H Ιερά Μονή Παναγίας Τουρλιανής στην Άνω Μερά Μυκόνου.
Η Λίζη Μανωλά έχει σπουδάσει Οικονομικά και Ιστορία της Τέχνης όμως την κέρδισε η φωτογραφία. Ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο αποτυπώνοντας με τον φακό της όσα της προκαλούν εντύπωση. Έχει βρεθεί σε «δύσκολες» περιοχές του πλανήτη όπως Δυτική Αφρική, Ερυθραία, Ιράν, Αρμενία, Γεωργία και τώρα ετοιμάζει την επόμενη δουλειά της που σχετίζεται με την ορθοδοξία στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το φωτογραφικό της λεύκωμα με τίτλο Mykonos Muse, μια ωδή στο νησί που περνάει τα καλοκαίρια της τα τελευταία 40 χρόνια. Είναι το τρίτο της λεύκωμα μετά τo Certain Realities και το Ethiopian Highlands.
Ανεμόμυλος στους Κάτω Μύλους.
Ταξιδεύετε 15 χρόνια φωτογραφίζοντας. Πώς επιλέγετε τους προορισμούς και τι προσπαθείτε κάθε φορά να αποτυπώσετε μέσα από το φακό σας; Φωτογραφίζω από 15 χρονών και από τότε άρχισα και να εμφανίζω όλες μου τις φωτογραφίες στον «ιδιότυπο» σκοτεινό θάλαμο του πατρικού μου σπιτιού. Το ερέθισμα έχει βεβαίως αλλάξει με τα χρόνια και έχει εξελιχθεί σε μια καταγραφή παραδόσεων, εθίμων, προσώπων, εικόνων που θεωρώ ότι δεν πρέπει να χαθούν. Οι προορισμοί μου πλέον είναι συνυφασμένοι με την φωτογραφική μου περιήγηση. Η επόμενη δουλειά μου σχετίζεται με την Ορθοδοξία στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια που θα ολοκληρωθεί το 2020. Προσπαθώ να αποτυπώσω την θρησκευτική πίστη, τα καθημερινά τελετουργικά και την ευλάβεια που χαρακτηρίζει τους Έλληνες και τους ορθόδοξους Βαλκάνιους λαούς.
Ποια είναι η πιο συγκλονιστική εμπειρία που έχετε ζήσει σε κάποιο από τα ταξίδια σας στην προσπάθεια σας να φωτογραφίσετε; Η δυσκολότερη εμπειρία μου και όμως η ωραιότερη, ήταν πριν από μερικά χρόνια στην Αιθιοπία, στο οδοιπορικό μου για την Abuna Yemata Guh, μια εκκλησία μέσα στα περιτριγυρισμένα από φαράγγια βράχια του Τιγκράι. Είχα ακούσει ότι δεν θα ήταν εύκολο, αλλά το ήθελα τόσο πολύ, που τίποτα δεν θα με εμπόδιζε. Η ανάβαση γίνεται χωρίς παπούτσια, βάζοντας χέρια και πόδια μέσα σε τρύπες που έχουν κάνει οι ντόπιοι στον βράχο. Το σκαρφάλωμα διαρκεί περίπου μία ώρα και το δέκα μέτρων μονοπάτι που καταλήγεις πριν μπεις μέσα στο εκκλησάκι, είναι πολύ στενό και γλύφει από την μια μεριά τον βράχο και από την άλλη είναι ανοικτό σε έναν γκρεμό 100 μέτρων. Σωτηρία αν παραπατήσεις καμιά! Έπαθα πανικό, άρχισα να κλαίω, αλλά ήρθε ο παπάς, μου άπλωσε το χέρι του, μου χαμογέλασε λέγοντας κάτι στην τοπική του διάλεκτο κι εγώ με δάκρυα φόβου και δέους τον ακολούθησα. Θεέ μου, όταν έφτασα, παντού επικρατούσε η σιωπή της απεραντοσύνης. Μέσα σε αυτή τη βραχώδη σπηλιά με τις μοναδικές τοιχογραφίες της μου κόπηκε η ανάσα, ατμόσφαιρα μυστηρίου, κατάνυξη κι ευλάβεια. Δεν έβγαλα παρά μόνο μια φωτογραφία.
Η Λίζη Μανωλά στην Μύκονο στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Η παραλία Καλό Λιβάδι.
Ζείτε μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Πού νιώθετε ότι οι συνθήκες ευνοούν περισσότερο τη δουλειά ενός φωτογράφου και γιατί; Ζω τον περισσότερο καιρό στην Αθήνα. Σίγουρα οι συνθήκες είναι ευνοϊκότερες για τους φωτογράφους στην ήπειρο του δυτικού ημισφαιρίου. Οι ευκαιρίες είναι πολύ περισσότερες. Δυστυχώς η Ελλάδα της κρίσης έχει αρνητική ενέργεια και για ανθρώπους με διαφορετικές ματιές, για καλλιτέχνες με ανησυχίες, για όλους αυτούς που με την τέχνη τους αφηγούνται μια ιστορία.
Μην ξεχνάμε ότι η Αμερική έχει «φωτογραφική ιστορία». Το 1937 ιδρύθηκε το FSA (Farm Security Administration) ένα φωτογραφικό κοινωνικό πρόγραμμα την περίοδο του Great Depression, που ανέθεσε σε φωτογράφους να αποτυπώσουν με τον φακό τους το ανθρώπινο πνεύμα της εποχής, τα σπίτια και τα πρόσωπα των χωρικών, του κόσμου όπως τότε ήταν ακριβώς και να δείξουν πως οι Αμερικάνοι ζουν.
Οι φωτογράφοι, «ανθρωπιστές φωτογράφοι» όπως οι Arthur Rothstein, Walker Evans, Dorothea Lang, Gordon Parks, έδειχναν τον άνθρωπο στον άνθρωπο και ένιωθαν ότι συμμετείχαν στην ιστορία εκείνης της εποχής. Από το 1980 και μετά, ξεκίνησαν τα μεγάλα format, οι μεγάλες εκτυπώσεις. Μπήκε ο θεατής μέσα στην εικόνα και έγινε μέρος της, και οι φωτογράφοι άρχισαν να καταγράφουν πιο προσωπικές στιγμές (φίλους της οικογένειας όπως οι Philip Lorca di Corsia, Nan Goldin, Tina Barney) και ουσιαστικά άρχισε μια άλλου είδους ερμηνεία. Προσωπικές στιγμές έγιναν δημόσιες εικόνες και άρχισαν να αφορούν και άλλους ανθρώπους. Θα έλεγα λοιπόν, ότι στην Αμερική υπάρχει φωτογραφική παιδεία, υπάρχει φωτογραφική ιστορία, η συγκεκριμένη τέχνη έχει εξελιχθεί και έχει αναγνωρισθεί.
Η Παναγία Παραπορτιανή στην Χώρα της Μυκόνου.
Η Μύκονος είναι το νησί που περνάτε τις τελευταίες δεκαετίας τα καλοκαίρια σας. Πώς την έχετε ζήσει μέσα από τον χρόνο και πώς οι όποιες αλλαγές αποτυπώνονται με τον φακό σας; Πηγαίνω στην Μύκονο τα τελευταία 40 καλοκαίρια. Παρ’ όλο που όλα έχουν αλλάξει, το ίδιο το νησί έχει αλλάξει, οι Μυκονιάτες και οι ανάγκες τους έχουν αλλάξει, τα σπίτια τους έχουν αλλάξει, για μένα παραμένει πάντα η ίδια, πανέμορφη από άκρη σε άκρη. Είναι το νησί που δεν πλήττεις ποτέ, που πάντα ανακαλύπτεις καινούργια πράγματα να κάνεις. Θα σας πω ότι κάνοντας την έρευνα για το βιβλίο, ανακάλυψα καινούργιες διαδρομές μέσα στην Χώρα, διαδρομές που δεν ήξερα καν ότι υπάρχουν! Ανακάλυψα ανθρώπους που με πάθος διατηρούν τα ήθη και τα έθιμα τους, τα πανηγύρια και τις γιορτές τους. Η Μύκονος έχει δυο πρόσωπα, της κοσμοπολίτισσας και της αγρότισσας. Έχει υπέροχη αρχιτεκτονική, υπέροχες εκκλησίες, μοναδικές παραλίες.
Τμήμα ψηφιδωτού στη Δήλο.
Στο Mykonos Muse υπογράφετε και τις φωτογραφίες και τα κείμενα. Το λεύκωμα απευθύνεται στους λάτρεις της Μυκόνου ή και σε κάποιον που δεν την έχει επισκεφτεί ποτέ; Το Mykonos Muse είναι ένα βιβλίο αφιερωμένο στο νησί της Μυκόνου, στο άσπρο της και το γαλάζιο της, στους βράχους της και τον αέρα της, στα σπίτια της και τα σοκάκια της, στους βασιλικούς της και τις βουκαμβίλιες της, στα ξωκλήσια της και στους ανεμόμυλους της. Τέλος, στους ντόπιους της, που είναι πάντα διαθέσιμοι να ευχαριστήσουν τους επισκέπτες τους. Απευθύνεται σε όλους, γιατί το νησί είναι διαθέσιμο για όλους.
Το βιβλίο είναι ένας διαφορετικός ταξιδιωτικός οδηγός που δείχνει τα διαφορετικά πρόσωπα του νησιού, που εξιστορεί το παρελθόν του αλλά και το παρόν του. Δεν είναι μόνο η προσωπική μου ματιά, υπάρχουν φωτογραφίες άλλων Ελλήνων και ξένων φωτογράφων που έχουν μια μποέμικη οπτική. Μερικά κείμενα επίσης υπογράφουν η Rachel Howard και ο Mιχάλης Σκαφίδας.
Πώς θα περιγράφατε την Μύκονο με μια πρόταση; Κοσμοπολίτισσα, φωτεινή, ελεύθερη, διαθέσιμη, πανέμορφη, μοναδική.