Έχει κάνει παραστάσεις με πρωταγωνιστές ζώα, μωρά που μπουσουλάνε, ζητιάνους και ιερόδουλες. Έχει συνθέσει performance-ντοκουμέντο για το 1989 στη Γερμανία και για τις Δικτατορίες στη χώρας της και στη Χιλή. Ήρθε η ώρα η Αργεντινή σουπερστάρ δραματουργός, σκηνοθέτης, συγγραφέας, ποιήτρια και τραγουδοποιός Λόλα Αρίας να ασχοληθεί και με την δική μας 17 Νοέμβρη. Ανήμερα της επετείου, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, αμέσως μετά την πορεία στην Αμερικανική Πρεσβεία, από τις 6 το απόγευμα έως τα μεσάνυχτα, θα έχει τις πόρτες της ανοικτές στο κοινό. Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό και οφείλεται στην παράσταση-ντοκουμέντο της Λόλα Αρίας Audition for a demonstration/Ακρόαση για μια διαδήλωση-17 Νοεμβρίου 1973/2015-Φοιτητική Εξέγερση, που έστησε η αργεντινή καλλιτέχνιδα, στο πλαίσιο του φετινού τρίτου Transitions,σε συνεργασία με τον Πρόδρομο Τσινικόρη.
Μην περιμένετε να δείτε όμως, αν ο δρόμος σάς οδηγήσει ως τη Στέγη (η είσοδος είναι ελεύθερη, αλλά θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας) κάτι ενορχηστρωμένο ή μια παράσταση με ροή. Γιατί στην Ακρόαση για μια διαδήλωση επικρατούν στην κυριολεξία το στοιχείο της έκπληξης και του απρόβλεπτου, γιατί η performance είναι μια ανοιχτή πρόσκληση στον οποιονδήποτε. Εγώ, εσείς, ο γειτονάς σας, ο φίλος σας, ο Χ, μπορεί, αν θέλει, να ανεβεί στη σκηνή και να ερμηνεύσει κάποιον (ενδεχομένως και τον εαυτό του), να μιλήσει ή να σκεφτεί δημόσια για αυτό που ζούμε και αυτό που συνέβη το Νοέμβρη του 1973. Άντρες και γυναίκες άνω των 15 ετών, σημερινοί φοιτητές αλλά και φοιτητές του 1973, άνθρωποι που βρέθηκαν στο Πολυτεχνείο πρωταγωνιστώντας σε αυτή ή για να υποστηρίξουν τη φοιτητική εξέγερση, αλλά και εκείνοι που έμειναν στην ασφάλεια του σπιτιού τους παντελώς αμέτοχοι θα συναντηθούν για μία και μοναδική φορά σήμερα στη Στέγη, από τις 6 το απόγευμα ως τις 12 τα μεσάνυχτα, για να ανακατασκευάσουν, επί 15 λεπτά έκαστος , το παρελθόν του τόπου και να σκεφτούν το μέλλον (αν υφίσταται).
Όποιος γνωρίζει τη δουλειά της Αρίας δεν εκπλήσσεται που αποφάσισε να ετοιμάσει μια παράσταση για την ελληνική Χούντα. Στο Mi vida después, που είδαμε στο περσινό Transitions Festival στη Στέγη, έξι Aργεντίνοι ηθοποιοί γεννημένοι στα 70’s και αρχές των 80’s αναβίωσαν σκηνικά τη νιότη των γονιών τους, μέσα από φωτογραφίες, κασέτες και ρούχα τους. Στο The year I was born η Λόλα Αρίας αναβίωνε με 11 performers τα 17 χρόνια της χιλιανής Δικτατορίας, ξανά μέσα από αληθινές οικογενειακές ιστορίες. “Με ενδιέφερε η σχέση μεταξύ της Δικτατορίας και του παρόντος”, μας εξηγεί η Αργεντινή καλλιτέχνιδα . “Με ενδιέφερε το πόσο η δική μου γενιά σημαδεύτηκε περνώντας τα παιδικά της χρόνια μέσα στη Δικτατορία”.
Το ελληνικό project τι θέλει να δείξει; “Δεν είναι ένα έργο για την ελληνική Δικτατορία, σαν αυτά που έκανα στην Αργεντινή και στη Χιλή”, μας προετοιμάζει η Αρίας. “Είναι μια παράσταση, ένα γεγονός, μια συλλογική εμπειρία στην οποία το κοινό καλείται να ανασυνθέσει μια πολύ συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας του, κατά την οποία μια ομάδα φοιτητών ξεκίνησε μια εξέγερση που ώθησε στην πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος. Κάθε 17η Νοεμβρίου οι πολίτες κάνουν πορεία επανενεργοποιώντας αυτή την διαμαρτυρία, συγχρόνως κάθε χρόνο το γεγονός αποκτά νέο νόημα”, υποστηρίζει .
Σήμερα, μετά από ένα ζόρικο καλοκαίρι, ποια διάσταση αποκτά η 17η Νοέμβρη; “Μετά από ένα χρόνο με μαζικές κινητοποιήσεις, δημοψηφίσματα, κλείσιμο και κατάρρευση των τραπεζών, την παραίτηση του προέδρου, νέες εκλογές, νέες εγγυήσεις, την έκρηξη του προσφυγικού, θέλουμε να ξέρουμε πώς αισθάνεται ο ελληνικός λαός για την δύναμή του. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι σε μια νέα Δικτατορία; Είμαστε ελεύθεροι να αποφασίσουμε; Ποιος είναι ο ρόλος μας μέσα στην κοινωνία;”.
Η έρευνα που πραγματοποίησε, με τη βοήθεια του Πρόδρομου Τσινικόρη και του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, κάνοντας συνεντεύξεις ανθρώπων που βρίσκονταν μέσα στο Πολυτεχνείο, κράτησε ελάχιστα, μόνο ένα μήνα, τον περασμένο Ιούνιο. Δεν φοβήθηκε ότι μέσα σε ένα τόσο μικρό διάστημα μπορεί κάτι να της διαφύγει: “Όπως προανέφερα, δεν θα δείτε μια παράσταση για τη Δικτατορία. Για τις παραστάσεις που έκανα για την Αργεντινή και τη Χιλή η έρευνα και η δουλειά με τους performers κράτησε περισσότερο από χρόνο”.
Δεν αρνείται, αλλά αδυνατεί να μας περιγράψει τι είναι αυτό που θα συμβεί στην Στέγη απόψε. “Ο καθένας σας μπορεί να γίνει πρωταγωνιστής. Θα συμμετέχουν και μερικά από τα πρόσωπα που πήραμε συνέντευξη τον Ιούνιο με μνήμες από ΄73, ως special guests, αλλά στην πραγματικότητα, αυτή η παράσταση είναι εντελώς απρόβλεπτη. Το κοινό είναι και ηθοποιοί και θεατές μαζί”. Δεν θα υπάρχει καμία προσυνεννόηση; “Δεν υπάρχει ούτε πρόβα , ούτε κείμενο. Τα πάντα εξαρτώνται από αυτό που ο κόσμος θα πει και θα κάνει εκείνη τη στιγμή”.
Το κοινό δεν καλείται απλώς να αναβιώσει μια στιγμή από την εξέγερση στο Πολυτεχνείο. “Καλείται να αναλάβει και ένα ρόλο: θα είναι φοιτητής, μαθητής, αστυνομικός, στρατιωτικός, υποστηρικτής; Δεν είναι μόνο οι φιξαρισμένοι ρόλοι. Το κοινό προσκαλείται να επινοήσει και δικούς τους ρόλους”.
Το ερώτημα για την Αρίας είναι ένα: “γιατί οι άνθρωποι επέλεξαν το Νοέμβριο του ‘73 ένα συγκεκριμένο ρόλο;” Γνωρίζει ότι “κάποιοι θέλουν να ενδυθούν το ρόλο κάποιου με τον οποίο ποτέ δεν θα συμφωνούσαν. Κάποιοι άλλοι θέλουν να παίξουν το ρόλο που πραγματικά διαδραμάτισαν κι άλλοι εκείνο με τον οποίο ταυτίζονται”. Η παράσταση αφήνει πάντως σε όλους την ελευθερία να αποφασίσουν τι θέλουν να είναι. Ηλικιακά θα αποκλειστούν κάποιες γενιές; “Οι πάντες προσκαλούνται”.
Το Νοέμβριο του 2014, στο Gorki Theater του Βερολίνου η Αρίας έκανε ένα ίδιο project για την πορεία διαμαρτυρίας στην Alexanderplatz στις 4 Νοεμβρίου του 1989 όπου χιλιάδες Βερολινέζοι ζητούσαν αλλαγές στο καθεστώς. “Συμμετείχαν 500 άνθρωποι από 7-75 ετών διαφορετικών εθνικοτήτων. Ελπίζω και στην Αθήνα να έχουμε μεγάλη ποικιλία σε ηλικίες και ιστορίες”.
Μετά την Αθήνα η Λόλα Αρίας θα ταξιδέψει στην τσεχική πρωτεύουσα. “Στην Πράγα δουλεύω μια διαδήλωση που έγινε στις 21 Νοεμβρίου του 1989. Ηταν η πρώτη φορά που ο Β.Χάβελ, ηγέτης της Βελούδινης Επανάστασης μίλησε μπροστά στο πλήθος, υποστηριζόμενος από μαθητές, καλλιτέχνες και εργάτες”.
Aυτό το διάστημα δουλεύει ακόμη μια παράσταση στην οποία Αργεντίνοι και Βρετανοί βετεράνοι ανασυνθέτουν μνήμες από τον πόλεμο των Φόκλαντ. “Για όλους ο πόλεμος ήταν μια κομβική εμπειρία, η οποία όσο περνούν τα χρόνια επανανοηματοδοτείται ως αφήγηση. Στο τέλος του πολέμου κάποιοι έμειναν άφωνοι, άλλοι προσπάθησαν να σβήσουν εντελώς από το μυαλό τους τι συνέβη, κι άλλοι θέλησαν να μοιραστούν την εμπειρία τους. Κάποιοι έγιναν στρατιωτικοί, ενώ άλλοι αποφάσισαν να μην έχουν πλέον καμία σχέση με την ιστορία. Τριάντα τρία χρόνια μετά, έρχονται για να ανασυνθέσουν την ιστορία μιας διαμάχης που υφίσταται ακόμα και σήμερα”.
Επιμένει να κάνει θέατρο-ντοκουμέντο. Ποια είναι η δύναμή του; “Δεν μπορώ να μιλήσω για το θέατρο του ντοκουμέντου γενικά, γιατί υπάρχουν πολλοί τρόποι να το προσεγγίσεις. Το μόνο πράγμα που μπορώ να πω είναι ότι είναι τελείως διαφορετικό να μοιράζεται κάποιος με το κοινό τις εμπειρίες του από το θέατρο μυθοπλασίας. Ο πρωταγωνιστής δεν παίζει, είναι ένας performer που ενσαρκώνει τον εαυτό του. Είναι μέρος μιας εμπειρίας ή ενός πειράματος, και ο θεατής νιώθει ευγνωμοσύνη που αυτός ο άνθρωπος αποφάσισε να μοιραστεί τις εμπειρίες του μαζί του. Είναι σαν κάποιος να μοιραζεται μαζί σου ένα μυστικό. Αισθάνεσαι υπεύθυνος. Και σκέφτεσαι: τι κάνω με όσα μου αποκαλύπτει αυτός ο τύπος;”.
Η Αρίας έγραφε και fiction, στην οποία σταδιακά γύρισε την πλάτη. Σήμερα γράφει νουβέλες και ποίηση. “Όταν όμως γράφω δεν βασίζομαι αποκλειστικά σε ντοκουμέντα, χρησιμοποιώ και τη φαντασία μου”, διευκρινίζει. “Συχνά συμπεριλαμβάνω μνήμες μου, όπως στο Melancholy and demonstrations, ένα ημερολόγιο για την κατάθλιψη της μητέρας μου που βασιζόταν σε μνήμες μου αλλά και συνεντεύξεις που της πήρα”.
Η Αργεντινή σε ποια κατάσταση είναι σήμερα; Πόσο ανέκαμψε απ΄την κρίση; “Δεν είμαστε στην κατάσταση που βρισκόμασταν το 2001. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι τη δεκαετία που πέρασε γίνανε ριζικές αλλαγές. Η ανεργία μειώθηκε, η οικονομία κατέρρευσε και ανέκαμψε, πολλοί εκτός συστήματος, αποκλεισμένοι απ΄την εκπαίδευση, πλέον μετέχουν σε αυτή. Ο ρόλος του κράτους έχει βελτιωθεί από μια άποψη. Αποκτήσαμε περισσότερη επίγνωση της δύναμής μας να επιζήσουμε, επινοώντας ξανά τους εαυτούς μας και θέτοντας σε αμφισβήτηση το νεοφιλελευθέρο οικονομικό μοντέλο. Κάποιοι καλλιτέχνες επινόησαν εντελώς νέους τρόπους διάσωσης”.
Μας θυμίζει το Proyecto Venus, την πλατφόρμα που επινόησε ο Roberto Jacoby εν μέσω κρίσης. “Ήταν μια μικρο-κοινωνία, στην οποία οι κολεκτίβες και τα άτομα μπορούσαν να ανταλλάσσουν αγαθά, υπηρεσίες και γνώσεις. Όλα τα εκτιμούσαν σε venus, ένα εικονικό νόμισμα που σου επέτρεπε να ανταλλάσσεις υπηρεσίες και αντικείμενα. Ήταν ένα πολιτικό πείραμα, ένα οικονομικό παιχνίδι και ένας ζωντανός οργανισμός”. Σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με μια νέα μεγάλη πρόκληση, επισημαίνει. “Την επόμενη βδομάδα έχουμε εκλογές. Τα πάντα μπορούν να ανατραπούν με απρόσμενο τρόπο”.
Τα μεγαλύτερα ζητήματα των ημερών είναι το ISIS και το προσφυγικό. Σκέφτεται να ασχοληθεί μαζί τους; “Το τελευταίο project που έκανα φέτος αφορούσε ένα παιδί μεταναστών. Όταν μια οικογένεια μετακομίζει σε άλλη χώρα τα παιδιά είναι οι πρώτοι που πρέπει να κατανοήσουν το νέο σύμπαν. Στο σχολείο μαθαίνουν την ξένη γλώσσα και ιστορία, τα νέα ήθη και σε λίγους μήνες γίνονται οι μεταφραστές των γονειών τους. Τους συνοδεύουν στα Κέντρα Απασχόλησης, στο supermarket ή στο γιατρό και μεταφράζουν σύνθετα θέματα. Εγώ έστησα ένα σκηνικό φροντιστήριο του πώς είναι να ξεκινάς μια νέα ζωή στη Γερμανία μέσα από το παράδειγμα των μικρών Βούλγαρων”.