Συνάντησα την Μαριάννα Κάλμπαρη στο πιο γνωστό Υπόγειο της Αθήνας, που φέτος κλείνει τα 60 χρόνια λειτουργίας από τότε που ο Κάρολος Κουν δίδαξε πρώτη φορά εκεί τη δική του θεατρική εκδοχή. Ο χώρος φορτισμένος, ιστορικός, με βαριά κληρονομιά. Η νέα του διευθύντρια απλή, ζεστή, ανθρώπινη. Άναψε ένα τσιγάρο για να θολώσει λίγο τα βλέμματα που παρατηρούν μέσα από τις παλιές φωτογραφίες.
Από τη στιγμή που ξεκίνησε έως τώρα η απόσταση που έχει διανύσει είναι μοιρασμένη ανάμεσα στη σκηνοθεσία, στη διδασκαλία και τη συγγραφή έργων. «Στη δραματική σχολή μπήκα το ’93. Είχα ασχοληθεί και πριν στο Παρίσι για ένα – δυο χρόνια με το θέατρο. Θεωρώ όμως, ότι στην πραγματικότητα, η αφετηρία για μένα ήταν όταν μπήκα στη σχολή εδώ στο Θέατρο Τέχνης το ‘93». Μαθήτευσε πλάι στον Ανδρέα Βουτσινά, σπούδασε στη Σορβόννη αλλά επέστρεψε. «Ήθελα πάρα πολύ να ασχοληθώ με το θέατρο στη γλώσσα μου, αυτός ήταν ο λόγος.» Ως ηθοποιός έχει βρεθεί υπό την καθοδήγηση των δασκάλων της, Κουγιουμτζή και Λαζάνη, καθώς επίσης και του προκάτοχού της στο Τέχνης, Διαγόρα Χρονόπουλου. Η «Βιομαγεία» της ανέβηκε από το Δημήτρη Λιγνάδη στο Εθνικό Θέατρο, όμως τα καλλιτεχνικά της βήματα τη φέρνουν πάντα εκεί που πρωτοπερπάτησε θεατρικά. Φέτος στο πρόγραμμα του Θεάτρου Τέχνης έχει δύο εμφανίσεις ως δημιουργός: με την παράσταση «Αλμανάκ» την οποία έχει γράψει η ίδια και με τη σκηνοθεσία της στο έργο «Η Λίλα λέει».
«Ο Κουν στη φιλοσοφία του είχε σαν πρώτη αρχή την απόλυτη αγάπη προς το θέατρο. Μια αγάπη που σε κάνει να γίνεσαι εμμονικός, να τα δίνεις όλα σε αυτό που κάνεις. Σε αυτό το χώρο γεννήθηκαν πάρα πολύ σπουδαία πράγματα από τότε που ιδρύθηκε, επειδή συσπειρώθηκαν δυνάμεις και άνθρωποι.» Η πρόταση να αναλάβει τη διεύθυνση του Θεάτρου ήταν ξαφνική. «Δεν το επιδίωξα, ήρθε σα δώρο, πολύ ωραίο και πολύ τιμητικό. Αισθάνομαι ότι είναι σα να σκηνοθετείς στ’ αλήθεια μια μεγαλύτερη κατάσταση, στην οποία πρέπει να μπουν άνθρωποι για να δημιουργήσουν ο καθένας με το δικό του τρόπο μέσα σε μία κοινή φιλοσοφία, έναν στόχο κοινό.»
Το Θέατρο Τέχνης έχει αντέξει 60 χρόνια, όχι χωρίς σκαμπανεβάσματα, και καλείται να ανταποκριθεί και σε συνθήκες οικονομικής κρίσης. «Κατ’ αρχάς το σημαντικότερο είναι ότι κατάφερε όλα αυτά τα χρόνια να επιβιώσει. Είναι υποκειμενικό το τι περιμένει κανείς από εμάς. Για μένα το κλειδί σήμερα είναι η συνάντηση με τους ανθρώπους, η συσπείρωση. Η συσπείρωση των δυνάμεων που θα επιτρέψει και σε νέα ρεύματα να γεννηθούν. Γιατί τα ρεύματα γεννιούνται όταν οι άνθρωποι μπαίνουν στο ίδιο κανάλι – έτσι δεν είναι;- όταν είναι μαζί. Αλλιώς είναι μεμονωμένες προσπάθειες του καθένα.» Γι’ αυτό και στο νέο πρόγραμμα υπάρχει πάντρεμα νέων τάσεων και δοκιμασμένης πρωτοπορίας. Νίκος Μαστοράκης, Άντζελα Μπρούσκου, Λένα Κιτσοπούλου αλλά και ομάδα Blitz, Έκτορας Λυγίζος, Blind Spot. Μαζί με χορό και μουσική. «Άνθρωποι σημαντικοί, και παρ’ ότι διαφορετικοί μεταξύ τους, με ιδιαίτερο στίγμα ο καθένας, συναντώνται μαζί μας κάτω από την φιλοσοφία που μας κληροδότησε ο Κουν. Προσωπικοί δρόμοι, επιμονή στον προσωπικό λόγο, αγάπη για το θέατρο. Όλα αυτά εμάς μας λένε κάτι.»
Η Μαριάννα Κάλμπαρη ως σκηνοθέτης έχει συνηθίσει να παίρνει αποφάσεις. Τώρα όμως ο ρόλος της έχει γίνει πιο επιτελικός. «Είναι μια τεράστια ευθύνη. Υπάρχουν πολλά πρακτικά ζητήματα. Το μεγάλο βέβαια βάσανο είναι η ανεύρεση πόρων, που είναι πολύ δύσκολη πια για όλους όσοι ασχολούνται με τον πολιτισμό. Πρέπει να είμαστε λίγο πρακτικοί στη ζωή. Στο θέατρο το μαθαίνεις πολύ γρήγορα αυτό. Γιατί το θέατρο είναι πράξη από την πρώτη μέρα.»
Πριν από λίγα χρόνια η Ελλάδα ζούσε οικονομική άνθηση και είχε πλούσια showbiz. Ποιος να φανταζόταν την εξέλιξη; «Το ελληνικό θέατρο είναι ο καθρέφτης της ελληνικής κοινωνίας και αυτή είναι σε φάση πολύ μεγάλης αλλαγής, θα γεννήσει και νέα πράγματα, είτε ως αντιδράσεις είτε ως φυσική εξέλιξη. Αυτή τη στιγμή παρατηρούμε πληθώρα παραγωγών. Και δεν νομίζω ότι αυτό συμβαίνει τόσο επειδή υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που θέλουν και έχουν κάτι σημαντικό να πουν. Αυτός ο πληθωρισμός συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι θέλουν να υπάρξουν. Και πάρα πολύς κόσμος που ήταν στην τηλεόραση έχει στραφεί στο θέατρο πολύ απλά για να επιβιώσει. Στο θέατρο για να συμβεί κάτι πρέπει κάτι να θες να πεις.»
Πώς να συμβεί όμως χωρίς την απαραίτητη εγρήγορση του κοινού; «Οι άνθρωποι είναι σα να ζουν, σα να περιφέρονται σε μία κατάσταση ύπνωσης, να μη βλέπουν γύρω στ’ αλήθεια πώς είναι η ζωή μας, πώς είναι ο χώρος μας και να μη διεκδικούν να γίνει καλύτερος αυτός ο χώρος. Αυτό είναι το πρόβλημα. Ότι δεν διεκδικούμε, έχουμε συνηθίσει.» Ποιο είναι αυτό το μυστικό, λοιπόν, που κάνει το θέατρο πράξη πολιτική; «Το θέατρο προτάσσει προ παντός τη συλλογικότητα. Εγώ τρία πράγματα πολύ σημαντικά έχω μάθει: Ότι η δύναμη του θεάτρου είναι ότι κάποιοι άνθρωποι μαζί πάμε να κάνουμε κάτι. Οπότε κατ’ αρχάς πρέπει να συναντηθούμε και να συνεννοηθούμε. Και ακόμα και αν δυσκολευόμαστε πρέπει να ξεπεράσουμε τα εμπόδια. Αλλιώς δε θα συμβεί η θεατρική πράξη. Το δεύτερο είναι ότι τα πάντα δοκιμάζονται στην πράξη. Μπορεί να έχεις ωραίες ιδέες αλλά όλα κρίνονται στο πώς εκτελούνται, πώς πραγματοποιούνται. Και το τρίτο είναι η θνητότητα των πραγμάτων. Ότι είναι μία πράξη που δεν καταγράφεται, δε μένει, κάθε φορά η παράσταση είναι κάτι ξεχωριστό που συμβαίνει με το κοινό που βρίσκεται εκείνη την ημέρα στο θέατρο. Γεννιέται,υπάρχει,σβήνει. Και αν στ’ αλήθεια το έχεις πάρα πολύ μες στο μυαλό σου ότι κάθε βράδυ, κάθε παράσταση είναι σα να συμβαίνει για πρώτη και για τελευταία φορά, μπορεί και να αρχίσεις να θυμάσαι ότι αυτό ισχύει και στη ζωή. Ότι κάθε λεπτό, κάθε ώρα που περνάει δεν ξανάρχεται, τέλειωσε. Κι εμείς έχουμε αυτό το χρόνο. Αυτή είναι η μοναδική μας περιουσία. Είναι κρίμα να τον αφήσουμε να περάσει έτσι. Είναι δικός μας, πρέπει να τον κάνουμε κάτι σημαντικό, για μας κατ’ αρχάς και για τους άλλους. Δεν πρέπει να χάσουμε την ευκαιρία. Αυτό.»
[Δείτε το φετινό πρόγραμμα του Θεάτρου Τέχνης ΕΔΩ]