To φοιτητικό θέατρο παρουσιάζει μια συστηματική ανάπτυξη από τη δεκαετία του ΄60, εποχή που συνδέεται με τα φοιτητικά κινήματα, αφού, με αφορμή την ελευθερία και τη δημιουργικότητα που δίνει το θέατρο, όπου οι ανταλλαγές απόψεων και η επικοινωνία συμβαίνουν με χαλαρότητα, ελευθερία, δίνουν την (ουτοπική) αίσθηση της δυνατότητας ειρήνης, αλληλεγγύης και συμφιλίωσης στον πλανήτη.
Εδώ και χρόνια, φοιτητικές ομάδες από πανεπιστήμια του κόσμου έχουν αρχίσει να δημιουργούν μια ολοένα αυξανόμενη κοινότητα, με στόχο τη διοργάνωση όσο το δυνατόν περισσότερων διεθνών φεστιβάλ και συσφίξεων των σχέσεων και πνευματικών αναζητήσεων των νέων σπουδαστών και μελλοντικών επιστημόνων και λειτουργών ανά τον κόσμο. Με αυτήν τη φιλοσοφία, ο πρώην πρόεδρος και εμπνευστής του Διεθνούς Οργανισμού Πανεπιστημιακού Θεάτρου (ΑΙΤU/ IUTA), Ρομπέρ Ζερμέι (από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης), σημειώνει: «Τα πανεπιστημιακά φεστιβάλ πρέπει να είναι κατά βάση τόποι συνάντησης με την ευρεία έννοια της λέξης: μέρη για να συναντηθούμε για ανταλλάξουμε εμπειρίες, ιδέες, φιλία, διευθύνσεις, απολαύσεις.»
Έτσι και γίνεται. Είναι πολλές οι φορές που έχω πάει, για εργαστήρια, με παραστάσεις ή ως…κριτική επιτροπή σε τέτοια φεστιβάλ, που κάποτε το 2004 και 2005 κάναμε και εμείς στην Αρχαία Ολυμπία με τον άνθρωπο κλειδί τότε ΄Αννα Λάζου, από την φιλοσοφική σχολή της Αθήνας. Αλλά επειδή όλα είναι ζήτημα υποδομών, αυτά που περιγράφω δεν υπάρχουν, έτσι, στη χώρα μας.
Τα πανεπιστημιακά φεστιβάλ πρέπει να είναι κατά βάση τόποι συνάντησης με την ευρεία έννοια της λέξης: μέρη για να συναντηθούμε για ανταλλάξουμε εμπειρίες, ιδέες, φιλία, διευθύνσεις, απολαύσεις.
Σε άλλες χώρες το θέατρο στο Πανεπιστήμιο είναι ένας θεσμός οργανωμένος. Υπάρχουν επίσημες ομάδες και επίσημες πανεπιστημιακές/καλλιτεχνικές θέσεις εργασίας επαγγελματιών που συντονίζουν, σκηνοθετούν και επιμορφώνουν ομάδες φοιτητών που επιλέγουν το θέατρο ως διαχείριση του ελεύθερου χρόνου των σπουδών τους. Σε άλλες χώρες λειτουργούν όμιλοι, δηλαδή προβλέπονται χρήματα για να πληρωθεί κατά αποκοπή κάποιος καλλιτέχνης, για να κάνει ένα εργαστήρι θεάτρου και ίσως μια παράσταση. Άλλες φορές οργανώνονται παραστάσεις μέσα από μαθήματα θεάτρου, σε καλλιτεχνικά τμήματα των Πανεπιστημίων. Αλλά σε όλες τις περιπτώσεις, η θεατρική ομάδα (όπως και οι ομάδες αθλητισμού και άλλων καλών τεχνών) έχουν προϋπολογισμό να ταξιδεύουν μέσα στην ευρεία ερασμιακή λογική της ανταλλαγής φοιτητών…
Στο Μινσκ της Λευκορωσίας…
Για 10η χρονιά φέτος στο φεστιβάλ Theatranly Koufar 25 ομάδες θεάτρου, από την Σιβηρία ως τον Καναδά, πάνω από 300 καλεσμένοι που φιλοξενήθηκαν και έφαγαν στις φοιτητικές εστίες του Πανεπιστημίου του Μινσκ, λίγο πριν έρθουν οι νέοι φοιτητές για την αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς, 500 εθελοντές από τα πανεπιστήμια της Λευκορωσίας και πλήρες πρόγραμμα τουρισμού, δραστηριοτήτων, κλάμπινγκ και δοκιμής λευκορώσικης βότκας. ΄Αρα, τα πράγματα μπορούν να λειτουργούν ρολόι. Εντυπωσιακή διοργάνωση, με τις ευχές του πολιτικού συστήματος (υπό στενή παρακολούθηση) η πόλη διέθεσε όλα τα κεντρικά της θέατρα, τα κλαμπ και τα μπαρ του κέντρου τους χώρους τους για εκδηλώσεις, και πολλοί πολίτες το χρόνο και τη διαθεσιμότητα τους όλη μέρα για δέκα μέρες συνεχώς.
Στην διοργάνωση αυτή, που προΐσταται στον διεθνή οργανισμό για το φοιτητικό θέατρο, είδα τους ίδιους υπεύθυνους με αυτούς που γνώρισα πριν 7 χρόνια, στις ίδιες θέσεις και με περισσότερα χρήματα για το φεστιβάλ από τότε. Όσο για το επίπεδο των παραστάσεων είδα ερασιτεχνικό θέατρο των πολιτών, ή των φοιτητών/πολιτών, με παραστάσεις που μίλησαν για το ναζισμό, το Στάλιν, την διαχείριση της ευρύτερης ρωσικής κουλτούρας, το καπιταλιστικό μέλλον των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, τις σχέσεις με τα σύμβολα του τι σημαίνει να είσαι σήμερα Ρώσος, Λευκορώσος, Μολδαβός, Γεωργιανός ή Εσθονός.
Σαφείς αναφορές στο τράφικινγκ, στην γυναίκα ως σάρκα, στο εμπόριο όπλων, στα ναρκωτικά, στον αλκοολισμό ως έμβλημα κουλτούρας, όχι σαν κλισέ μιας βιομηχανίας θεαμάτων αλλά ως παρόντα και ενεργά προβλήματα της κοινωνίας. Στη Λευκορωσία, η πολιτική κατάσταση είναι κάπως αυταρχική, μονοκόμματη. Και παρόλα αυτά ενεργοί πολίτες, και μάλιστα με λεφτά του κράτους, διακριτικά μεν, αλλά με ρίσκο πάντα, εκφράζουν τα σπουδαία προβλήματα του Ανατολικού βορρά. Το ίδιο και οι άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης.
Σκέφτομαι ότι στην πατρίδα μου το θέατρο δεν μας αφορά, συνήθως μιλάει για κάποιον άλλο, ανεβάζουμε διάφορους Άγγλους και Γερμανούς, ή ΄Eλληνες αλλοεθνείς, και, είτε κάνουμε επαγγελματικό ή ερασιτεχνικό θέατρο, μας ενδιαφέρει η αποδοχή του συστήματος, να είναι σε όλα τέλειο και μικροαστικό το επιχείρημα μας, να μην χτυπάει στις πλάτες, αλλά να χτυπάει τις πλάτες. Σχεδόν στεναχωρήθηκα. Και λέω σχεδόν, γιατί στην Ελλάδα συμβαίνει επίσης ένα μικρό θαύμα, ως προίόν άλλων αναγκών, αυτών της δημοκρατίας….
Κάτω Βρύση – Αστρίτσι – Κρήτη
Εδώ και δέκα χρόνια, κάποιοι ερασιτέχνες, στην περιγραφή, αλλά επαγγελματίες στις δεξιότητες σκηνοθέτες (με πρώτο τον Πέτρο- στο Αστρίτσι δεν γράφουμε ονόματα), πανεπιστημιακοί και φοιτητές πήραν τις σκηνές τους και πήγαν σε ένα φαράγγι. Εκεί κάλεσαν και άλλους να φέρουν τις σκηνές τους και το βράδυ σε αν αυτοσχέδιο πατάρι να δείξουν τι έργα φτιάχνανε μέσα στις ομάδες των πανεπιστημίων, τις ακέφαλες ομάδες, ή τις ατομικής πρωτοβουλίας, χωρίς την αρωγή των πανεπιστημιακών θεσμών (άλλοτε χωρίς καν την ανοχή τους).
Η παρέα μεγάλωσε, οι 10 γίναν 100, οι αγρότες άρχισαν να παραχωρούν για δέκα μέρες τις ελιές και τις λεμονιές τους για να στήσουν οι φοιτητές σκηνές, οι γεωργοί άφηναν τα παλιά μαρούλια και μερικά αβγά στην μικρή καντίνα που και που και οι μερακλήδες την ρακί. Το Πολιτιστικό Κάμπινγκ, όπως ονομάστηκε αργότερα, άρχισε να διοργανώνεται κάθε χρόνο και όσοι έρχονταν έγραφαν το όνομά τους σε έναν πίνακα για να κάνουνε βάρδιες στους κοινόχρηστους χώρους, πριν πάνε για πρόβα, για γιόγκα ή άλλα (πάνω από 20 διαφορετικά) εργαστήρια και πριν παίξουν θέατρο το βράδυ. Και μετά, το βράδυ αργά ,υπάρχουν ακόμα σεμινάρια, για να μάθεις να κοιτάς τα άστρα.
Το Πολιτιστικό Κάμπινγκ σήμερα έχει να καυχιέται ότι φιλοξενεί τον εξωφρενικό αριθμό των 600 περίπου φοιτητών, σε άνα σύστημα αυτοοργάνωσης και αυτοδιαχείρισης που πλέον υποστηρίζει υλικά και ηθικά ο δήμος Αρχάνων, που μπορεί να πληρώνει την διαμονή και την διατροφή των καλεσμένων του, που φέρνει σε επαφή τους φοιτητές όλων των πόλεων της Ελλάδας και που διαμορφώνει μια συνείδηση μεταχίπικη, με την έννοια του εφικτού, της αλληλεγγύης και της δύναμης των τεχνών για την υπαρκτή αισιοδοξία.
Και το κυριότερο: συμβαίνει μια ειρηνική διαμαρτυρία, μια δημιουργική έκφραση των αιτημάτων της νέας γενιάς, μια αρμονική συμβίωση για λίγες μέρες τον ίδιο χώρο. Οι απλοί άνθρωποι της Λευκορωσίας, οι αγρότες της κρητικής γης κάθε βράδυ, σε μια αρμονική συνύπαρξη στο χώρο και το χρόνο, έρχονται ξανά και ξανά για 10 χρόνια να δουν θέατρο. Με καμάρι παρακολουθών τη νέα τους γενιά, που δεν έχουν ευκαιρίες να την συναναστραφούν σε άλλους χώρους, να ξετυλίγει τα όνειρα, τις θέσεις της, την ειρηνική της διαμαρτυρία στην σκηνή, να δίνει την δυναμική απάντηση στην κατήφεια των καιρών.
Και αυτό (ενόψει των διαφόρων επερχόμενων φοιτητικών εκλογών κτλ κτλ,) είναι πραγματικά μια πολιτική πράξη.
* Η Τζωρτζίνα Κακουδάκη είναι θεατρολόγος και σκηνοθέτης.
