Ένα βιβλίο τολμηρό, διαφορετικό δίνει ο Μάνος Κοντολέων στο αναγνωστικό του κοινό. Η «Ερωτική Αγωγή» (εκδόσεις Πατάκη), εμφανίζεται και πάλι στις προθήκες των βιβλιοπωλείων διεκδικώντας να μιλήσει με νέους αναγνώστες. Ένα βιβλίο που εστιάζει στη σεξουαλικότητα των ηρώων, καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, καθώς η ιστορία προχωράει.
Ο Χρήστος Βαλλής, ο ήρωας του Μάνου Κοντολέων ξεκινάει από κάποιο χωριό στα Γιάννενα, ζώντας κοντά στα πρόβατα, αποφασισμένος να διεκδικήσει μια θέση στην αστική ζωή της Αθήνας. Μια θέση σε ένα σπίτι με σαλόνι για τον γιο που ακόμα δεν έχει αποχτήσει. Η σεξουαλικότητα όμως του ήρωα είναι αυτή που θα καθοδηγήσει κυρίως τις πράξεις του, αγνοώντας τις πολιτικές εξελίξεις που συμβαίνουν δίπλα του. Εξελίξεις που δεν αγνοεί ο δημιουργός του, ο συγγραφέας Μάνος Κοντολέων. Ο Χρήστος ποτέ δεν θα αποσυρθεί εντελώς ούτε από την ιστορία, ούτε από την ενεργή σεξουαλική ζωή, καθώς ο γιος του, ο Άρης μπαίνει στο προσκήνιο.
Στο αγαπημένο του Πήλιο βρίσκεται ο Μάνος Κοντολέων, εκεί όπου συχνά γράφει αλλά και απολαμβάνει τις δικές του αναγνώσεις. Έτσι λοιπόν η συζήτησή μας πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της τεχνολογίας, μια τεχνολογία που ίσως και να καταδίκασε τον νεότερο ήρωά του, έναν ήρωα κρυμμένο πίσω από διαφορετικές ηλεκτρονικές προσωπικότητες.
«Ερωτική Αγωγή»: Ένα μυθιστόρημα που είναι δύσκολο να το εντάξει κανείς σε κάποια κατηγορία. Εσείς πώς θα το χαρακτηρίζατε; Νομίζω πως τόσο οι προθέσεις μου- όταν αποφάσιζα να το γράψω- όσο και το αποτέλεσμα -όταν πια ολοκληρώθηκε- με σαφήνεια κατατάσσουν την «Ερωτική Αγωγή» στα ιστορικά – κοινωνικά μυθιστορήματα. Αλλά σε εκείνη τη νέα μορφή αυτού του είδους μυθιστορημάτων που στηρίζονται όχι τόσο στα γεγονότα, αλλά στις κοινωνικές και ψυχολογικές καταστάσεις που τα δημιούργησαν. Είναι ένας άλλος τρόπος να διαβάζουμε την Ιστορία -όχι με ήττες και νίκες, όχι με οικονομικές θεωρίες ή αισθητικές τάσεις, αλλά με τις βασικές ανάγκες κάλυψης των ανθρωπίνων παθών. Είναι στην ουσία μυθιστορήματα που φέρνουν στο προσκήνιο τα ατομικά πάθη τόσο του σώματος όσο και των συναισθημάτων.
Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται; Ποτέ δεν θέλησα να γράψω ένα έργο έχοντας προαποφασίσει σε ποιο κοινό θα απευθύνεται. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς πέρα από την ιδεολογία μου και την πίστη μου στην ελεύθερη δυναμική της Λογοτεχνίας. Θεωρώ, μα και πιστεύω, πως αναγνώστες μου είναι άτομα ξεχωριστά. Αν τους ομαδοποιούσα θα τους αντιμετώπιζα ως καταναλωτές. Οπότε σε μια τέτοια ερώτηση δεν έχω παρά να απαντήσω πως και αυτό το έργο μου απευθύνεται στον κάθε αναγνώστη. Αν μια τέτοια συνάντηση θα επιτευχθεί ή όχι είναι θέμα πολλών παραμέτρων και σίγουρα όχι δικών μου προθέσεων.
Στα βιβλία σας ενηλίκων εστιάζετε πολύ στο σεξουαλικό στοιχείο των ηρώων. Θεωρείτε ότι αυτή η πλευρά μάς ωθεί γενικά τις πράξεις μας; Πιστεύετε ότι ο Χρήστος Βαλλής, ο κεντρικός σας ήρωας, μπορεί να κυκλοφορεί ανάμεσά μας; Ναι, θεωρώ θεμελιώδη τη σεξουαλικότητα. Από την εμβρυακή κιόλας ζωή μας μέχρι το βαθύ γήρας. Το έχει αποδείξει αυτό η ψυχολογία. Και κάτω από αυτήν την άποψη σε όλα μου τα βιβλία η σεξουαλικότητα δηλώνει το παρόν της. Άλλοτε με σαφήνεια και ένταση, άλλοτε περισσότερο υπαινικτικά και διακριτικά. Τώρα το κατά πόσο όχι μόνο ο Χρήστος Βαλλής, όπως βέβαια και ο γιος του ο Άρης, αλλά και όλοι οι ήρωες των βιβλίων μου μπορεί να κυκλοφορούν ανάμεσά μας ή όχι, δεν θα το απαντήσω εγώ αλλά όσοι αναγνώστες μου πιθανόν να διέκριναν μια ταύτιση με αυτούς -ή κάποιους από αυτούς- διαβάζοντας τις μέρες και τα έργα τους. Άραγε υπάρχει αγόρι παρόμοιο με τον Δαμιανό του έργου για παιδιά «Ο αδελφός της Ασπασίας» ή των εφήβων Φαίδρας και Οδυσσέα στο εφηβικό μυθιστόρημα «Γεύση Πικραμύγδαλου» ή της Λίας με την «αποκλίνουσα» σεξουαλικότητα του «Δάχτυλα πάνω στο σώμα της»; Με απόλυτη βεβαιότητα σας απαντώ πως ναι -γιατί οι ήρωες των βιβλίων δεν είναι παρά οι απεικονίσεις ανθρώπων σε ιδιωτικούς καθρέφτες.
Διασκεδάσατε το γράψιμό του; Ήταν δύσκολο για εσάς; Το γράψιμο κάθε βιβλίου είναι μια διαδικασία δημιουργίας. Και ως τέτοια εμπεριέχει στιγμές ανάτασης και στιγμές αμφιβολιών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, επειδή η μυθιστορηματική σύνθεση απαιτούσε και μεγάλη έρευνα, η συγγραφή ήταν κοπιώδης. Μα όχι δύσκολη. Θα τη χαρακτήριζα απόλυτα δημιουργική -ζούσα μέσα σε μια ευφορία νέων σκέψεων και απελευθέρωσης από στερεότυπα και άσκοπες δεσμεύσεις.
«Θεωρώ θεμελιώδη τη σεξουαλικότητα. Από την εμβρυακή κιόλας ζωή μας μέχρι το βαθύ γήρας. Το έχει αποδείξει αυτό η ψυχολογία. Κάτω από αυτήν την άποψη σε όλα μου τα βιβλία η σεξουαλικότητα δηλώνει το παρόν της. Άλλοτε με σαφήνεια και ένταση, άλλοτε περισσότερο υπαινικτικά και διακριτικά».
Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2003. Πιστεύετε ότι μπορεί να «συνομιλήσει» διαφορετικά με τον αναγνώστη σχεδόν δύο δεκαετίες μετά; Ότι τότε είχα διακρίνει να συμβαίνει και προσπάθησα να το περιγράψω, αλλά και να το καταγγείλω, δυστυχώς όχι μόνο εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά έχει σε μεγάλο ποσοστό γίνει κατεστημένο. Οπότε η «Ερωτική Αγωγή» του τέλους του 20ου αιώνα είναι πολύ επίκαιρη καθώς ολοκληρώνεται η πρώτη εικοσαετία του 21ου.
Λόγω του ιδιότυπου του θέματος υπήρξαν σχόλια που σας προβλημάτισαν από αναγνώστες, από το οικείο σας περιβάλλον; Κανένα σχόλιο από αυτά που υποψιάζομαι πως υπονοείτε. Και γιατί άλλωστε; Δεν έγραψα εγώ, μήτε και οι 5.000 περίπου αναγνώστες του διάβασαν κάτι που θα μας έκανε να ντραπούμε ή να κοκκινίσουμε. Είναι ένα μυθιστόρημα που με παρρησία εκφράζει τις θέσεις του και με αισθητική πληρότητα περιγράφει την ανθρώπινη αγωνία.
Στην περίτεχνη χρήση του λόγου κυριαρχούν λέξεις παράξενες και άγνωστες. Αφορούν κάποια ηπειρώτικη διάλεκτο, έχουν εντοπιστεί σε αρχαίους συγγραφείς ή είναι ο δικός σας τρόπος γραφής; Νομίζω πως ήταν λογικό για ένα τέτοιο μυθιστόρημα να χρησιμοποιήσω μια γλώσσα αρκούντως τολμηρή. Αλλά πιο σωστός θα ήταν ο χαρακτηρισμός του τρόπου που υλοποίησα αυτό το έργο ως συνεπή σχετικά με τα περιγραφόμενα συναισθήματα των ηρώων μου. Όπως και πιο πριν σημείωσα, αν κάτι θα το έλεγα τολμηρό είναι αυτό που έχει να κάνει με τον τρόπο που βλέπω τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Και ίσως σε αυτόν τον τομέα να ήθελα και να προκαλέσω, μιας και μετά από μία πρόκληση ίσως να υπήρχε εν τέλει και μια αντίδραση – αφύπνιση. Βέβαια, ξάφνιασε η χρήση αρχαίων τολμηρών λέξεων. Αυτό το έκανα γιατί μιας και δεν πιστεύω ότι υπάρχουν βρώμικες ή χυδαίες λέξεις, αλλά απλώς λέξεις που περιγράφουν συγκεκριμένα συναισθήματα των ανθρώπων, θέλησα να φέρω στο φως αυτές τις πανέμορφες λέξεις των προγόνων μας που έχουν πια ξεχαστεί, αλλά που μας υπενθυμίζουν ότι όπως κι εμείς έτσι κι αυτοί σε κάποιες φάσεις της καθημερινότητάς τους μιλούσαν με τρόπο τολμηρό.
Υπάρχουν στοιχεία αυτοβιογραφίας στο βιβλίο; Όχι. Αλλά μιας και η ηλικία το Άρη Βαλλή είναι παρόμοια με τη δική μου, φρόντισα κάποιες περιρρέουσες αναμνήσεις μου να τις χαρίσω και σ’ εκείνον. Μα αυτό πάντα γίνεται κάπως έτσι. Συγγενείς, στενοί συγγενείς του συγγραφέα είναι οι ήρωές του.
Στα παιδικά βιβλία έχετε κερδίσει ένα αναγνωστικό κοινό που σας αγαπάει. Πόσο διαφορετική διαδικασία είναι να απευθύνεστε σε ένα νεανικό και σε ένα ενήλικο κοινό; Ο Μάνος Κοντολέων του «Γάντι σε ξύλινο χέρι», αλλά και του «Αμαρτωλή Πόλη» και του «Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο» είναι ο ίδιος συγγραφέας. Και ως συγγραφέας συνομιλώ με διάθεση επικοινωνίας τόσο με παιδιά όσο και με εφήβους όσο και με συνομηλίκους μου. Δεν απαξιώνω τους μικρούς, δεν οικτίρω τους μεγάλους. Θυμάμαι… Ή μάλλον έχω μέσα μου σε ισχύ όλες τις εμπειρίες μου από τα χρόνια που έζησα. Γράφω λοιπόν για μένα και μόνο. Και από εκεί και πέρα ο κάθε αναγνώστης ανάλογα με τις δικές του εμπειρίες, δυνατότητες, γνώσεις και ανάγκες επιλέγει να διαβάσει το έργο που θέλει. Αν έγραφα διαφορετικά δεν θα ήμουνα συγγραφέας, αλλά καταγραφέας.