Κατά γενική ομολογία, ο Lubomyr Melnyk είναι ένας από τους σπουδαιότερους πιανίστες και συνθέτες της εποχής μας. Με περισσότερα από εκατόν είκοσι έργα, κυρίως πιανιστικά, είναι εμπνευστής μιας νέας γλώσσας στο πιάνο, η οποία ονομάζεται continuous music και βασίζεται σε μια νέα τεχνική που απαιτεί υψηλού επιπέδου δεξιότητες προκειμένου να απελευθερωθεί η «φυσική φωνή» του οργάνου.
Η μουσική του Melnyk έχει τις ρίζες της στο κλασικό πιάνο. Ο ίδιος έχει επηρεαστεί από συνθέτες όπως ο Λιστ και ο Μπραμς, ωστόσο εξίσου σημαντικές είναι οι επιρροές του από την ανατολική φιλοσοφία και τη μινιμαλιστική μουσική. Το αποτέλεσμα είναι ένα υπέροχο υβρίδιο, ένα κράμα από μοντέρνες ρομαντικές αρμονίες και μελωδίες. Χρησιμοποιώντας την εκπληκτική του ικανότητα να παράγει δεκαεννιάμισι νότες το δευτερόλεπτο σε κάθε χέρι, ο Melnyk είναι πλέον και επίσημα ο πιο γρήγορος πιανίστας που έχει ηχογραφηθεί ποτέ.
Ο «Προφήτης του Πιάνου» και εφευρέτης της continuous music Lubomyr Melnyk, θα εμφανιστεί, την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Μουσικής για μία αριστουργηματική συναυλία γεμάτη ήχους και μελωδίες που δεν πρέπει να χάσετε. Λίγο πριν τη συναυλία, μίλησε στην Popaganda για τον πόλεμο στην Ουκρανία, το συλλογικό τραύμα και τη συμβολή της μουσικής στην ανθρώπινη ύπαρξη.
Θέλω να περιγράψετε τον όρο “continuous music” και πώς επηρεάζει τις συνθέσεις σας;
Είναι δύσκολο να σκεφτώ μια απάντηση στα γρήγορα. Αλλά η πρώτη που μου έρχεται, σε αυτή την πολύ καλή ερώτηση, είναι ότι δεν είναι ακριβώς όρος, αλλά μέθοδος. Είχα ακούσει τον Terry Riley να παίζει, ένας καλλιτέχνης που άλλαξε τη μουσική και τον τρόπο που ακούν μουσική εκατομμύρια άνθρωποι. Η ιδέα της μουσικής αυτής είναι ότι συμβαίνουν πολλά πράγματα και φαίνεται να κινείται συνέχεια, αλλά παραμένει στατική. Όταν ξεκίνησα να δουλεύω αυτή την ιδέα στο πιάνο, κάτι εντελώς διαφορετικό συνέβη στα χέρια μου, στο κεφάλι μου και το σώμα μου και συνειδητοποίησα ότι είναι ένα νέο είδος μουσικής πιάνου που δίνει μια εντελώς διαφορετική ενέργεια ακόμα και στο ίδιο το όργανο. Δεν ήταν κλασικό πιάνο, αλλά κάτι πολύ παραπάνω.
Οπότε, στην πραγματικότητα, αυτό το νέο αίσθημα ήταν ουσιαστικά ο “πατέρας” της “continuous music”. Ουσιαστικά δεν ήταν ένα εννοιολογικό σύστημα, αλλά μάλλον το πραγματικό αίσθημα που δημιουργούσε παίζοντας τη. Θα έλεγα ότι αυτό είναι παρόμοιο με την προέλευση του Τάι Τσι, όπου ο δημιουργός ή ο πρώτος που το ανακάλυψε δεν σκεφτόταν έναν όρο, αλλά κάτι συνέβη και αντιλήφθηκε αυτήν την ενέργεια, και η ύπαρξη αυτής της ενέργειας έδωσε γέννηση στα πράγματα που ακολούθησαν. Στην περίπτωση του “continuous music”, έτσι ακριβώς γεννήθηκε. Υπάρχουν φυσικά πολλές βαθιές έννοιες μέσα σε αυτή, αλλά όλες αυτές ήρθαν αργότερα.
Πώς έχει επηρεάσει η ουκρανική καταγωγή σας τη μουσική και το στυλ σας στη σύνθεση; Είναι οι Oυκρανοί μουσικός λαός; Βλέπετε τις τοπικές επιρροές να εκδηλώνονται στη μουσική σας;
Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση, γιατί η απάντηση είναι σίγουρα ναι. Η μουσική είναι πολύ σημαντική για τους Ουκρανούς. Έχει βαθιά σχέση με την κουλτούρα μας και ξεκινά από τη folk μουσική που έχουμε στην Ουκρανία και είναι πραγματικά κάτι ξεχωριστό. Ακόμα και η γλώσσα μας είναι πολύ διαφορετική από άλλες χώρες – είναι μελωδική και τονική. Η ουκρανική μουσική είχε ιδιαίτερη επίδραση στην ψυχή μου ακόμη και όταν ήμουν πολύ μικρό παιδί, όταν χόρευα με ουκρανικά παραδοσιακά τραγούδια και απολάμβανα την ουκρανική τέχνη. Όταν λέω χόρευα με τη μουσική δεν εννοώ μουσική για πάρτι, αλλά ουκρανική μουσική που δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα. Και ξέρετε, τα τραγούδια που μου τραγουδούσε η μητέρα μου με έκαναν να ακούσω και να αγαπήσω αυτή τη μουσική παράδοση μας βαθιά, και έτσι κρατώ αυτή τη γλώσσα και τη μουσική των Ουκρανών μέσα στη σύνθεσή μου.
Ποιο ρόλο παίζει η αυτοσχεδιασμός στις συνθέσεις σας και τις εμφανίσεις σας; Θα πραγματοποιήσετε μια εμφάνιση σήμερα στο Μέγαρο Μουσικής. Πόσο αυστηρός είστε ως προς τη σύνθεση που έχετε δημιουργήσει προηγουμένως και πόσο αυτοσχεδιάζετε στη σκηνή; Αφήνετε τη μουσική να πάρει τη δική της μορφή καθώς παίζετε μπροστά σε κοινό;
Είναι σημαντικό να κάνουμε διάκριση μεταξύ του να παίζουμε ένα συγκεκριμένο κομμάτι μουσικής και της αυτοσχεδιαστικής εκτέλεσης. Όταν παίζω ένα συγκεκριμένο κομμάτι μουσικής, υπάρχει ένα πολύ μικρό κομμάτι αυτοσχεδιασμού που ίσως μόνο εγώ το καταλαβαίνω. Τηρώ τη δομή της σύνθεσης. Από την άλλη, χρειάζομαι να έχω και την ελευθερία μουσικά και να μπορώ να αυτοσχεδιάσω στη σκηνή, αλλά αυτό δεν συμβαίνει με τις συνθέσεις που έχω ήδη δημιουργήσει. Οπότε συμβαίνει να κάνω μερικές φορές πλήρη αυτοσχεδιασμό χωρίς καμία προηγούμενη δομή πάνω στη σκηνή.
Οι περισσότεροι πιανίστες έχουν κλασική εκπαίδευση. Ποια συμβουλή θα δίνατε σε αυτούς που αναζητούν τη μοναδική φωνή στην τέχνη τους; Πώς μπορεί ένας πιανίστας να ξεχωρίσει από την κλασική εκπαίδευση που έχει και να δημιουργήσει το δικό του στιλ;
Στην κλασική μουσική, οι νέοι πιανίστες ίσως αντιμετωπίσουν δυσκολίες στο να δημιουργήσουν κάτι πραγματικά καινοτόμο. Είναι δυνατό, αλλά δεν νομίζω ότι είναι απαραίτητο, και δεν πιστεύω ότι ο κλασικός πιανίστας πρέπει να επιδιώκει να δημιουργήσει κάτι νέο. Αν όμως αισθάνονται ότι έχουν να πουν μέσα από το παίξιμο τους κάτι που είναι πραγματικά ξεχωριστό, τότε πρέπει να κάνουν αυτό το κάτι νέο και υπέροχο, αλλά πρέπει να είναι κάτι πραγματικά ιδιαίτερο. Οι πιανίστες πριν από εκατό χρόνια έπαιζαν κομμάτια πολύ όμορφα. Εγώ δυσκολεύομαι να κάνω αυτό τον μουσικό διάλογο με τους κλασικούς πιανίστες. Δεν είναι ο δικός μου τρόπος.
Μιλήσατε για παραδοσιακή μουσική και κλασική μουσική πριν, και θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς ισορροπείτε την παράδοση και την καινοτομία στα έργα σας. Κάνετε κάτι εντελώς μοναδικό, που δεν βασίζεται μόνο στην παράδοση, αλλά περιλαμβάνει και πολλά καινοτόμα στοιχεία.
Είναι ενδιαφέρον που το θίγεις αυτό. Αρχικά, η έννοια του κλασικού πιάνου ήταν πολύ σημαντική για μένα τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της μουσικής μου. Ωστόσο, τώρα, όλα ανακατεύονται μοναδικά στον κόσμο της continuous music. Δεν βλέπω σημαντική διαφορά μεταξύ της προσπάθειας διατήρησης ενός κλασικού θέματος και της προσπάθειας για καινοτομία. Ένα έργο προέρχεται από ένα συναίσθημα, δεν δημιουργείται από κάποια συγκεκριμένη έννοια ή τεχνική ή αφηρημένη ιδέα. Αυτά τα έργα πηγάζουν από τη ζωή, από τα συναισθήματα μου, και αυτό ήταν αληθινό από την αρχή. Στην αρχή προσπαθούσα ακόμα να διατηρήσω μια κλασική αίσθηση, αλλά τώρα θεωρώ ότι η μουσική μου είχε πάντα την κλασική αίσθηση, οπότε πλέον ούτε καν προσπαθώ να έχει ένα συγκεκριμένο στιλ, αλλά την αποδέχομαι για αυτό που είναι.
Ποια νομίζετε ότι είναι η σχέση της μουσική σας με τον χρόνο; Σας ενδιαφέρει η έννοια του άχρονου ή του αιώνιου;
Ο χρόνος έχει ένα σημαντικό ρόλο στην continuous music, όπως και στα μαθηματικά. Μαθηματικά και χρόνος σχετίζονται άλλωστε. Ο χρόνος είναι μια βαθιά έννοια. Είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουμε. Οι ζωές μας δομούνται με τον χρόνο, αλλά ο χρόνος είναι και δεν είναι ελαστικός. Ο χρόνος επηρεάζει τον τρόπο που παίζει ένας πιανίστας, άρα και το ηχητικό αποτέλεσμα που παράγει. Ακόμα και μια νότα σε ένα δεύτερο αλλάζει τον χρόνο και την αντίληψη που έχει το κοινό για αυτόν και ο συνθέτης ή ο πιανίστας. Δεν μπορώ να εξηγήσω τον χρόνο, είναι μεγάλο μυστήριο. Αυτό που μπορώ να πω ότι όταν πεθάνει ο τελευταίος άνθρωπος, ο χρόνος θα σταματήσει να υπάρχει. Ο χρόνος υπάρχει μόνο για τον άνθρωπο. Οπότε, χωρίς τον άνθρωπο, δεν θα υπήρχε χρόνος.
Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής στην ανθρώπινη εμπειρία; Τι πιστεύετε ότι συμβάλλει η μουσική πραγματικά στην ολοκλήρωση της εμπειρίας μας ως άνθρωποι;
Αυτή είναι μια υπέροχη ερώτηση. Αγγίζετε με αυτή την ερώτηση μία από τις πιο σημαντικές πτυχές της continuous music, και αυτό είναι ότι αυτή η μουσική αποτελεί μια πόρτα προς έναν νέο κόσμο. Έναν νέο κόσμο για τον χρόνο, έναν νέο κόσμο για να υπάρχουμε; Οι άνθρωποι στο κοινό το βιώνουν, όχι όλοι φυσικά. Δεν σημαίνει ότι όσοι έρχονται στη συναυλία μου θα μεταμορφωθούν οπωσδήποτε, αλλά ξέρω ότι πολλοί άνθρωποι βιώνουν αυτό συναίσθημα όπως μου λένε. Κάθε άνθρωπος βιώνει αυτή τη μουσική διαφορετικά. Άλλος συλλαμβάνει ιδέες, άλλος νιώθει συναισθήματα ή βιώνει εμπειρίες από τη συγκίνηση που του προκαλεί η μουσική. Πολλοί άνθρωποι δακρύζουν που ακούν live αυτή τη μουσική. Ο σκοπός της δεν είναι πραγματικά η διασκέδαση, ο σκοπός είναι πραγματικά να κάνει τον άνθρωπο να αναπτυχθεί, όχι μόνο στη σκέψη αλλά και στην καρδιά και την ψυχή του.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται ακόμη και θέλω να μου πείτε αν το συλλογικό τραύμα του λαού της έχει εκφραστεί μέσω των πιο πρόσφατων σας συνθέσεων σας και αν νιώθετε ότι αυτό θα επηρεάσει τους Ουκρανούς καλλιτέχνες που καταγράφουν μέσω της μουσικής τους τι συμβαίνει στη χώρα τους.
Η εισβολή στην Ουκρανία έχει αλλάξει πολύ τη ζωή μου. Κάθε μέρα η ψυχή μου γεμίζει με θλίψη και κάθε μέρα βιώνω τραγικά γεγονότα του λαού μου, των αδελφών μου. Όλη αυτή η τραγωδία δεν μπορεί παρά να αποτυπωθεί και στη μουσική μου. Η μοναδική σύνθεση που έχω κάνει έως τώρα είναι το Sacred Thousand, το οποίο θα παίξω στη συναυλία, και υπάρχει επίσης ένα ακόμα καινούριο κομμάτι που μιλάει για την ανθρώπινη σχέση με το θείο και την έννοια της δικαιοσύνης. Οι άνθρωποι έχουν την επιλογή να κάνουν το καλό ή το κακό, αυτό είναι κάτι που αντιμετωπίζουμε καθημερινά όλη την ώρα και αυτό έχει γίνει πολύ σημαντικό για μένα λόγω αυτής τη εισβολής που βιώνουμε στην Ουκρανία. Αυτό έχει επηρεάσει αναμφισβήτητα και τους Ουκρανούς καλλιτέχνες συνολικά. Η μισή χώρα έχει καταστραφεί, εκατομμύρια και εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται εκτοπισμένοι και σε δεινή κατάσταση, εκατοντάδες χιλιάδες σκοτώθηκαν, και η αίσθηση της κανονικότητας δεν υπάρχει πια. Έχουμε αυτές τις τρομακτικές τραγωδίες, αυτά τα φρικτά πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας, και όλοι έχουν τρομοκρατηθεί από αυτόν τον πόλεμο, δεν υπάρχει πια φυσιολογική δραστηριότητα για έναν καλλιτέχνη.