Οι παλαιότερες γενιές θυμούνται νοσταλγικά τις μεταμεσονύκτιες προβολές στο Άλφαβιλ και το Σινέ Δεξαμενή, μαζί με την αίγλη μιας «άλλης εποχής» που περικλείουν. Μία νεότερη γενιά έμαθε γι’ αυτές μέσα από τις μνήμες των μεγαλύτερων και φυσικά από το ίντερνετ. Με συνδυασμένη αναζήτηση για horror (όχι με τη χολλυγουντιανή, ευρείας κατανάλωσης έννοιά του) και cult, το διαδικτυακό ψαχούλεμα αποδίδει λίστες με θρυλικές σχετικές ταινίες, ρετρό αφίσες και «προβολή» τους στη μικρή οθόνη του υπολογιστή. Άντε με ένα καλώδιο στο home cinema.
Όλα αυτά ως τώρα. Κι αυτό γιατί ο Άκης Καπράνος (κριτικός και καθηγητής κινηματογράφου, ραδιοφωνικός παραγωγός, αλλά και μουσικός) αποφάσισε να αναβιώσει την «ξεχασμένη» εμπειρία μιας παλαιότερης γενιάς με τα μέσα της νέας. Έτσι λοιπόν, δημιούργησε αρχικά μία ομάδα στο Facebook που ονόμασε Midnight Express (από την ομώνυμη ταινία του Alan Parker από το 1978), η οποία πολύ σύντομα και στόμα με στόμα (ή καλύτερα…κλικ με κλικ) έφτασε να απαριθμεί πάνω από τέσσερις χιλιάδες μέλη.
Από την διαδικτυακή «λέσχη», η συνέχεια ήρθε επί της μεγάλης οθόνης, μιας και πολύ σύντομα ξεκίνησε να οργανώνει μεταμεσονύκτιες προβολές στον κινηματογράφο Ααβόρα, με ταινίες που σπάνια προβάλλονται -ή/και δεν έχουν προβληθεί ποτέ- στις ελληνικές αίθουσες. Γνώμονας πάντα η αγάπη για ένα σινεμά κάπως «αποκηρυγμένο» από μια μερίδα κοινού, από τον ωμό λυρισμό του Freaks μέχρι sci-fi από τον…«χειρότερο σκηνοθέτη όλων των εποχών» (ο τίτλος στον Εντ Γουντ). Πριν μπείτε στο Midnight Express για την επόμενη προβολή, ο Άκης Καπράνος κάνει τον απολογισμό του εγχειρήματος ως τώρα, ενώ μοιάζει πιο ατρόμητος και από τον Dr. Frank-N-Furter στο Rocky Horror Picture Show για όσα έπονται.
Καλώς ήρθατε στο Ααβόρα και το Midnight Express.
Η ιδέα, πώς προέκυψε; Σαφώς η νοσταλγία, η πρόθεση μου να ξαναζήσω κάτι που όρισε την εφηβεία μου. Η ανάγκη να φτιάξω κάτι όμορφο – ήταν και η χρονική συγκυρία ζόρικη σε προσωπικό επίπεδο. Αλλά και το ενδιαφέρον του κόσμου. Με έπιανα να διηγούμαι περιστατικά σε μεταμεσονύκτιες προβολές στους μαθητές μου, κι εκείνοι να χαζεύουν, λίγο σε φάση «τι κρίμα που δεν τα προλάβαμε». Είχε έρθει η σειρά αυτής της γενιάς να το ζήσει. Εκεί συνάντησα την Πέγκυ Ρίγγα του Ααβόρα. Της έκανα την πρόταση, μου έδωσε κάθε βοήθεια – δε μπορώ να την ευχαριστήσω αρκετά. Κινηματογραφική λέσχη χωρίς κινηματογράφο δεν υπάρχει. Δε θα υπήρχαμε χωρίς την Πέγκυ.
Όλες οι προβολές είναι μεταμεσονύκτιες. Τι προσδίδει αυτό στην κινηματογραφική εμπειρία; Δρούμε σαν συμμορία λίγο μέσα στην αίθουσα. Μπορούμε να αντιδράσουμε απέναντι σε μια ταινία με όποιον τρόπο μας κατέβει δίχως αυτό να σημαίνει πως δεν την αγαπάμε ή δεν τη σεβόμαστε. Κάθε άλλο – μόνο η αγάπη μας ενώνει όλους. Αλλά τη νύχτα οι κώδικες είναι άλλοι. Πιο καθαροί, πιο τίμιοι.
Το Midnight Express «διαδίδεται» με έναν λίγο διαφορετικό τρόπο από το συνηθισμένο, από μία ομάδα στο Facebook. Είναι μία προσπάθεια να δημιουργηθεί μία κοινότητα πέρα από αυτές καθ’ αυτές τις προβολές; Και τελικά συμβαίνει αυτό; Αυτή ήταν η πρόθεση, η δημιουργία μιας κοινότητας, να ανακαλύψω αν τελικά κάτι τέτοιο είναι εφικτό, αν υπάρχει αυτός ο κόσμος. Τα 220 εισιτήρια του Rocky Horror Picture Show πιστοποιούν την ύπαρξή της, αλλά και τη διάδοση του εγχειρήματος.
Μέχρι τώρα, τι κόσμος έρχεται στο φεστιβάλ; Περήφανοι νοσταλγοί ή περίεργοι πρωτάρηδες; Και τα δυο, υπάρχουν διαβαθμίσεις. Στο Carnival Of Souls είδα ζευγάρι εξηντάρηδων, μετά με πλησίασαν να με ευχαριστήσουν και μου είπαν πως γνωρίστηκαν σε μια τέτοια, μεταμεσονύχτια προβολή τη δεκαετία του ’80. Facebook δεν είχαν, αλλά κάποιος φίλος τους υπέδειξε την προβολή και ήρθαν για να ξαναζήσουν τη συνθήκη, αλλά κι αυτό που τους είχε ενώσει τότε. Ε, ήταν συγκινητικό.
Ποιά η δική σου σχέση με το μεταμεσονύκτιο σινεμά; Αλλά και με το cult… Μεγάλωσα στο Άλφαβιλ. Έμπαινα λίγο «σκαστός», ανήλικος, παρέα με μεγαλύτερους φίλους. Εκεί πρωτοείδα Αρτζέντο, για παράδειγμα. Και φυσικά υπάρχουν ταινίες που λατρεύω παθολογικά, ανεξαρτήτως της «καθαρής» κινηματογραφικής τους αξίας. Η ιδέα πως κάτι αντέχει στο χρόνο, κόντρα σε αυτήν, είναι καλό mindfuck ως concept, δε συμφωνείτε;
Πώς βλέπεις να προσεγγίζει η γενιά του multiplex τη μικρότερη αίθουσα; Παρατηρείς να έχει άλλη αντίληψη και προσέγγιση πάνω στο σινεμά; Νομίζω πως στο Midnight Express αυτοί οι άνθρωποι απελευθερώνονται. Αφενός, η έννοια της συμμορίας που ανέφερα πιο πριν τους βοηθά να αισθανθούν αυτή την ιστορία σαν δικιά τους, πέρα από νόρμες κι απρόσωπες επιβεβλημένες συνθήκες, αφετέρου, να αντιληφθούν πως το Σινεμά είναι και αυτό.
Άκης Καπράνος, ιθύνων νους των μεταμεσονύκτιων προβολών του Midnight Express.
Πολλές από τις ταινίες του Midnight Express προβάλλονται για πρώτη φορά σε ελληνική αίθουσα. Πώς τα καταφέρατε; Είναι δύσκολο, μέχρι να πάρεις την απόφαση. Όταν μπεις στη διαδικασία, όταν δηλαδή έχει γυρίσει ο τροχός, θα πορευθείς με τη φορά του. Όντως, για πρώτη φορά στην Ελλάδα προβλήθηκαν, μέσω του Midnight Express, το Night Of The Living Dead του Τζορτζ Ρομέρο, το Evil Dead του Σαμ Ρέιμι, το Carnival of Souls του Χερκ Χάρβεϊ, το Freaks του Τοντ Μπράουνινγκ. Μερικοί τίτλοι μπορεί να θεωρούνται public domain, αν όμως θέλεις να παίξεις ένα υψίστης ποιότητας dcp και πάλι πρέπει να πληρώσεις τις αντίστοιχες υπηρεσίες στις ΗΠΑ. Ήταν βασικό να βρω το καλύτερο δυνατόν υλικό για τις προβολές και όλοι οι θεατές του Midnight Express έχουν να το λένε: οι κόπιες είναι άριστες. Τα δικαιώματα είναι άλλη δύσκολη ιστορία. Ζητάς μια ταινία από ένα γερμανικό γραφείο, ας πούμε, και σου ζητάει με τη σειρά του 750 ευρώ για μια προβολή. Εκεί πρέπει να του εξηγήσεις τη συνθήκη, πως δηλαδή δε μας επιχορηγεί κανένας ιδιωτικός ή δημόσιος φορέας (το δεύτερο δε θα το επιθυμούσα ούτως ή άλλως), πως είναι μια πρωτοβουλία του ενός, στην Ελλάδα του 2018. Εκεί αντιλαμβάνονται κάπως την κατάσταση, και μετά αρχίζουν τα παζάρια.
Καμιά ταινία δε μπορεί να είναι cult με το που θα βγει στις αίθουσες. Όσο και να θες να «φτιάξεις» μια cult ταινία, δε θα το καταφέρεις αν δε πάρεις την έγκριση του χρόνου.
Μέχρι τώρα, ποιά είναι για σένα η εντονότερη στιγμή του Midnight Express; Η φετινή μας πρεμιέρα με το Christine του Τζον Κάρπεντερ. Τα 120 εισιτήρια του Carnival Of Souls (εντελώς αναπάντεχο για μένα). Το τρελό γέλιο που έπεσε στο Plan 9 From Outer Space του Εντ Γουντ. Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ζούρας ντυμένος ως Φρανκ Φέρτερ στην προβολή του Rocky Horror Picture Show, και το αδιάκοπο τραγούδι μέσα στην αίθουσα. Δε ξέρω τι να διαλέξω.
Για πολλούς το cult είναι όρος παρεξηγημένος. Για σένα, ποια είναι η κινηματογραφική αξία του; Η αντοχή στο χρόνο. Εντάξει, για τα αριστουργήματα του Αντονιόνι ή του Μπέργκμαν. Τι κρατά όμως τόσο ανέπαφο από οποιουδήποτε είδους φθορά τις ταινίες του Εντ Γουντ ή το Tetsuo του Τσουκαμότο; Αν τις δείξεις σε «κανονικό» άνθρωπο ενδέχεται να μη σου ξαναμιλήσει. Τι συνιστά λοιπόν την αθανασία του; Εκεί βυθιζόμαστε σε ένα ανεξερεύνητο σύμπαν. Η γοητεία του, είναι και η αξία του.
Στην Ελλάδα πώς βλέπεις να λειτουργεί το cult; Ο John Carpenter είχε πει κάποτε χαρακτηριστικά: «Στην Αγγλία, είμαι σκηνοθέτης ταινιών τρόμου. Στη Γερμανία, είμαι σκηνοθέτης. Στις ΗΠΑ, είμαι αλήτης»... Παρεξηγημένα λίγο. Αν και το κοινό του Midnight Express εκπαιδεύεται σιγά-σιγά. Μη μπερδεύουμε επίσης το cult με το trash. Καμιά ταινία δε μπορεί να είναι cult με το που θα βγει στις αίθουσες. Όσο και να θες να «φτιάξεις» μια cult ταινία, δε θα το καταφέρεις αν δε πάρεις την έγκριση του χρόνου.
O «απολογισμός» του φετινού Midnight Express έως τώρα; Ούτε που περίμενα τέτοιο σουξέ. Δεν έκανα καμία σχεδόν κίνηση προώθησής του. Και ξαφνικά, τα μέλη της σελίδας μας ξεπέρασαν τις τέσσερις χιλιάδες. Ήρθαν άνθρωποι για να πάρουν συνεντεύξεις, να μεταδώσουν στο κοινό αυτό που συμβαίνει στις προβολές μας – μέχρι και στην τηλεόραση έφτασε η χάρη μας. Το έμαθα τη μέρα που παίχτηκε το ρεπορτάζ, χαμπάρι δεν είχα πάρει ως τότε. Ο δε μέσος όρος των θεατών είναι εξαιρετικά υψηλός για μεταμεσονύχτιες προβολές το Σαββατόβραδο, ενίοτε με κάποια sold-out. Γι αυτό και κάποιες ταινίες θα ξαναπαιχτούν του χρόνου.
Και τι άλλο προβλέπεται για την επόμενη χρονιά; Περισσότερες ταινίες, περισσότερες ενότητες, μεγαλύτερο εύρος επιλογών, από το Husbands του Κασσαβέτη και το Λένι ο Βρωμόστομος του Μπομπ Φος, μέχρι το Ρόκι 4 και ό,τι χωράει ενδιαμέσως: Ντάριο Αρτζέντο από τη μια, σκοτεινά, περιθωριακά διαμάντια από την άλλη. Το Midnight Express φέτος πέτυχε κάτι, πατώντας σε μια συνταγή λίγο – πολύ δοκιμασμένη δεκαετίες τώρα. Αυτό που θα γίνει του χρόνου θα είναι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα. Mark my words.