στις ποιητικές του σκέψεις, ο Μίλτος Πασχαλίδης μας άνοιξε την πόρτα και μας υποδέχτηκε ένα ζεστό πρωινό, αποδεικνύοντας πως δεν είναι αργά για αλήθειες.
Ύστερα από 27 χρόνια πορείας, 14 δίσκους, αγαπημένα και διαχρονικά τραγούδια, μεγάλες συναυλίες, με μεγάλο καλλιτεχνικό εκτόπισμα, μας έδωσε το στίγμα του για τα τραγούδια του που έχουν σημαδέψει γενιές και γενιές, για την τραπ και τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, για το πού χωλαίνει η Αριστερά, καθώς και για την απόδοση αστικής δικαιοσύνης στην Ελλάδα, την οποία θεωρεί το πιο σύντομο ανέκδοτο.
Απολαύστε τον.
Τα τραγούδια σου έχουν γίνει soundtrack στις ζωές πολλών ανθρώπων, ειδικά φοιτητών και νέων. Πιστεύεις ότι η μουσική σου, αλλά και η έντεχνη μουσική εν γένει θα συνεχίσει να αποτελεί το soundtrack και της νέας γενιάς που μεγαλώνει τώρα; Κοίτα, αυτό που λες το διαπιστώνω με πάρα πολύ θετική έκπληξη κι εγώ. Δηλαδή, όταν βλέπω τον κόσμο, είτε στον Σταυρό του Νότου όπου παίζω συχνά, είτε στις συναυλίες, βλέπω πάρα πολλούς πιτσιρικάδες, 20άρηδες, 25άρηδες, 18άρηδες, το οποίο είναι πάρα πολύ συγκινητικό. Άλλη μια γενιά παιδιών που πάει στο Πανεπιστήμιο ή τελειώνει το λύκειο ανακαλύπτει τα τραγούδια μου και τους κάνουν παρέα. Είναι πολύ τρυφερό, ξανανιώνει και τα τραγούδια και εμένα.
Βλέπεις κάποια αλλαγή, ωστόσο, στις τάσεις και τα γούστα της νέας γενιάς; Να σου πω, δεν κάνω γκάλοπ η αλήθεια είναι. Όταν είμαι στη σκηνή, την πρώτη μισή ώρα είμαι βυθισμένος σε έναν δικό μου κόσμο, δεν έχω έρθει μαζί τους ακόμα. Την πρώτη μισή ώρα προσπαθώ να καταλάβω που είμαι, να είμαστε όλοι μαζί με την ορχήστρα, να είμαστε μια φωνή. Δηλαδή, μέχρι να λυθούν κάποια θέματα και να λυθώ κι εγώ ως σώμα, περνάει λίγο διάστημα. Κάποια στιγμή, ρίχνω το βλέμμα προς τα κάτω και βλέπω νέα πρόσωπα, νέα παιδιά. Το ευχαριστιέμαι πολύ, χαίρομαι. Πάει να πει ότι το τραγούδι που κάνω δεν εμπίπτει σε κάποια πρόσκαιρη μόδα μόνο κι αυτό είναι πολύ ωραίο. Δεν ήταν στόχος μου, αλλά είναι ωραίο.
Ειδικά τραγούδια όπως οι «Κακές Συνήθειες» έχουν συνυφανθεί με στιγμές στις ζωές αμέτρητων ανθρώπων. Ναι, οι «Κακές Συνήθειες» έχουν συντροφεύσει πολύ πολύ κόσμο, το καταλαβαίνω.
Εσύ πώς νιώθεις για αυτό το τραγούδι, εφόσον η ημερομηνία γέννησης του κομματιού τοποθετείται πριν από το ένα τέταρτο του αιώνα περίπου; Νιώθω ότι το έχει γράψει ένας άλλος, γιατί το έχω γράψει πριν από 25 χρόνια. Και μόνο το γεγονός ότι πριν από 25 χρόνια δεν είχα κανένα παιδί και τώρα έχω δύο, με κάνει άλλο, έτσι κι αλλιώς. Το κομμάτι αυτό το έχει γράψει ένας άλλος τύπος, ο οποίος μου είναι αρκετά συμπαθής. Έχει και ελαττώματα όμως και θέλω να του σπάσω τα μούτρα. Είναι λίγο πιο θρασύς αυτός ο τύπος, έχει άγνοια κινδύνου, είναι λίγο πιο ανυπόμονος. Είναι όλα όσα είμαι εγώ, αλλά λίγο πιο οξυμένα, γιατί τότε αυτός ήταν 29-30 χρονών, τώρα είμαι 52-53, οπότε όλα τα αντιμετωπίζω με λίγο πιο ήπιο τρόπο. Με έχουν μάθει οι κόρες μου την υπομονή, γιατί μέχρι να γεννηθούν, δεν είχα. Τώρα είμαι υποχρεωμένος να έχω.
Λένε ότι τα νέα παιδιά αντιδρούν πάντα πιο οξυμένα και γίνονται συνήθως το «μαύρο πρόβατο» και μπαίνουν στο στόχαστρο, όπως είδαμε και κατά τη διάρκεια της πανδημίας που κυριαρχούσε το αφήγημα ότι «οι νέοι φταίνε που διασπείρουν τον ιό», όπως βλέπουμε και τώρα, με τις βάναυσες επιθέσεις των ΜΑΤ στους φοιτητές του ΑΠΘ. Γιατί δέχεται τόση επίθεση η νέα γενιά; Δεν ξέρω, μπορώ να εκτιμήσω ότι όταν μεγαλώνει κάποιος και αποφασίσει να ακολουθήσει έναν πολύ συντηρητικό δρόμο στη ζωή του, μισεί τον εαυτό του όταν ήταν 18 χρονών. Ή τον ζηλεύει με φθόνο. Υπάρχει μια ζήλια που σε κάνει καλύτερο, γιατί θαυμάζεις τον άλλο και θες να γίνεις σαν κι αυτόν ή καλύτερος από αυτόν και υπάρχει και η ζήλια που έχει μέσα φθόνο. Νομίζω ότι πολλοί μεσήλικες φθονούν αυτό που υπήρξαν και θέλουν να βγάλουν τα σπασμένα στη νεολαία. Δεν τους αρέσει που μεγάλωσαν, κατάλαβες; Κι αφού δεν μπορούν να ξαναγίνουν νέοι, θέλουν να τα βάλουν με τους νέους. Μια φροϋδική ανάλυση που κάνω είναι αυτή, είναι κάπως ψυχολογικής φύσεως.
Τελικά, όλο αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, είναι ένα «παραμύθι με λυπημένο τέλος»; Θα δούμε άσπρη μέρα; Παραμύθι με λυπημένο τέλος δεν είναι, γιατί δεν έχει τέλος ακόμα. Αυτό που ζούμε είναι η ζωή μας, βάζουμε τίτλους στη ζωή μας, δεν ξέρω για ποιο λόγο. Ας πούμε, όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση γύρω στο 2010-2011, λέγαμε ότι αυτό είναι κρίση, το οποίο είναι ψευδές. Κρίση είναι όταν έχεις κρίση βήχα, βήχεις σαν μουρλός για ένα δεκάλεπτο και μετά σου περνάει. Κρίση είναι όταν έχεις κρίση άγχους, που περνάει. Αυτό δεν ήταν κρίση, ήταν η ζωή μας. Η ζωή μας άλλαξε. Το ίδιο συμβαίνει και με την πανδημία. Το ερώτημα είναι: από αυτές τις βίαιες αλλαγές, τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, μαθαίνουμε κάτι; Δεν είμαι πάρα πολύ σίγουρος. Μπορεί κάποιοι κάτι να μαθαίνουν. Νομίζω ότι συλλογικά αυτές οι δύσκολες καταστάσεις αντί να βγάλουν στον κόσμο τον καλύτερό του εαυτό, πολλές φορές βγάζουν τον χειρότερο. Θα περίμενε κανείς ότι σε μια κρίση θα αναπτυσσόταν η συλλογικότητα κι η αλληλεγγύη. Αντί για αυτό, όλο και περισσότερο βλέπουμε το «ο σώζων εαυτό σωθήτω». Αυτό που συμβαίνει είναι βαθιά απογοητευτικό. Ο καθένας θέλει να σώσει το τομάρι του και δεν καταλαβαίνει ότι ή όλοι μαζί θα σωθούμε ή όλοι μαζί θα πάμε να πνιγούμε. Δηλαδή, αυτός που θέλει να σώσει τώρα το τομάτι του δεν θα βάλει βενζίνη; Για όλους ακριβαίνει η βενζίνη. Οποιασδήποτε μορφής κρίση θα χτυπήσει τους πάντες. Ή θα αναπτυχθεί μια συλλογικότητα και θα αντιδράσουμε όλοι μαζί ή αλλιώς, δεν θα βγει άκρη με το να νομίζει ο καθένας ότι θα σώσει το μικρομάγαζό του και τον μικρόκοσμό του.
Ωστόσο, βλέπουμε να γίνονται συλλογικές κινήσεις, όπως, στον κλάδο σας, η πρόσφατη επανασύσταση του Σωματείου Τραγουδιστών. Ναι, εμείς κάνουμε πράγματα προς τη συλλογική κατεύθυνση, οι τραγουδιστές, οι τραγουδοποιοί, οι συνθέτες, παλεύουμε και προσπαθούμε πολύ και για τα πνευματικά δικαιώματα, παλεύουμε να είμαστε ένα αρραγές μέτωπο απέναντι σε αυτό που μας απειλεί ως κλάδο, ανεξάρτητα από τις καλλιτεχνικής φύσεως διαφορές που έχουμε μεταξύ μας.
Υπάρχει κι ένας στίχος στο κομμάτι «Τους προβολείς στήσε» του Θάνου Μικρούτσικου που λέει «Η τέχνη δεν πρέπει να αντανακλά σαν τον καθρέφτη, μα σαν φακός να μεγεθύνει». Το προσυπογράφω αυτό, γιατί η τέχνη δεν είναι ένα κομμάτι ναρκισσισμού. Η τέχνη πρέπει να μεγεθύνει και να φωτίζει. Όποιος έπεσε στην παγίδα του ναρκισσισμού -δεν εννοώ μόνο της ωραιοπάθειας, αλλά να σου αρέσουν πολύ τα δικά σου πράγματα μόνο- κάνει κάτι πολύ στενό, το οποίο αν έχει απήχηση, είναι προσωρινή. Η τέχνη είναι στήριγμα για τον κόσμο. Προφανώς κι εμείς που ζούμε μέσα σε αυτό, δεν είμαστε πολύ καλά. Χρησιμοποιούμε σαν στήριγμα και σαν δεκανοίκι πολλές φορές την τέχνη, η οποία μας σώζει. Κυρίως όμως η σημασία βρίσκεται σε αυτό που γράφεις, να μπορεί ο άλλος να στηριχτεί πάνω του. Έχω γράψει και στο βιβλίο μου, στο «Αγύριστο Κεφάλι», για όταν έρχεται κάποιος και μου λέει: «Ρε μπαγάσα, που το ‘ξερες; Αυτό το κομμάτι το έχεις γράψει για ‘μένα!». Τώρα, πιστεύω ότι το έχω γράψει για αυτόν. Όταν ήμουν πιτσιρικάς, μου φαινόταν κωμικό, έλεγα «καλά, δεν καταλαβαίνει ότι δεν τον έχω δει ποτέ στη ζωή μου; πως να το έχω γράψει για αυτόν;». Τώρα, καταλαβαίνω ότι με έναν μεταφυσικό τρόπο όντως το έχω γράψει για αυτόν, γιατί αυτός το χρειαζόταν.
Έχεις πει ότι ο δίσκος «Στη χώρα των Αθώων» είναι ο πιο σκληρός σου δίσκος. Πώς προέκυψε; Γράφτηκε λίγο πριν την καραντίνα και το ομώνυμο τραγούδι είχε φτιαχτεί για τον χαμό του Βαγγέλη Γιακουμάκη, ο οποίος είχε συντρίψει και εμένα, όπως και πάρα πολύ κόσμο και τον Μάνο Ελευθερίου που έγραψε το ποίημα. Ταυτόχρονα, εκείνη την περίοδο βίωνα δύο άλλες τρομακτικά δύσκολες για εμένα απώλειες, του Λαυρέντη και του Θάνου. Έτσι, μου βγήκε ενδόμυχα -δεν το αποφάσισα- ο πιο πολιτικός και ο πιο σκληρός μου δίσκος, εκτός από ένα τραγούδι, το «Μόνο να γελάς» που είναι ένα τραγούδι για μωρό, γιατί τότε ετοιμαζόταν να γεννηθεί η δεύτερή μου κόρη. Έχει 9 σκληρά κομμάτια και 1 βρεφικό.
Μιας και ανέφερες τον Βαγγέλη Γιακουμάκη και πρόσφατα είχαμε την απόφαση του δικαστηρίου για την δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου… …Την Ελένη Τοπαλούδη, την Καρολάιν, τη Γαρυφαλιά, όλα αυτά τα παιδιά και πολλά άλλα. Πολλές γυναικοκτονίες.
Ακριβώς. Πιστεύεις ότι έχουμε συνηθίσει τη βία; Την έχουμε κανονικοποιήσει; Δεν πρέπει να τη συνηθίσουμε ποτέ.
Πώς όμως θα αποτάξουμε την έμφυλη βία, τις γυναικοκτονίες, όπως ανέφερες, τον εκφοβισμό; Μόνο με παιδεία και καλλιέργεια. Προφανώς, κάτι λάθος γίνεται με τον τρόπο που μεγαλώνουν τα αγόρια. Δεν μπορώ να βρω κάποια άλλη εκδοχή. Ούτε μου φαίνεται λογικό να λέμε σε όλες τις κοπέλες του κόσμου «Πρόσεχε!». Καλύτερα να λέμε στα αγόρια «Μην είσαι μαλάκας». Πιο απλό μου φαίνεται. Πιο απλό είναι ένα σπίτι να προλάβει και να μη μεγαλώσει το αγόρι πιστεύοντας ότι του ανήκουν όλα, ότι όλα είναι δικά του, ότι είναι βασιλιάς του σύμπαντος κι ότι γαμάει και δέρνει. Πιο εύκολο είναι αυτό, παρά να αρχίσουμε να λέμε σε όλα τα κορίτσια του κόσμου να προσέχουν εκεί έξω. Πριν τους πούμε αυτό, καλύτερα να φροντίσουμε να υπάρχουν λιγότεροι μαλάκες. Χρειάζεται και προσπάθεια μέσα από την οικογένεια και χρειάζεται επαγρύπνυση, από εμάς.
Δεν συνηθίζεται να γίνεται κουβέντα για το πως μεγαλώνουμε τα αγόρια, συνήθως ο φακός πάει πάντα στα κορίτσια. Δεν θέλω να δαιμονοποιήσω τα αγόρια, ούτε τις οικογένειες που έχουν αγόρια, απλώς λέω ότι έχουμε περάσει αιώνες προστατεύοντας τα κορίτσια, θεωρώντας ότι είναι πιο αδύναμα. Εγώ λέω ότι ήρθε η στιγμή να εκπαιδεύσουμε τα αγόρια να είναι τρυφερά, γλυκά, να δέχονται ότι στη ζωή υπάρχει και η άρνηση.
Ξέρεις τί είναι τα τραπ τραγούδια; Σαν να εκπαιδεύεται ένας πιτσιρικάς για το σεξ, βλέποντας τσόντες. Είναι ό,τι πιο κοντινό στην επιστημονική φαντασία.
Μιας και μιλάμε για τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει και τον τελευταίο καιρό γίνεται πιο εκτεταμένος δημόσιος διάλογος για τον σεξισμό και την πατριαρχία στην καθημερινότητα μας, γίνονται και δράσεις και παραστάσεις που σχολιάζουν τραγούδια, από παραδοσιακά και δημοτικά, μέχρι σημερινά, τραπ, για παράδειγμα που κανονικοποιούν την έμφυλη βία και τον σεξισμό. Σωστά. Είναι βέβαια διαφορετικά πράγματα. Τα παραδοσιακά τραγούδια είναι φτιαγμένα 100 και 200 χρόνια πριν. Ήταν γραμμένα σε άλλη εποχή που ήταν άλλο το αίσθημα και άλλη η στάση της κοινωνίας απέναντι σε όλα αυτά. Δεν την επικροτώ, αλλά την καταλαβαίνω. Ας μην φτάνουμε στα παραδοσιακά, εδώ τα παιδικά τραγούδια είναι γεμάτα σεξισμό. Τώρα που ακούω ξανά τα παιδικά τραγούδια είναι θανατολάγνα, σεξιστικά, κακοποιητικά. Είναι φοβερό. Ο κόσμος ξέρεις τι δεν έχει καταλάβει; Ότι οι εποχές άλλαξαν. Υπάρχει ένας κόσμος που είναι πάρα πολύ σταματημένος σε μια εποχή πριν από πολλά χρόνια, όμως ο κόσμος αλλάζει και μαζί πρέπει να αλλάξουν πολλά πράγματα. Ας πούμε, η σάτιρα πριν από 30 χρόνια μπορούσε να είναι κακοποιητική με τους χοντρούς, με τους ανάπηρους κι εμείς γελάγαμε, γιατί δεν ξέραμε. Στο σχολείο, αν ήταν κανένας χοντρούλης, μπορεί να του κάναμε τη ζωή δύσκολη, αλλά δεν θυμάμαι να του κάναμε αυτό που τώρα ονομάζουμε bullying. Δεν θυμάμαι στην δικιά μου γενιά να έχει αυτοκτονήσει κάποιο παιδί. Προφανώς όμως κάποια παιδιά είχαν στενοχωρηθεί πολύ και κουβαλούσαν τραύμα μαζί τους. Ε, γαμώτο! Αλλάζει η εποχή! Κάπως πρέπει να το καταλάβουμε αυτό.
Αυτό που γίνεται όμως με την τραπ, δεν το καταλαβαίνω. Δεν τα συναντώ συνήθως αυτά τα τραγούδια, ό,τι έχω ακούσει όμως, μου φαίνεται πραγματικά δυσάρεστο, πραγματικά στενάχωρο. Προφανώς δεν είναι τραγούδι, είναι κάτι άλλο, το οποίο δεν καταλαβαίνω, γιατί είμαι παλιομοδίτης. Δεν είναι καν ωραίο. Ούτε τη ραπ νιώθω, αλλά όταν την ακούω, καταλαβαίνω γιατί φτιάχνεται. Πάρα πολλές φορές μου αρέσει κιόλας, παρόλο που δεν μπορώ να τη φτιάξω εγώ, δεν έχω μέσα μου αυτό το αίσθημα του ρυθμού. Όσο για την τραπ, μου φαίνεται πολύ στενάχωρο τα παιδιά να τραγουδάνε με αυτόν τον τρόπο για τις γυναίκες, τα ναρκωτικά, τα λεφτά, τα όπλα. Πολύ στενάχωρο να έχει και τόσο μεγάλη απήχηση, απ’ ό,τι μαθαίνω, που σημαίνει ότι υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της νεολαίας που τα γουστάρει αυτά. Αλλά ξέρεις τί είναι τα τραπ τραγούδια; Σαν να εκπαιδεύεται ένας πιτσιρικάς για το σεξ, βλέποντας τσόντες. Είναι ό,τι πιο κοντινό στην επιστημονική φαντασία. Δηλαδή, αν βλέπεις συνέχεια τσόντες και νομίζεις ότι αυτό είναι το σεξ, την πρώτη φορά που θα κληθείς να κάνεις σεξ, την έχεις πατήσει, γιατί δεν είναι αυτό. Αυτά τα τραγούδια να δείχνουν έναν κόσμο στα νέα παιδιά, ο οποίος δεν υπάρχει. Δεν μπορείς να τον βρεις αυτόν τον κόσμο, μόνο αν μπεις στον υπόκοσμο και δεν μπαίνουν όλοι, δεν είναι εύκολο.
Πριν λίγο είπες ότι οι εποχές αλλάζουν, όμως ακούμε ακόμη και σήμερα στην τηλεόραση από καλλιτέχνες, άντρες ηθοποιούς κυρίως, να λένε ότι οι γυναίκες προκαλούν, είχαμε τον Χαϊκάλη να μιλά για αρσενικά παλαιάς κοπής, τις δίκες του Φιλιππίδη και του Λιγνάδη. Ναι, αυτές έχουν πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης.
Αποδίδεται δικαιοσύνη όμως; Αυτό είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο! Γενικά, σε αυτήν τη χώρα, έτσι που έχει καταντήσει η φάση και φταίμε όλοι για αυτό, καλό είναι να μην αρρωσταίνεις, καλό είναι να μην ανεβαίνει η θερμοκρασία πάνω από τους 35 βαθμούς, να μην πέφτει κάτω από τους 8 βαθμούς, να μη βρέχει πολύ, να μη χιονίσει, να μη φυσάει πολύ, να μη χρειαστείς αστυνομική βοήθεια και να μη χρειαστείς τη συνδρομή της δικαιοσύνης. Αν δεν τα χρειάζεσαι όλα αυτά, είναι παράδεισος εδώ. Αν σου τύχει ένα από όλα, δεν ξεμπλέκεις εύκολα. Δυστυχώς. Αν δεν έχεις λεφτά δηλαδή, γιατί αν έχεις λεφτά πολλά, παραπανίσια και έχεις ιδιωτική παιδεία, ιδιωτική υγεία, ιδιωτική ασφάλεια, ιδιωτικά όλα, κάπως γίνεται. Αλλά αν χρειάζεσαι τη συνδρομή του δημοσίου σε όλα αυτά, έχεις μπλέξει. Η δικαιοσύνη φαίνεται ότι υπολειτουργεί. Φαίνεται ότι υπάρχουν τρομακτικές καθυστερήσεις στην έκδοση αποφάσεων, φαίνεται ότι βγαίνουν κάποιες αποφάσεις που πηγαίνουν πάρα πολύ κόντρα στο δημόσιο αίσθημα. Αυτό δεν είναι κακό απαραίτητα, αλλά επειδή και οι νόμοι από ανθρώπους φτιάχνονται, δεν τους έφερε ο Αλλάχ, εμείς τους φτιάξαμε, ή πάσχουν οι νόμοι, ή πάσχει η εφαρμογή τους ή πάσχει ο τρόπος που αποδίδεται η δικαιοσύνη. Πάντως, ο κόσμος είναι βαθύτατα δυσαρεστημένος από την δικαιοσύνη, πράγμα που εγώ πριν 30 χρόνια δεν το θυμάμαι τόσο άγρια, τότε υπήρχαν μεμονωμένες περιπτώσεις που αισθανόντουσαν ότι αδικούνται. Τώρα βλέπω ότι υπάρχει μια κοινωνία στα κάγκελα. Αλλά δεν μπορεί σε όλα να κάνει λάθος η κοινωνία.
Ανέφερες πριν λίγο και το να μη χρειαστεί κανείς αστυνομική βοήθεια και αυτές τις μέρες βλέπουμε τις επιθέσεις στους φοιτητές και γενικότερα όμως υπάρχουν εκθέσεις που καταδεικνύουν και καταδικάζουν την αστυνομική βία και την αστυνομική ατιμωρησία στην Ελλάδα. Ποιό είναι το σχόλιό σου για την σημερινή κατάσταση; Το σχόλιό μου επαληθεύει το κοινό αίσθημα ότι «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει». Θα σου πω ένα παράδειγμα πολύ απλοϊκό. Είχε έρθει στο σπίτι μία κλήση για υπερβολική ταχύτητα, εγώ τότε είχα ένα Renault 5, το οποίο δεν πήγαινε πάνω από 100χλμ. Δεν πήγαινε, του έκαιγες τη μηχανή. Με είχαν γράψει στην Εθνική Οδό τάχα μου για 160χλμ. Δεν πήγαινε το αμάξι μου ούτε με 120 χλμ. Πήγα στο δικαστήριο, τους έδειξα την άδεια κυκλοφορίας, τα κυβικά και είπα ότι μάλλον κάποιο λάθος έγινε. Ο δικαστής μου είπε «Είναι ο λόγος σας εναντίον του λόγου του οργάνου και εγώ πιστεύω το όργανο». Δεν έχω να σχολιάσω τίποτα άλλο. Ο δικαστής a priori πιστεύει το όργανο, δεν ξέρω, μόνο εμένα μου φαίνεται παράδοξο; Αυτό συνέβη απλώς σε μια τροχαία παράβαση.
Σε παλαιότερη συνέντευξή σου είχες πει «Είμαι όσο πιο συνεπής αριστερός μπορώ». Σε ποια ζητήματα βλέπεις την Αριστερά να χωλαίνει και να κουτσαίνει; Η Αριστερά χωλαίνει κατ’ αρχήν στη συνεννόηση. Τους αγαπάω πάρα πολύ, αλλά τρελαίνομαι που υπάρχει ΚΚΕ (μ-λ) και Μ-Λ ΚΚΕ. Και γελάω και θέλω να βαρέσω το κεφάλι μου στον τοίχο. Πάσχει λοιπόν σε συνεννόηση η Αριστερά. Πάσχει σε επιείκεια μεταξύ μας. Μερικές φορές, στοχοποιείς περισσότερο έναν αριστερό με τον οποίο δεν συμφωνείς, παρά με έναν δεξιό, ο οποίος εφαρμόζει μια πολιτική, την οποία αντιπαλεύεστε και οι δύο. Η Αριστερά πάσχει και σε ρεαλισμό. Το έχω πει και στο ΚΚΕ επανειλημμένα. Πρέπει να δώσει στον κόσμο ένα πιο απτό όραμα από το να επικαλείται τον σοσιαλισμό μόνο, γιατί μέχρι τότε θα περάσει καιρός μάλλον και αυτός ο καιρός που περνάει πρέπει να είναι πιο υποφερτός για την εργατική τάξη και πρέπει να δώσεις ένα όραμα στον κόσμο πιο άμεσο. Δεν πρέπει να μεταθέτεις το όραμα με μεταφυσικό τρόπο για αργότερα. Αυτό δεν αντέχω άλλο πια να ακούω ότι δεν είναι ώριμες οι συνθήκες. Δεν με ενδιαφέρει, αυτές είναι, μ’ αυτές ζω, πάμε να τις κάνουμε καλύτερες τώρα. Ο καπιταλισμός βιώνει μία από τις χειρότερές του κρίσεις και πρέπει να βρει έναν τρόπο να μετεξελιχθεί και θα μας βγάλει τα συκώτια, μέχρι να βρει τη νέα του μορφή. Πρέπει να είμαστε όρθιοι και απέναντι όσο περισσότερο μπορούμε.
Άμα σου έρθει ο λογαριασμός του ρεύματος, όσο είναι ο μισθός σου, είσαι 3-0 πριν βγεις στο γήπεδο.
Κάτι άλλο που έχει καταστρέψει ο καπιταλισμός και η υπερκατανάλωση είναι ο πλανήτης. Βιώνουμε μια κλιματική κατάρρευση, δίχως προηγούμενο… Επανέρχεται η έννοια της οικολογίας, η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 80-90 και μετά λοιδορήθηκε πάρα πολύ. Έλεγαν ότι οι οικολόγοι είναι κάτι ψώνια που σταματάνε κάτι καράβια που σκοτώνουν φάλαινες. Τώρα επανέρχεται επιτακτικά το οικολογικό κίνημα, γιατί ο κόσμος καταλαβαίνει, το κλίμα το νιώθει στο πετσί του. Εδώ ζούμε φαινόμενα που δεν τα είχαμε παλιότερα, όπως τα χιόνια που αποκλείουν το κέντρο της Αθήνας κάθε χρόνο, οι τέσσερις, πέντε καύσωνες το καλοκαίρι. Ο κόσμος έχει αρχίσει και καταλαβαίνει ότι επηρεάζει την καθημερινότητά του. Μακάρι να αντιδράσει δυναμικά! Δεν το βλέπω όμως, μας βλέπω λίγο υπνωτισμένους, μετά από 30 χρόνια επίπλαστης ευμάρειας και το σοκ ότι κόπηκαν τα λεφτά. Ο κόσμος είναι νικημένος, δεν έχει κουράγιο να παλέψει, γιατί τον νικάει ο λογαριασμός του ρεύματος. Άμα σου έρθει ο λογαριασμός του ρεύματος, όσο είναι ο μισθός σου, είσαι 3-0 πριν βγεις στο γήπεδο. Με τι κουράγιο; Όμως ο κόμπος έχει περάσει το χτένι.
Για να κλείσουμε ευχάριστα τη συζήτησή μας, ποιο πράγμα ανυπομονείς περισσότερο στην επερχόμενη συναυλία σου στο Κατράκειο Θέατρο; Ανυπομονώ να δω πως θα είναι χωρίς αριθμημένες θέσεις, γιατί πέρυσι παίζαμε με μέτρα, με αποστάσεις, σίγουρα μόνο με καθιστούς, προσέχαμε περισσότερο. Ήταν κάπως πιο ακαδημαϊκός ο τρόπος που κάναμε συναυλίες. Ανυπομονώ να το δω, να ζήσουμε τις συναυλίες, όπως ήταν το καλοκαίρι 2019. Ανυπομονώ να είμαστε λίγο πιο χαλαροί στις συναυλίες.