Ήταν η παράσταση που συνδέθηκε, στην ιστορία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μ’ ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός στον 20ό αιώνα: Η όπερα του Τζάκομο Πουτσίνι «Μαντάμα Μπαττερφλάι» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 25 Οκτωβρίου 1940, τρεις μέρες πριν από την κήρυξη του πολέμου.
Το 2020 ήταν η παράσταση που έκανε την «επανεκκίνηση» στην Εθνική Λυρική Σκηνή σ’ αυτή την περίεργη, δύσκολη και απρόβλεπτη χρονιά. Όχι τυχαία: Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης σημειώνει: «Επιλέξαμε να ανοίξουμε με το έργο αυτό γιατί τον φετινό Οκτώβριο συμπληρώνονται τα 80 χρόνια από την ιστορική εκείνη πρώτη παρουσίαση της Μπαττερφλάι από την ΕΛΣ στις 25 Οκτωβρίου 1940, τρεις μέρες πριν από την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Ο συμβολισμός είναι προφανής: Η ΕΛΣ ήταν πάντα παρούσα και θαρραλέα σε πολύ δύσκολες εποχές και κατάφερνε να σταθεί όρθια ακόμα και σε συνθήκες απολύτως αντίξοες, όπως τότε, όπως και σήμερα».
Ο «πόλεμος» του 2020 είναι ο covid-19 και τα αυστηρά πρωτόκολλα που επιβάλλει ώστε να λειτουργήσουν, με κάποιον τρόπο, οι χώροι πολιτισμού. Η μεγάλη αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» στο ξεκίνημα της σεζόν 2020-2021 ξεκινάει με πληρότητα 30%, δηλαδή 420 θεατές αντί για 1.400 που χωράει.
Έφτασα με αδημονία στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στην παράσταση που ξεκινούσε και για μένα τη σεζόν 2020-2021. Στον περιβάλλοντα χώρο υπήρχαν, όπως κάθε μέρα, οι άνθρωποι που κάνουν εκεί τη βόλτα τους, που έρχονται να χαλαρώσουν, που σταματούν ό,τι κάνουν όταν χορεύουν τα νερά (και μερικοί τα χειροκροτούν).
Υπήρχαν φυσικά κι εκείνοι που ήρθαν για την παράσταση, έπειτα από πολλούς μήνες. Στην «Αγορά» στον προαύλιο χώρο μεταξύ Εθνικής Λυρικής Σκηνής και Εθνικής Βιβλιοθήκης λιγότεροι από κάθε άλλη φορά περίμεναν να μπουν στην αίθουσα, αμάσκωτοι για λίγο, κάνοντας ένα τελευταίο τσιγάρο.
Λίγο πριν δείξουμε το εκτυπωμένο εισιτήριό μας, βάλαμε τη μάσκα. Όλοι. Και με μια περίεργη αμηχανία μπήκαμε στο φουαγιέ της Λυρικής, μια αμηχανία που κατάπινε κάπως τη χαρά της επανεκκίνησης. Προσπαθούσαμε όλοι να βάλουμε στην άκρη τις διαφορετικές συνθήκες συνάντησης και να κρατήσουμε την πραγματικότητα της επανεκκίνησης. Παντού υπήρχαν αντισηπτικά. Το μπαρ στο φουαγιέ ήταν κλειστό, φυσικά, αλλά υπήρχαν στον πάγκο μπουκαλάκια με νερό για να πάρει όποιος θέλει.
Στην αίθουσα οι αποστάσεις ήταν με διαβήτη και υποδεκάμετρο τακτοποιημένες. Δύο ή τρεις θέσεις κενά υπήρχαν ανάμεσα από τον καθένα. Υπήρχαν βέβαια και κάποιοι που αναρωτιούνταν γιατί δεν… έχει κόσμο!!! Υπήρχαν και κάποιοι άλλοι, ελάχιστοι, που μόλις κάθισαν στη θέση τους θεώρησαν ότι μπορούσαν να βγάλουν τη μάσκα τους, παρότι οι οδηγίες ακούγονταν διαρκώς από τα μεγάφωνα, παρότι οι ταξιθέτριες τους επανέφεραν στην τάξη.
Τα φώτα έσβησαν και μεταφερθήκαμε στο Ναγκασάκι των αρχών του 20ού αιώνα για να παρακολουθήσουμε τον μοιραίο έρωτα της δεκαπεντάχρονης γκέισας Τσο-Τσο-Σαν για τον Πίνκερτον, υποπλοίαρχο του Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, την ατυχή προσπάθεια συνύπαρξης δύο διαφορετικών πολιτισμών και δύο διαφορετικών ιδιοσυγκρασιών… Την αγαπημένη όπερα του ίδιου του Πουτσίνι για την ηρωίδα που έγινε το σύγχρονο σύμβολο ανεξάντλητης υπομονής και αιώνιας αγάπης.
Και εμπνεόμενοι από την υπομονή της Μαντάμας Μπαττερφλάι, ξεκινάμε τη θέαση θεατρικών παραστάσεων αυτή τη φετινή αμήχανη και δύσκολη χρονιά. Αλλά ξεκινάμε.