Πώς μπορεί να εξελιχθεί μία συζήτηση με έναν Δανό που είναι μόνιμος κάτοικος Πορτογαλίας εδώ και χρόνια και τον πετυχαίνεις στην Νέα Υόρκη ενώ περιοδεύει στην Αμερική με την μπάντα του; Μάλλον απροσδόκητα. Απόδειξη όλα τα ετερόκλητα θέματα που συζητήσαμε στη συνέντευξη μας πριν το live τους στην Αθήνα που εκτείνονται από το hygge και το σύστημα υγείας της Αμερικής μέχρι το προνόμιο και και τα live τους.
Οι Efterklang μετράνε σχεδόν είκοσι χρόνια πορείας στη μουσική που δημιουργούν μαγευτικά ηχητικά τοπία, τα οποία ταξιδεύουν το κοινό τους με τα ηχοχρώματα τους. Κάθε κυκλοφορία τους είναι σαγηνευτική μελωδία στα αυτιά του μουσικόφιλου κοινού που δείχνει σταθερά να αγαπά και να στηρίζει τους Σκανδιναβούς καλλιτέχνες, κάτι που συμβαίνει και στην Ελλάδα. Διαβάστε παρακάτω την κουβέντα που κάναμε μερικές πριν την εμφάνιση τους στις 30 Απρίλη στο Temple στο Γκάζι που ήταν.
Έχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία σας. Θέλω να μου περιγράψεις τη διαδρομή αυτή σε μερικές προτάσεις. Η πρώτη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό είναι “περιπέτεια”. Ξεκινήσαμε το συγκρότημα όταν ήμασταν 16. Τώρα είμαι 40. Είναι μεγάλο κομμάτι της ζωής μου και ο τρόπος που το χαρακτηρίζω συνάδει απόλυτα με το περιπετειώδες μυαλό μου. Θυμάμαι το συναίσθημα που είχαμε όταν ήμασταν στο γυμνάσιο. Αυτή την προθυμία, την περιέργεια γύρω από τη μουσική. Αυτό το έχουμε ακόμα όταν φτιάχνουμε μουσική. Θέλουμε να ζούμε μια περιπέτεια όταν κάνουμε μουσική.
Περίμενες στα 16 σου ότι σε αυτή την ηλικία θα παίζεις ακόμα μουσική και θα γυρνάς τον κόσμο με τη μπάντα σου; Θα ήθελα να μπορούσα πολύ να το πω αυτό στον εαυτό μου. Είμαι σίγουρος ότι θα τον έκανα πολύ χαρούμενο. Εκείνη την εποχή δεν το σκεφτόμουν καν. Άκουγα Radiohead, post rock και διάβαζα μουσικά περιοδικά και με είχε συνεπάρει η μουσική και όλα τα συγκροτήματα που υπήρχαν εκείνη την εποχή και φανταζόμουν ότι ήμουν μέλος τους. Ήθελα πολύ να δώσω στον κόσμο το ίδιο συναίσθημα που ένιωθα εγώ ακούγοντας μουσική. Ονειρευόμουν ακούγοντας μουσική. Θα ένιωθα λες και είμαι στο φεγγάρι αν μου έλεγε κάποιος ότι θα κάνω tour στην Αμερική και θα μίλαγα σε έναν δημοσιογράφο στην Ελλάδα λίγο πριν πάω στην Ελλάδα να παίξω μουσική στην Αθήνα.
Η μουσική των Efterklang έχει μια γλυκιά και απαλή αίσθηση. Θέλω να μου πεις πως η ηρεμία και η τρυφερότητα στη μουσική μπορεί να έχει δύναμη; Είναι πολύ ωραία παρατήρηση. Είναι όλα στη διασύνδεση. Πώς συνδεόμαστε μεταξύ μας οι άνθρωποι και πώς το επιτυγχάνουμε με το περιβάλλον γύρω μας. Είναι αυτό που μας δίνει νόημα στη ζωή. Αυτή είναι η έναρξη για εμάς για να φτιάξουμε μουσική και εμείς. Φτιάχνουμε μουσική για να συνδεθούμε με αυτά που δεν γνωρίζουμε ακόμα, είμαστε ανοιχτοί στη νέα εμπειρία. Θέλουμε να αισθανθούμε τον κόσμο. Πάντα έχουμε ανασφάλειες όταν κάνουμε μουσική και η ανασφάλεια δεν είναι πάντα κακή. Μας έχουν κάνει να δαιμονοποιούμε τη λέξη και εν γένει την άποψη μας για τον εαυτό μας. Μπορεί να είναι καλό μερικές φορές να έχεις μερικές αμφιβολίες. Αυτό μας κάνει να σκεφτόμαστε ξανά και ξανά τη μουσική μας και να είναι αποτέλεσμα μακρά ζύμωσης. Μας αφορά τι θέλει να πούμε και τι δεν θέλει να πούμε και εστιάζουμε στις λεπτομέρειες.
Θέλω να μιλήσουμε για τη σκανδιναβική μουσική σκηνή. Τι κάνει τόσο μοναδική και καινοτόμο αυτή τη σκηνή; Μεγαλώνουμε με πολύ ελεύθερο μυαλό στο να δημιουργήσουμε. Τα παιδιά στη Σκανδιναβία μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι το να γίνεις μουσικός ή να ασχοληθείς με κάτι δημιουργικό είναι δουλειά. Δεν είναι παράξενο, αλλά μία επιλογή ζωής και καριέρας. Και αυτό είναι μοναδικό. Μένω τα τελευταία πέντε χρόνια στην Πορτογαλία και από την εμπειρία μου αυτό δεν είναι επιλογή εκεί λόγω της οικονομίας και της δύσκολης πολιτικής ιστορίας της χώρας. Η Σκανδιναβία είχε χρόνια ελευθερία να αφήνει τα παιδιά να κάνουν τέτοιες επιλογές. Και έτσι δημιουργήθηκε μια ολόκληρη γενιά μουσικών και καλλιτεχνών και έγινε παράδοση. Στη Σουηδία μετά τους Abba έχουν τεράστια παράδοση στην pop και αυτό εξελίχθηκε σε μπάντες όπως οι Fever Ray, οι Knife και η Robyn. Στη Δανία είμαστε λίγο τα μικρότερα αδέρφια της Σουηδίας μουσικά που προσπαθούμε να βρούμε ποιοι είμαστε ακόμα. Πίσω στα 00s η Σκανδιναβία είχε πολλή μεγάλη μουσική σοδειά με την Ισλανδία να είναι το μέρος στον κόσμο που μπορούσες να βρεις την καλύτερη μουσική με καλλιτέχνες όπως η Bjork και οι Sigur Ros
Όταν η Σουηδία είχε τους Abba, εσείς είχατε του Aqua. Σχεδόν… Χαχαχαχα.
Είναι σημαντικό για εσάς με όσα συμβαίνουν στον κόσμο να μιλάτε για politics μέσα από τη μουσική σας ή να προτιμάτε να δίνετε escapism στο κοινό σας με τα τραγούδια σας; Το συζητάμε συχνά και χαίρομαι που με ρωτάς. Αν μου έκανες την ίδια ερώτηση πριν δέκα χρόνια θα σου έλεγα ότι η μουσική μας δεν θα θέλαμε να ασχολείται με politics. Θέλαμε να δημιουργεί ένα μέρος που δεν θυμίζει τη γη. Αυτό ήταν το concept και στα shows μας. Θέλαμε να ανυψώνει το μυαλό των ανθρώπων τότε. Τα τελευταία δυο τρία χρόνια δεν γίνεται να μην είσαι political με τη μουσική σου. Το μέγεθος των πραγμάτων που συμβαίνουν στον κόσμο είναι εξωπραγματικό. Αν δεν πούμε στον κόσμο που μας ακούει τι πιστεύουμε για σημαντικά πράγματα, νιώθω ότι χάνουμε μια ευκαιρία, αλλά είναι πολύ δύσκολο τοπίο για ένα συγκρότημα για περιηγηθεί. Πόσα θέλουμε να πούμε; Σε κάθε μπάντα κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική άποψη κιόλας. Στους Efterklang συζητάμε για αυτά τα θέματα και αποφασίζουμε μαζί τι θα μοιραστούμε με τον κόσμο, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε. Η μουσική μας πάντως ακόμα δημιουργείται από ένα σκεπτικό escapism, θέλουμε να προσκαλέσουμε τον κόσμο σε ένα σκηνικό που δεν θυμίζει τη γη. Σίγουρα όμως τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους καλλιτέχνες να μην πάρουν πολιτική θέση.
Είναι οι Δανοί τελικά οι πιο χαρούμενοι άνθρωποι στον κόσμο; Είναι η φιλοσοφία του hygge μια υπαρκτή πραγματικότητα; Έχει επηρεάσει αυτό τη μουσική σας με κάποιο τρόπο; Είναι πολύ πολύ δύσκολο να μετρήσεις την ευτυχία και αυτοί οι χαρακτηρισμοί προκύπτουν από κάποιους πολύ συγκεκριμένους δείκτες όπως η οικονομία, η μακροζωία και άλλα αντίστοιχα. Τη στιγμή που μιλάμε οι Φινλανδοί είναι πρώτοι σε αυτή τη λίστα για να είμαστε ακριβείς. Χάσαμε τη πρώτη θέση. Η Δανία είναι σαν το Τέξας της Σκανδιναβίας. Πίνουμε πολύ. Καπνίζουμε πολύ. Δεν είμαστε οι πιο υγιείς. Μας αρέσει να γελάμε. Μας αρέσει να ζούμε και να αισθανόμαστε. Για έναν Δανό πολλές φορές είναι άβολο να βρίσκεται σε μέρη όπως η Σουηδία. Δεν ξέρω τι έχουν να πουν για αυτό οι Σουηδοί που διαβάζουν τη συνέντευξη. Η κοινωνία στη Σουηδία είναι πιο καθωσπρέπει. Είμαστε οι Νότιοι του Βορρά. Για μένα αυτό χαρακτηρίζει τους Δανούς και δεν ζω στη Δανία τα τελευταία δέκα χρόνια, οπότε εγώ προσωπικά έχω πάρει στοιχεία και από τα μέρη που έχω ζήσει. Οι Δανοί επίσης είναι παράξενα σαρκαστικοί σαν τους Ολλανδούς. Τους αρέσουν το μαύρο χιούμορ. Επίσης έχουμε μια χαμηλών τόνων περηφάνια για τη χώρα μας καθώς συγκρίνουμε συνέχεια άλλα μέρη μαζί της. Το τελευταίο είναι κάτι που δεν μου αρέσει και το κάνω και εγώ. Τώρα που είμαστε στην Αμερική σκέφτομαι συνέχεια γιατί δεν κάνουν πράγματα όπως είναι στη Δανία. Για παράδειγμα το σύστημα υγείας που αποκλείει τόσους ανθρώπους και αποτελείται από ιδιωτικές εταιρίες. Μου φαίνεται παράλογο. Στο τέλος πληρώνουν το ίδιο σε φόρους με εμάς και οι πολιτικοί τους προσποιούνται ότι πληρώνουν λιγότερο και με αυτή την πρόφαση δίνουν σε ιδιωτικούς φορείς αγαθά όπως η υγεία και οι άνθρωποι καταλήγουν να πληρώνουν παραπάνω. Η σοσιαλοδημοκρατία της Σκανδιναβίας κάνει τους κατοίκους των χωρών αυτών πολύ περήφανους για το σύστημα μας. Αλλά ζώντας τόσα χρόνια στην Πορτογαλία καταλαβαίνω ότι είναι εύκολο να είμαστε έτσι, γιατί έχουμε προνόμιο που δεν το γνωρίζουμε.
Με τον τρόπο που ακούν οι άνθρωποι μουσική σήμερα μέσω streaming κάνει εφικτό για τους μουσικούς να ζήσουν από τη μουσική τους; Είναι πολύ δύσκολο. Ήταν και παλιότερα δύσκολο, αλλά παραμένει και τώρα. Το εισόδημα για κάθε καλλιτέχνη είναι περιορισμένο, γιατί δεν μπορεί να ζήσει κάποιος πουλώντας δίσκους. Το streaming βρίσκει ακόμα τα πόδια του. Το ποσοστό που δίνουν οι πλατφόρμες αυτές στους καλλιτέχνες είναι ελάχιστο και πρέπει να αλλάξει, όταν βλέπεις ειδικά τα χρήματα που κερδίζουν οι ίδιες οι πλατφόρμες. Θα έπρεπε τα κράτη να επιβάλλουν περιορισμούς με νόμους. Ειδικά για το Spotify που ο CEO του έχει κάνει τόσα σχόλια για την ποσότητα της μουσικής που πρέπει να κάνουν οι μουσικοί σήμερα. Δεν πιστεύω σε τέτοιες μαλακίες. Οι μουσικοί πρέπει να κάνουν όση μουσική θέλουν. Μερικές φορές σε αυτή την συζήτηση χάνεται το γεγονός ότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν πολύ δυσμενή συμβόλαια με τις εταιρίες τους. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα έσοδα από το streaming πάνε στην εταιρία. Αυτό συμβαίνει σε πολλούς μουσικούς. Είναι μια σύνθετη κουβέντα. Είναι ένα γενικότερο θέμα με τη μουσική βιομηχανία. Πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να παίρνουν τα χρήματα που ξοδεύει κάποιος για να τους ακούει στις πλατφόρμες του streaming. Όπως συνέβαινε και στα cd και στα βινύλια που ήξερες το ποσοστό που θα έπαιρνες από τις πωλήσεις σου. Ελπίζω ότι αυτό θα αλλάξει για τους καλλιτέχνες και θα φύγουμε μακριά το πόσο συχνά ακούει κάποιος έναν καλλιτέχνη. Μπορεί να ακούσω έναν καλλιτέχνη μια φορά και να αλλάξει τη ζωή μου για πάντα. Και αυτό δεν το υπολογίζουν οι πλατφόρμες. Την pop μουσική μπορεί να την ακούς ξανά και ξανά αλλά δεν έχει την ίδια επιρροή με άλλα είδη μουσικής.
Νιώθεις ότι το να ακούς μουσική πια δεν είναι πια εμπειρία, δεν είναι πια τελετουργία; Έχουν κάνει τα social media και οι πλατφόρμες το να είσαι μουσικόφιλος uncool; Ακόμα υπάρχει μυστικισμός γύρω από το να είσαι καλλιτέχνης. Μπορείς να μην είσαι στα social media και να βάλεις το album σου μόνο σε πλατφόρμες όπως το bandcamp. Το να είσαι καλλιτέχνης είναι πολύ απελευθερωτικό στις μέρες μας γιατί μπορείς να κάνεις τόσα διαφορετικά πράγματα. Καταλαβαίνω τι λες, γιατί η εμπειρία οnline είναι διαφορετική από να έχεις συλλογή από cd ή βινύλια, ακόμα και αν ακούω φανταστική μουσική στο διαδίκτυο. Αυτό συμβαίνει μάλλον λόγω της ηλικίας και τη σχέσης που είχαμε με το αντικείμενο και δεν αφορά τη νεότερη γενιά.
Τι μπορούμε να περιμένουμε από το show σας στην Ελλάδα στις 30 Απρίλη; Όταν θα είμαστε στην Αθήνα θα έχουμε παίξει πολλά gigs με τον τελευταίο μας δίσκο. Ήμασταν τυχεροί γιατί κάναμε είκοσι live το περασμένο φθινόπωρο και μόλις τελειώσαμε περιοδεία σε Ηνωμένο Βασίλειο, Ευρώπη, Αμερική, Καναδά, Βαλκάνια και Τουρκία, οπότε μόλις έρθουμε στην Αθήνα οι άνθρωποι μπορούν να περιμένουν ένα ολοκληρωμένο show, μάλλον το καλύτερο της περιοδείας που συνδυάζει μουσική από όλα τα albums μας. Το concept είναι κάπως παραμυθένιο, με τραγούδια που θα κάνουν τον κόσμο να κουνηθεί και θα προκαλέσει πολλά συναισθήματα. Έχω πολλή περιέργεια να δω πώς το αντιληφθεί ο κόσμος. Καμιά φορά μου θυμίζει θεατρικό έργο σαν να είναι συναυλία και performance μαζί. Χαιρόμαστε πολύ που ερχόμαστε στην Αθήνα ξανά μετά από τόσα χρόνια. Θα είναι πολύ ξεχωριστό show.
Τι ακούς όταν δεν ηχογραφείς ή βάζεις τη δική σου μουσική; Ακούω μια νέα δισκογραφική από την Καλιφόρνια, τη Living Records. Έχουν πολλούς καλλιτέχνες που μου αρέσουν. Και εδώ στη Νέα Υόρκη που είμαι ακούω την πρώιμη περίοδο περίοδο του Sinatra από τα 50s γιατί μου βγαίνει κάπως η ρομαντική πλευρά μου. Αγαπώ αυτή την περίοδο και αιθιοποιϊκους solo πιάνο δίσκους που ακούω στο repeat.