Μέσα από τα μάτια του William Klein

Ο Αμερικανός φωτογράφος William Klein άφησε το στίγμα του με εικόνες street fashion και αστικής ζωής. Ήταν ένας βέρος Νεοϋορκέζος που μετακόμισε στο Παρίσι μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και δημιούργησε ένα μεγάλο έργο που καλύπτει φωτογραφία, ταινίες και ζωγραφική.

Πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου στο σπίτι του στο Παρίσι. Ο θάνατός του επιβεβαιώθηκε από τον γιό του Pierre αλλά και από την γκαλερί Howard Greenberg στη Νέα Υόρκη, η οποία τον αντιπροσωπεύει και αυτή τη στιγμή φιλοξενεί δύο εκθέσεις του. Η μία (η οποία τελειώνει στις 17 Σεπτεμβρίου) με φωτογραφίες του που τραβήχτηκαν στην Αφρική τη δεκαετία του 1960 και η δεύτερη που θα διαρκέσει έως τις 10 Νοεμβρίου με τις φωτογραφίες μόδας.

Έγινε γνωστός για το φωτογραφικό του στυλ, το οποίο περιελάμβανε και συνέπλεκε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως αυθόρμητες φωτογραφίες δρόμου, εξωτερικές λήψεις μόδας με κίνηση και αφηρημένα έργα με έντονο κοντράστ. Ήταν όμως ένα ανήσυχο μυαλό, έτσι παράλληλα πειραματίστηκε σε ζωγραφικές και κινηματογραφικές πρακτικές.

Γεννημένος σε μια οικογένεια υπερορθόδοξων Εβραίων της Νέας Υόρκης το 1926 στο Άνω Μανχάταν, ο Κλάιν, ως έφηβος εξερευνούσε τα μουσεία τέχνης της πόλης και λαχταρούσε να ταξιδέψει στην Ευρώπη. Εντάχθηκε στον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφέρθηκε στη Γερμανία και στη συνέχεια στη Γαλλία, όπου μετακόμισε οριστικά μετά τη θητεία του.

Μέχρι το 1948, σπούδαζε ζωγραφική με τον μοντερνιστή ζωγράφο Fernand Léger στη Σορβόννη στο Παρίσι, αλλά στράφηκε στη φωτογραφία όταν κέρδισε την πρώτη του φωτογραφική μηχανή σε ένα παιχνίδι πόκερ. Σύντομα άρχισε να μεταφέρει τις αφηρημένες φόρμες των έργων ζωγραφικής και των γλυπτών του σε σκιώδεις, γεωμετρικές φωτογραφίες αντικειμένων σε κίνηση, όπως φαίνεται σε συνθέσεις όπως το έργο του 1952, ‘Moving Diamonds, Mural Project, Paris or Turning Black Egg’. «Η φωτογραφία ήταν μια διέξοδος από την αφηρημένη ζωγραφική εκείνης της περιόδου στο Παρίσι», θα πει ο Klein στο περιοδικό Interview το 2013. «Ανακάλυψα ότι μπορούσα να κάνω ό,τι ήθελα με ένα αρνητικό σε έναν σκοτεινό θάλαμο και μια μεγέθυνση».

Ο πειραματισμός του William Klein κέρδισε έναν θαυμαστή πίσω στη γενέτειρά του: τον Alexander Lieberman, έναν καλλιτεχνικό διευθυντή στη Vogue, ο οποίος βοήθησε ώστε να συναντηθεί το κινητικό στυλ του Klein με το γυαλιστερό βασίλειο της υψηλής μόδας. Θεωρούμενος ένας από τους πατέρες της φωτογραφίας δρόμου, ο Klein απέκτησε ευρεία φήμη τη δεκαετία του 1960 για τις τολμηρές λήψεις μόδας στη Vogue και για τα τρελά εφευρετικά φωτογραφικά δοκίμια σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Παρίσι, το Τόκιο, η Μόσχα και η Ρώμη. 

Σύντομα άρχισε να φωτογραφίζει τα editorial του στο δρόμο, τοποθετώντας μοντέλα ανάμεσα σε πλήθη και ταξί και φωτογραφίζοντάς τα σε εντυπωσιακές, σχεδόν σουρεαλιστικές σκηνές. Σε μια εποχή που επικρατούσαν οι στιλιζαρισμένες λήψεις σε στούντιο από φωτογράφους όπως ο Irving Penn και ο Richard Avedon, η απόφαση του Klein να φέρει τη φωτογραφία μόδας σε πολυσύχναστους δρόμους ήταν επαναστατική.

Οι εικόνες του ήταν επηρεασμένες από τα εντυπωσιακά ταμπλόιντ και ανέτρεψαν τα μέχρι τότε καθιερωμένα στυλ στη street και fashion φωτογραφία. Ο Klein βρήκε έμπνευση στο θρασύ, πολυσύχναστο χάος των δρόμων της Νέας Υόρκης όπου έζησε στα νιάτα του και περνούσε μέρες περιπλανώμενος στην πόλη, φωτογραφίζοντας αγνώστους και μιλώντας μαζί τους για τη ζωή τους. 

Έτσι, προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘50 έκανε αίσθηση με μια σειρά φωτογραφικών άλμπουμ για την αστική ζωή, με ακατέργαστες, θολές φωτογραφίες γεμάτες ενέργεια και κίνηση, που έδειχναν ελάχιστο ενδιαφέρον για την παραδοσιακή φωτογραφική σύνθεση. Η, κυρίως, ασπρόμαυρη δουλειά του παίζει με μη κεντρικά θέματα και ενισχύει την αντίθεση. Νεαροί άνδρες που κραδαίνουν όπλα, πρόσωπα που φαίνονται σε κοντινή απόσταση, μερικές φορές εκτός εστίασης. 

Ο Alain Genestar, επικεφαλής του γαλλικού φωτογραφικού περιοδικού Polka θα πει γι’ αυτόν: «Ο Klein είναι ένας από εκείνους τους θρυλικούς φωτογράφους που έφτιαξε τους δικούς του κανόνες, όπως ο Man Ray. Οι άνθρωποι πάντα κοιτάζουν την κάμερα στις φωτογραφίες του, γιατί πίστευε ότι τα μάτια των ανθρώπων δεν λένε ψέματα».

Το πρώτο και εμβληματικό φωτογραφικό άλμπουμ του 1956, “Life is Good & Good for You in New York: Trance Witness Revels” κέρδισε το γαλλικό κοινό, αλλά κέρδισε την αποδοκιμασία από κριτικούς και άλλους φωτογράφους. Ο ίδιος θα πει στον Observer το 2012: «Απλώς δεν το κατάλαβαν. Πίστευαν ότι δεν έπρεπε να είχε δημοσιευτεί, ότι ήταν χυδαίο και ότι κατά κάποιο τρόπο αμάρτησα ενάντια στη μεγάλη, ιερή παράδοση του φωτογραφικού άλμπουμ. Σίγουρα ενοχλήθηκαν». Το βιβλίο έγινε κλασικό και διέλυσε τις παραδοσιακές φόρμες. 

Η ενασχόλησή του με τις εικόνες δεν περιοριζόταν στη φωτογραφία. Το 1965, ο Κλάιν ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο (μετά από σύσταση των φίλων του Chris Marker και Alain Resnais, εμβληματικά καλλιτεχνικά πρόσωπα της Αριστερής Όχθης του Παρισιού), σκηνοθετώντας τελικά 27 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους και κινηματογραφώντας μορφές όπως ο Μοχάμεντ Άλι και ο Λιτλ Ρίτσαρντ. Οι τρεις μεγάλου μήκους ταινίες του, ‘Who Are You, Polly Magoo’ (1966), ‘Mister Freedom’ (1968) και ‘The Model Couple’ (1977), σατιρίζουν τον κόσμο της μόδας, της πολιτικής και του καταναλωτισμού.

Η πρώτη μικρού μήκους ταινία του, ‘Broadway by Light’ (1958), αποτελεί παράδειγμα του είδους της ιλιγγιώδους έντασης που αγαπούσε ο William Klein στη Νέα Υόρκη και την οποία αποτύπωσε τόσο καλά στις φωτογραφίες του.

Ο σκηνοθέτης Orson Welles έχει πει για το ‘Broadway by Lights’ ότι αποτελεί ένα ντοκουμέντο των φωτεινών πινακίδων στην Times Square και είναι η πρώτη ταινία που έπρεπε πραγματικά να είναι έγχρωμη. «Το πρώτο πράγμα που φωτογραφίζουν οι άνθρωποι στη Νέα Υόρκη ή εντυπωσιάζονται από αυτό, είναι το Broadway και η Times Square. Είναι το πιο όμορφο πράγμα στη Νέα Υόρκη και στην Αμερική», θα δηλώσει ο Klein για την ταινία σε μια συνέντευξη. «Αλλά τι είναι αυτό; Τι βλέπουν πραγματικά οι άνθρωποι; Βλέπουν το θέαμα της διαφήμισης. Αγόρασε αυτό, αγόρασε εκείνο. Είναι όμορφο, αλλά βασίζεται σε πωλήσεις και οι άνθρωποι γοητεύονται και παρασύρονται από τη διαφήμιση». 

Τα ευρεία ταλέντα του Klein κέρδισαν τον κόσμο της μόδας, του κινηματογράφου και των καλών τεχνών, έκανε αμέτρητες μουσειακές εκθέσεις και έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις, όπως το Μετάλλιο του Αιώνα από τη Βασιλική Φωτογραφική Εταιρεία του Λονδίνου το 1999 και το Βραβείο Infinity του International Center of Photography για το Lifetime Achievement το 2007. Παρά τα επιτεύγματά του σε τόσα πολλά μέσα, επέστρεφε πάντα στη φωτογραφία και παρέμεινε ενεργός φωτογράφος μέχρι το τέλος. 

Ο Klein συνέχισε να ζει στη Γαλλία από τότε που γνώρισε τη σύζυγό του, Jeanna Florin, όταν και οι δύο ήταν 18 ετών. Το ζευγάρι παρέμεινε μαζί μέχρι το θάνατό της, το 2005. «Η σχέση μας ήταν ο έρωτας του αιώνα. Γνωριστήκαμε όταν ήμασταν 18 και ήμασταν μαζί για περισσότερα από 50 χρόνια», είπε στον Guardian το 2014.