Η καριέρα του ξεκίνησε με μια φαινομενική αποτυχία. Το 1980, ο 22χρονος τότε Ίβο Πογκορέλιτς διαγωνιζόταν στον 10ο διεθνή διαγωνισμό Σοπέν για πιάνο και – για καλή του τύχη – αποκλείστηκε στον τρίτο γύρο.
Όσα ακολούθησαν πήραν τις διαστάσεις ενός μεγάλου σκανδάλου στο χώρο της κλασικής μουσικής: Στο άκουσμα της απόφασης, η Μάρτα Άργκεριχ παραιτήθηκε από τη θέση της ως κριτής στον διαγωνισμό, χαρακτηρίζοντας τον Πογκορέλιτς «ιδιοφυία». Την ακολούθησαν δύο ακόμα κριτές, αναφέροντας ότι ήταν αδιανόητο ένας τέτοιος καλλιτέχνης να μην φτάσει στον τελικό. Από την άλλη, όσοι τον καταψήφισαν δικαιολόγησαν την απόφασή τους λέγοντας ότι δεν σέβεται τη μουσική. Κατά τη γνώμη τους, ο νεαρός πιανίστας έκανε ακραίες επιλογές, φτάνοντας στο σημείο διαστρέβλωσης των έργων.
Στο εξώφυλλο του L’uomo της Vogue, Φεβρουάριος 1984
Το σκάνδαλο λειτούργησε ως άψογη διαφήμιση για τον νεαρό σολίστ, εκτινάσσοντας την καλλιτεχνική του πορεία. Έναν χρόνο μετά τον αποκλεισμό του, ο Πογκορέλιτς έκανε το ντεμπούτο του στο Κάρνεγκι Χολ και συνέχισε να δίνει ρεσιτάλ σε ολόκληρο τον κόσμο, πετυχαίνοντας γρήγορα την επαγγελματική αναγνώριση.
Η φήμη του αντισυμβατικού, αλλά και το παρουσιαστικό του που θύμιζε περισσότερο μοντέλο παρά μουσικό, κατέστησαν τη φιγούρα του αναγνωρίσιμη σε διεθνές επίπεδο, κάτι που σίγουρα δεν είναι σύνηθες για έναν κλασικό πιανίστα. Σύντομα, φωτογραφίες του τραβηγμένες από κορυφαίους φωτογράφους της δεκαετίας του ‘80 έγιναν εξώφυλλα σε περιοδικά τέχνης και μόδας.
Στο εξώφυλλο του L’uomo της Vogue, 1984
«Είχα το προνόμιο να λάβω την πιανιστική μου εκπαίδευση με βάση την ίσως αγνότερη μουσική παράδοση. Αυτή που προέρχεται κατευθείαν από τον Φραντς Λιστ – ίσως τον πιο καινοτόμο πιανίστα όλων των εποχών, λαμβάνοντας κανείς υπόψη το μέγεθος της προσωπικότητάς του και την εφευρετικότητα που επέδειξε στα έργα του για πιάνο», έχει πει ο κορυφαίος πιανίστας σχετικά με τη «σχολή» στην οποία ανήκει.
Πώς, όμως, έγινε στα 18 του τρίτος σε γενεά απόγονος του Λιστ; Το 1976, κι ενώ φοιτούσε δίπλα στους μεγαλύτερους δασκάλους στη Μόσχα, ο Πογκορέλιτς αποφάσισε να μελετήσει με τη Γεωργιανή πιανίστα Aliza Kezeradze, την οποία τέσσερα χρόνια αργότερα θα παντρευόταν. Η Kezeradze υπήρξε κάποτε διακεκριμένη μαθήτρια του Αλεξάντερ Σιλότι, μαθητή του Λιστ. Αυτή του η απόφαση θα αποδεικνυόταν η πιο κομβική.
Με τη σύζυγό του, Aliza Kezeradze
Μέχρι και σήμερα, που έχουν περάσει πάνω από 20 χρόνια από τον θάνατό της Aliza Kezeradze, ο πιανίστας εξακολουθεί να μιλάει συχνά για εκείνη σε συνεντεύξεις του. Την έχει χαρακτηρίσει ως τον σημαντικότερο άνθρωπο που γνώρισε στη ζωή του. Η απώλειά της τον συγκλόνισε: «Δεν μπορούσα να αγγίξω το πιάνο γιατί οι αναμνήσεις ανάβλυζαν από μέσα μου σαν τους καταρράκτες του Νιαγάρα. Είμαι το προϊόν μιας πολύ συγκεκριμένης και αυστηρής εκπαίδευσης. Για όλη μου τη ζωή. Ύστερα, έμεινα μόνος μου. Ξαφνικά δεν υπήρχε κανείς να συμβουλευτώ. Μου πήρε χρόνο να μπορέσω να ξαναγίνω δημιουργικός».
Για πολλούς παραμένει εκκεντρικός, αλαζόνας ή δύσκολος. Σε μια σπάνια στιγμή εξωστρέφειας, ο Πογκορέλιτς έχει παραδεχτεί πως όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν είναι παρά αποτέλεσμα μιας δημόσιας εικόνας που καλλιεργεί από την αρχή της καριέρας του. «Δούλεψα πάνω στην εικόνα μου σαν παιδί που κατασκευάζει ένα παιχνίδι. Αυτό ήταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσει ένας 22χρονος για να καταφέρει να βγάλει πολλά χρήματα. Οι άνθρωποι πάντα επιζητούν τη “σκοτεινή δύναμη”, όπως στον Πόλεμο των Άστρων. Για ποιο λόγο; Γιατί έτσι τους είναι πιο εύκολο να αποδεχτούν κάποιον που είναι πολύ καλός σε αυτό που κάνει. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσαν να συγχωρέσουν την επιτυχία μου».
Στις 4 Νοεμβρίου, ο Κροάτης πιανίστας εμφανίζεται ξανά στο Μέγαρο Μουσικής για να ερμηνεύσει με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών το Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο του αγαπημένου του Σοπέν. «Η ειλικρίνειά του είναι κάτι που μπορεί να νιώσει οποιοσδήποτε ακούει τη μουσική του. Ο Σοπέν άνοιξε τον δρόμο σε άλλους συνθέτες ώστε να είναι και αυτοί τολμηροί και πρωτοπόροι ως προς τον χειρισμό του πιάνου. Και κακώς παρεξηγείται συχνά ως συναισθηματικός ή μόνο ποιητικός. Η μουσική του έχει μεγάλες απαιτήσεις από το μυαλό», έχει πει ο Πογκορέλιτς για τον Πολωνό συνθέτη με τον οποίον αδιαμφισβήτητα έχει συνδέσει το όνομά του όλα αυτά τα χρόνια.
Τον τελευταίο καιρό, δείχνει να βρίσκεται σε άκρως δημιουργική διάθεση αφού μόλις κυκλοφόρησε από τη Sony Classical η νέα δισκογραφική του δουλειά αποκλειστικά με έργα Σοπέν, ενώ θα περάσει το υπόλοιπο της χρονιάς που διανύουμε περιοδεύοντας σε χώρες της Ευρώπης. «Ζούμε σε δύσκολους καιρούς. Μετά από μια περιοδεία η μουσική δεν είναι διαφορετική αλλά εγώ έχω αλλάξει. Πρέπει να παραμένω αποτελεσματικός, να έρχομαι αντιμέτωπος με τη μουσική. Να την αποδομώ κιόλας, παρόλο που πάντα θα με επικρίνουν για αυτό», λέει ο Πογκορέλιτς απολαμβάνοντας τις εντυπώσεις που έχουν χτιστεί γύρω του.