Η μουσική ενώνει. Αυτή δεν ήταν πάντα η έννοια της; Αυτό δεν λέμε κάθε φορά που όλοι μαζί με μια φωνή τραγουδάμε δυνατά σε μία συναυλία ή κάθε φορά που ένα τραγούδι δημιουργεί κοινές αναμνήσεις;
Εμ, έλα που τελικά μάλλον δεν ενώνει. Γιατί όταν τολμήσει να μιλήσει για οτιδήποτε άλλο πέρα από προδομένα φιλιά, ηλιοβασιλέματα και μπύρες στις παμπ, βρίσκει απέναντί της ορκισμένους εχθρούς.
Θυμώνω, γιατί μεγαλώνοντας έμαθα από τους γονείς μου (και την τεράστια δισκοθήκη μας) ότι η μουσική μπορεί να έχει και αντιστασιακό χαρακτήρα. Οφείλει να έχει και αντιστασιακό χαρακτήρα. Γιατί η μουσική στο παρελθόν έχει μιλήσει για τους αντάρτες στα βουνά, για τους στρατιώτες μας που πολεμούσαν στο κρύο, για τις μέρες που θα απελευθερωνόμασταν από τους Γερμανούς και τα πουλιά θα τραγουδούσαν και πάλι στους λευκούς βράχους του Ντόβερ, για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, για το φεμινιστικό κίνημα, για τον ρατσισμό και τα δικαιώματα των μαύρων στην Αμερική, για τους διεφθαρμένους πολιτικούς, για την πολιτική της Θάτσερ, για τις ατομικές βόμβες, για τα χουντικά καθεστώτα σε πολλές χώρες, για την καταπίεση, για την παγκόσμια ειρήνη. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΙΡΗΝΗ, επαναλαμβάνω.
Κι όμως, το τελευταίο διάστημα, όσοι καλλιτέχνες παίρνουν θέση δημόσια ενάντια στον πόλεμο στην Ουκρανία και στη γενοκτονία της Παλαιστίνης που διαπράττεται στη Γάζα, μπαίνουν στο στόχαστρο και όσοι σηκώσουν μία σημαία της Παλαιστίνης σε μία συναυλία, προκαλούν σε πολλούς δυσφορία.
Και δεν είναι λίγοι πλέον εκείνοι που παίρνουν ξεκάθαρη θέση υπέρ της ειρήνης. Από τον Eric Clapton, τους Macklemore, τη Dua Lipa και τη Billie Eilish, μέχρι τον Roger Waters, τους άκρως πολιτικοποιημένους Massive Attack και τους Thievery Corporation αλλά και τους φανς της Taylor Swift που γεμίζουν τα στάδια με σημαίες της Παλαιστίνης. O Chris Martin των Coldplay δήλωσε τον περασμένο Νοέμβριο σε μία συναυλία του «Δεν πιστεύουμε στην καταπίεση, την κατοχή, την τρομοκρατία ή τη γενοκτονία» παίρνοντας ξεκάθαρη θέση υπέρ του Παλαιστινιακού λαού που αφανίζεται. Στο Glastonbury, κατά τη διάρκεια της εμφάνισης των Idles, μια κατασκευή του Banksy, που ήταν μια φουσκωτή βάρκα διάσωσης προσφύγων, περνούσε επάνω από το κοινό – έκανε έτσι τη δική του και τη δική τους πολιτική δήλωση. Σε λίγα μόλις λεπτά, αυτό που συνέβαινε στο διαδίκτυο ήταν ασύλληπτο. Κατακραυγή από εκατομμύρια κόσμου, επειδή χρησιμοποιείται μια μουσική συναυλία για πολιτικά μηνύματα.
Πριν λίγες μέρες, στο Release Athens Festival εμφανίστηκαν οι Thievery Corporation και κατά τη διάρκεια της συναυλίας τους εμφάνισαν τη σημαία της Παλαιστίνης. Την επόμενη μέρα, στο ραδιόφωνο του Kosmos, ο παραγωγός Ιωσήφ Βάγγερ είπε στον αέρα: «Αποφάσισαν να εμφανίσουν μία σημαία της Παλαιστίνης -αυτή η σημαία ενός κράτους που δεν υπάρχει ποτέ και είναι περίεργο που υπάρχει και η σημαία- και να υποστηρίξουν όλους αυτούς τους τρομοκράτες που έχουν αιματοκυλήσει εκείνη την περιοχή τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, ειδικότερα εκεί στη Γάζα. Ευτυχώς που δεν ανέβασαν μαζί με την παλαιστινιακή σημαία και κάποια σβάστικα ή αγκυλωτό σταυρό…». Μπορεί το Παλαιστινιακό κράτος να έχει αναγνωριστεί από 140 κράτη-μέλη του ΟΗΕ, να έχουν δολοφονηθεί χιλιάδες άμαχοι και μικρά παιδιά από τον Ισραηλινό στρατό μόνο τους τελευταίους μήνες, ο Βάγγερ όμως όχι μόνο δεν ντράπηκε να πάρει αυτή τη θέση αλλά το έκανε και με τη σιγουριά ότι δεν θα τον κουνήσει κανείς από την καρέκλα του.
Thievery Corporation – Release Athens
Οι Massive Attack, που ήταν πάντα μια πολιτικοποιημένη μπάντα, φέτος κάνουν μια συγκλονιστική τουρνέ, γράφοντας ιστορία με τα πολιτικά μηνύματα που περνούν μπροστά από τα μάτια του κοινού σε κάθε συναυλία. Για τους πολέμους, την προπαγάνδα, τον καπιταλισμό, τις θεωρίες συνωμοσίας, τη διαφθορά. Είναι από αυτή την πλευρά της ιστορίας που θέλει ειρηνικές λύσεις. Που κάθε ανθρώπινη ζωή έχει αξία, που χρησιμοποιεί το βήμα της για να περάσει μηνύματα αλληλεγγύης, που δεν γυρίζει το βλέμμα από την άλλη.
Massive Attack – Release Athens
Την περασμένη εβδομάδα, το management των Måneskin ζήτησε από το Ejekt να ανακοινώσει ότι στη συναυλία απαγορεύονται πολιτικά πανό. Κάτι είχε συμβεί (γύρευε) με μία βάσκικη σημαία στο Mad Cool Festival που έπαιξαν πρόσφατα και κάποιοι τα έβαλαν με τον Damiano (γύρευε) και το management αποφάσισε να απαγορέψει οτιδήποτε έχει να κάνει με πολιτικά μηνύματα στις συναυλίες τους (γύρευε). Αυτομάτως και χωρίς να γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες, όλοι σκεφτήκαμε ότι η ανακοίνωση αναφερόταν σε σημαίες της Παλαιστίνης. Και κάπως έτσι ξεκίνησε μία κουβέντα σε ένα φιλικό σπίτι, που άναψε τα αίματα.
«Γιατί να είμαι υποχρεωμένη να βλέπω σημαίες και να έχω το άγχος ότι μπορεί να γίνει φασαρία σε μία συναυλία; Καλά κάνουν και απαγορεύουν τις σημαίες, μας προφυλάσσουν», είπε η Κ. «Μα το πρόβλημα δεν είναι η σημαία, το πρόβλημα είναι γιατί κάποιος που θα δει τη σημαία να θελήσει να κάνει φασαρία και να κινδυνέψεις», ήταν η απάντησή μου. «Μα οι συναυλίες είναι για τη μουσική, όχι για πολιτικά ζητήματα» επέμενε η Κ. Η κουβέντα συνεχίστηκε για ώρα και εκεί κατάλαβα ότι ποτέ δεν θα είμαι από την άλλη πλευρά της ιστορίας. Και δεν θα την καταλάβω κιόλας.
Στην εποχή της πλήρους αποχαύνωσης του TikTok και των influencers, το να έχεις φωνή και να τη χρησιμοποιείς για να μιλήσεις και για τα εγκλήματα που διαπράττονται γύρω σου, το να σηκώνεις το ανάστημά σου με ένα τραγούδι, με μία σημαία, με μία δήλωσή σου σε ένα μικρόφωνο μπροστά σε χιλιάδες θεατές, είναι απαραίτητο. Είναι αναγκαίο.
Κάθε πράξη μας είναι πολιτική πράξη. Από το σαμπουάν που θα αγοράσουμε, μέχρι το πώς και πότε θα πετάξουμε τα σκουπίδια μας. Ακόμα και το να γυρίσουμε το βλέμμα μας από την άλλη και να ανοίξουμε το TikTok, αντί να σηκώσουμε κι εμείς μία σημαία, είναι πολιτική πράξη. Και αν δεν ξεκινήσουμε από τα μικρά, τα καθημερινά, να αντιστεκόμαστε και να μιλάμε, είμαστε όλοι υπεύθυνοι για όσα συμβαίνουν. “Φοβάμαι όλα αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς εμένα”, έχει τραγουδήσει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, αλλά η αλήθεια είναι ότι εμείς επιλέγουμε τη συμμετοχή που θέλουμε να έχουμε σε όσα γίνονται. Αν θα επηρεάσουμε με τη δύναμη του λόγου μας ή όχι. Ακόμα και αν δεν επηρεάσουμε, τουλάχιστον θα έχουμε προσπαθήσει και δεν θα είμαστε σαν τα πρόβατα που πάνε στη σφαγή. Γιατί μπορεί αύριο, ποτέ κανείς δεν ξέρει, να βρεθούμε σε μία αντίστοιχη θέση, με έναν πόλεμο στο σπίτι μας.
Η Δέσποινα Βανδή ακύρωσε συναυλία της γιατί δεν ήθελε να εμφανιστεί μπροστά από πανό του Κεμάλ Ατατούρκ. Πήρε θέση ενάντια σε έναν ηγέτη που το όνομά του είναι ταυτισμένο τη Γενοκτονία των Ποντίων και τη Μικρασιατική Καταστροφή και που η πολιτική του οδήγησε στον θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και άλλους πληθυσμούς. Όλοι οι Έλληνες επιβράβευσαν τη Δέσποινα γι’ αυτή την κίνηση. Γιατί όμως να υπάρχει διαχωρισμός στο τι αγγίζει εμάς σαν λαό και τι όχι; Η Δέσποινα έκανε μία πολιτική δήλωση αποχωρώντας από μία συναυλία. Αν είχε κάνει το ίδιο για να υπερασπιστεί τους Παλαιστίνιους θα την είχαμε χειροκροτήσει ή θα της είχαμε πάρει το κεφάλι που “δεν έμεινε στη μουσικούλα της και ανακατεύτηκε με τα πολιτικά»;
Η Μαρίνα Σάττι απέδειξε με το βίντεο για το τραγούδι Αχ Θάλασσα ότι η μουσική οφείλει να έχει πολιτική θέση. «Έλα μωρέ, και πόσοι θα καταλάβουν το νόημα που θέλει να περάσει για τους πρόσφυγες;», είπαν κάποιοι. Αν έστω και 10 άνθρωποι καταλάβουν όμως, θα έχει πετύχει κάτι. Το Woodstock, το Live Aid, ήταν δύο φεστιβάλ που είχαν πολιτικό χαρακτήρα και έχουν μείνει στην ιστορία. Η Joan Baez τραγουδούσε για την ελευθερία, το punk μουσικό κίνημα ήταν ενάντια στην πολιτική της φτώχειας, οι Rage Against the Machine χτυπούσαν με τους στίχους τους το σύστημα, η μουσική είχε πάντα πολιτική φωνή.
Τώρα είναι η στιγμή να χρησιμοποιήσουμε τη μουσική για να ενώσουμε, να ακουστούμε, να δείξουμε ότι έχουμε φωνή και ότι δεν θέλουμε τη στιγμή που τραγουδάμε χαρούμενοι μπροστά στα είδωλά μας, κάπου σε μία άλλη χώρα να πεθαίνουν παιδιά επειδή το μίσος και τα συμφέροντα δεν υπολογίζουν καμία ανθρώπινη ζωή. Αν όχι τώρα, τότε πότε;