Κουβανοί συγγραφείς που μεταφράζονται στα ελληνικά αποτελούν χοντρικά δύο ομάδες. Τους εξόριστους που ασκούν δριμεία κριτική στον Κάστρο όπως η Ζόε Βαλντές και γράφουν για την νοσταλγία του φυγάδα. Και τους αλητάμπουρες με την ποιητική γραφή σαν τον Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες που έχουν καταλάβει οτί μία ζωή έχουμε κι αρνούνται να ασχοληθούν με το καθεστώς, πράγμα που θα τους στερήσει τις μικρές απολαύσεις.
Ο Παδούρα στέκεται κάπου ανάμεσα, όπως ο ήρωας του Μάριο Κόντε, πρώην αστυνομικός που έγινε πωλητής σπάνιων βιβλίων στην Αβάνα του σήμερα. Ο Κόντε, όπως ο Παδούρα, ξεκίνησε ως ένας ρομαντικός υποστηρικτής του Κάστρο για να δει τις προσδοκίες του να καταρρέουν σιγά σιγά. «Η δική μου γενιά ήταν ρομαντικη, μας δίδαξαν να πίστεύουμε σε ένα λαμπρό μέλλον. Πολύ αργότερα καταλάβαμε ότι αυτό το μέλλον δεν θα έρθει ποτέ» Έτσι αυτοπροσδιορίζεται στην σύντομη συνομιλία μας κατά την διάρκεια της παρουσίας του στην Αθήνα ο Κουβανός συγγραφέας.
Κούβα, Φωτογραφία: Χρήστος Πότσιος/ FOSHPHOTOS
Οι «Αιρετικοί» είναι ένα μυθιστόρημα ποταμός που ξεκινάει από ένα πλοίο γεμάτο Εβραίους φυγάδες από την Ευρώπη το οποίο φτάνει στην Αβάνα το 1939. Ταυτόχρονα διηγείται την ιστορία ενός πίνακα του Ρέμπραντ που από το Άμστερνταμ βρίσκεται στην Αβάνα και από εκεί σε μία δημοπρασία στο Λονδίνο. Ενώ ο Κόντε σε ρόλο ιδιωτικού ερευνητή αναλαμβάνει να ανακαλύψει τα ίχνη ενός Κουβανού Εβραίου που εγκαταλείπει την κοινότητα του για να ζήσει μία διαφορετική ζωή στην προεπαναστατική Κούβα.
«Η στιγμή που το πλοίο, το Σεντ Λούις φτάνει στο λιμάνι της Αβάνας ήταν σημαντική για την ιστορία της Κούβας» εξηγεί ο Παδούρα. «Ήταν το μοναδικό σοβαρό αντισημιτικό γεγονός που συνέβη ποτέ στην Κούβα.. Πριν και μετά, οι Εβραίοι ήταν καλοδεχούμενοι στο νησί. Το 1939 όμως το καθεστώς δεν επέτρεψε τους Εβραίους να βρούνε άσυλο και το πιο δραματικό είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι επέστρεψαν στην Ευρώπη και οι περισσότεροι χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Με αφετηρία αυτό το συμβάν εμπνεύστηκα την ιστορία ενός ανθρώπου που ενώ είναι Εβραίος αποκηρύσσει την εβραϊκή του ταυτότητα που με οδήγησε στο να επεκτείνω το μυθιστόρημα σε διαφορετικές ιστορικές εποχές, από το Άμστερνταμ του 18ου αιώνα μέχρι την Κούβα του 20ου αιώνα».
Ο Παδούρο από την πρόσφατη επίσκεψη του στην Αθήνα.
Και φυσικά ο Μάριο Κόντε είναι παρών για να βουτήξει ξανά στις δαιδαλώδεις διαδρομές της ιστορίας του νησιού. «Ο Κόντε» όπως τον περιγράφει ο δημιουργός του”έχει ιστορική συνείδηση όχι μόνο της δικής του γενιάς αλλά ολόκληρου του παρελθόντος. Πιστεύω ότι το παρελθόν είναι πάντα μια σταθερή παρουσία κι όταν το χρησιμοποιώ ως στοιχείο της πλοκής το κάνω για να καταλάβω το παρόν. Η ιστορία είναι για μένα, ένα μοντέλο των ανθρώπινων πράξεων με το οποίο περιγράφω την σημερινή πραγματικότητα. Ακούγεται παράξενο αλλά πιστεύω ότι από την εποχή που εμφανίστηκαν τα ομηρικά έπη ή η Βίβλος ο άνθρωπος άλλαξε ελάχιστα. Η ανθρώπινη κατάσταση παραμένει η ίδια. Γι’ αυτό ακόμα παίζονται οι αρχαιοελληνικές τραγωδίες. Γι’ αυτό ακόμα καταφεύγουμε στη ελληνική μυθολογία ή τις ιστορίες της Βίβλου για να ερμηνεύσουμε το παρόν».
Και πως ερμηνεύει ο ίδιος το παρόν της Κούβας; «Ο Ραούλ Κάστρο έκανε κάποια βήματα κάποιες μεταρρυθμίσεις αλλά χρειάζονται περισσότερα. Το κυριότερο πρόβλημα της Κούβας είναι ότι το οικονομικό της σύστημα δεν λειτουργεί. Ο μισθός δεν φτάνει για να ζήσεις σε μία χώρα όπου η πλειονότητα δουλεύει για την κυβέρνηση. Και η κυβέρνηση δεν αναρωτιέται καν πως ζούνε όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Τι νόημα έχει η άρση των περιορισμών για τα ταξίδια στο εξωτερικό όταν ένας Κουβανός χρειάζεται χίλια δολάρια για το εισιτήριο και ο μισθός είναι 25 δολάρια τον μήνα.»
Γι αυτό όπως και ο Κόντε παρατηρεί μελαγχολικά μία άλλη γενιά να μεγαλώνει χωρίς αυταπάτες. «Επαναλαμβάνω, εμείς ήμασταν ρομαντικοί, πιστεύαμε στην επανάσταση. Οι νέοι τώρα είναι ρεαλιστές αναζητούν ατομικές λύσεις». Γι’ αυτό κι έγραψε τον «Άνθρωπο που αγαπούσε τα σκυλιά » την ιστορία της εξορίας του Τρότσκι και την διαδρομή του δολοφόνου του Ραμόν Μερκαντέρ. «Ήθελα να γράψω με ποιο τρόπο η μεγάλη επαναστατική ουτοπία του εικοστού αιώνα διαστρεβλώθηκε και απέτυχε».
Οι «Αιρετικοί» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Κώστα Αθανασίου ο οποίος βοήθησε στην διερμηνεία.