Υπάρχουν κι αυτές οι καμπάνιες που δεν ακυρώνουν το γυναικείο βίωμα, που δεν αναιρούν την αυτοδιάθεση πάνω στα σώματά μας, που, αντιθέτως, ενισχύουν τα θεμέλια για μια έμφυλη δημοκρατία, οχυρώνουν τα δικαιώματα θηλυκοτήτων και μάχονται ενάντια στην έμφυλη βία και την κακοποίηση. Η καλλιτεχνική ομάδα Life After Death, σε συνεργασία με την Gender Alliance Initiative και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ, με αφορμή την έκδοση του εκπαιδευτικού οδηγού με τίτλο «Η Ισότητα των Φύλων στην Εκπαίδευση Ενηλίκων», ο οποίος δίνει χρήσιμα και πρακτικά εργαλεία, ώστε να δημιουργηθούν ρήγματα στα αυστήρα, καταπιεστικά κουτάκια που κατασκευάζει η κοινωνία, δημιούργησαν τέσσερα βίντεο.
Η Popaganda κατέγραψε τα γυρίσματα που έκαναν οι Life After Death στο θέατρο Vault και μίλησε με τις δύο καλλιτέχνιδες για το τι ήταν αυτό που τις παρακίνησε να εμπλακούν σε μια δράση δημιουργίας βίντεο με θέμα τα έμφυλα στερεότυπα, τις καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση στον θεατρικό χώρο και για το πως μπορεί να συμβάλλει η τέχνη στη δημιουργία ενός πιο ισότιμου κόσμου.
«Η αρχή έγινε από την θεατρική παράσταση «Ανδρόγυνο», την περίοδο 2019-2020, η οποία είχε ως κεντρικό θέμα την έμφυλη βία, την τοξική αρρενωπότητα, την γυναικοκτονία. Ο Βαγγέλης και ο Γιώργος από την Gender Alliance Initiative (γνωστή και ως G-All) αναγνώρισαν κοινά σημεία ενδιαφέροντος και προβληματισμού, μάς έκαναν μία συγκλονιστική ενημέρωση που μας άνοιξε εντελώς άλλους ορίζοντες, αλλάξαμε κάποια πράγματα, δώσαμε έμφαση σε κάποια άλλα και το φινάλε διαμορφώθηκε διαφορετικά», δήλωσε η Χριστίνα Σαμπανίκου.
«Προσπαθώντας να αποτυπώσουμε τι συμβαίνει στο γάμο, το πώς μπορεί να εγκλωβιστείς σε έναν ρόλο, έβγαιναν από πλευράς μας εντελώς αυθόρμητα, ασυνείδητα, κάποιοι στερεοτυπικοί ρόλοι για τον άντρα και τη γυναίκα. Μπαίνοντας ξανά σε αυτήν τη διαδικασία και βάζοντας το χιούμορ που είναι ένας τρόπος της ομάδας μας να αποφορτίσουμε το βάρος, ένιωθα ότι είναι πάνω από εμάς αυτό. Όλοι έχουμε ακούσει έναν διάλογο σαν αυτόν που θα δείτε στο ένα βίντεο, που λέει ένας άντρας πως θέλει μια γυναίκα. Είναι λόγια καθημερινά που τα λες και γελάς, παρόλα αυτά, όταν τα βάζεις στο κάδρο της τέχνης, αρχίζει και σε πιάνει κάτι», συμπλήρωσε η Βίκυ Αδάμου.
«Όταν η G-All ανέλαβε να δημιουργήσει τον εκπαιδευτικό οδηγό, συναντηθήκαμε και μας πρότειναν να συνεργαστούμε στη δημιουργία τεσσάρων βίντεο που θα αποτελούν μέρος του οδηγού για την ισότητα των φύλων. Από τότε άρχισε να γίνεται κάτι μέσα μου», πρόσθεσε. «Ο Βαγγέλης Κοσμάτος είναι από τους ανθρώπους που συναντάς και σου ανοίγουν καινούργια παράθυρα, βλέπεις πια τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Ακόμα και στην καθημερινότητα που κάποια πράγματα περνάνε ως δεδομένα κι απαρατήρητα, μετά αρχίζεις και τα βλέπεις και τα παρατηρείς, πράγματα που δεν τα σκεφτόμουνα. Έχει ανοίξει ένας φακός. Λες όλος αυτός ο αόρατος σεξισμός της καθημερινότητας είναι παντού. Τι συμβαίνει πίσω από μια κλειστή πόρτα; Πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα να παραδεχτεί ότι έχει υποστεί κακοποίηση ή βία;».
«Προσωπικά βίωσα μια θλίψη, αλλά είναι ωραίο ότι αυτό όλο το πράγμα βγαίνει προς τα έξω, το καδράρουμε, το λέμε το φωνάζουμε και μπαίνει στον δημόσιο διάλογο», συμπλήρωσε η Βίκυ Αδάμου και η Χριστίνα σχολίασε: «Πολλές φορές δεχόμαστε βία κι εκείνη τη στιγμή δεν το συνειδητοποιούμε. Στον τελευταίο μονόλογο, συνειδητοποιώ ότι κάθε μια μας έχει δεχτεί κάποιου είδους βία, άλλη σωματική, άλλη σεξουαλική, άλλη ψυχολογική, άλλη οικονομική, άλλη λεκτική. Είναι κάτι κοινό, όλες τις γυναίκες με έναν τρόπο τις ενώνει. Νιώθεις ένα συναίσθημα έντονο, ένα πλάκωμα και συγχρόνως, μια απελευθέρωση.»
Βίκυ Αδάμου
Χρειάζεται μια ειδική εκπαίδευση σε ζητήματα φύλου για να δημιουργηθεί μια παράσταση; Η Χριστίνα απαντάει θετικά: «Ναι, θεωρώ ότι βοηθάει πάρα πολύ. Υπάρχουν πολύ λεπτά σημεία που το πως θα τα προσεγγίσεις έχει πολύ μεγάλη σημασία. Σε εμάς έπαιξε καθοριστικό ρόλο η συζήτηση με τη G-All, για το πως θα τοποθετήσουμε τους εαυτούς μας στο έργο και τι θέλουμε να πούμε τελικά στον κόσμο. Ο σεξισμός περνάει μέσα από αστειάκια, μέσα από ένα «έλα μωρέ, τι έγινε;» και η ίδια η γυναίκα πολλές φορές θα πει «εντάξει, δεν τρέχει και τίποτα», ενώ σαφώς «τρέχει», αλλά υπάρχει μια ντροπή για το πως θα εκφραστεί. Από την γυναίκα που την κακοποιεί ο άντρας της και κινδυνεύει να χάσει τη ζωή της, στο πως θα φύγει από το σπίτι, πως θα βρει βοήθεια, μέχρι τη γυναίκα που δέχεται τη βία από τον εργοδότη της, από τον καθηγητή της, από τον πατέρα της. Εμείς, και στην παράσταση και στα βίντεο, παρουσιάζουμε τα στερεότυπα και, στο τέλος, τα αποδομούμε. Ξεκινάμε από πολύ στερεοτυπικές εικόνες και στο τέλος, υπάρχει αντίθεση της εικόνας με αυτό που ακούγεται κι έρχεται όλο αυτό κι ανατρέπεται. Σπάνε τα στερεότυπα, τελικά.»
Όλες οι αναπαραστάσεις των βίντεο διαδραματίζονται, πολύ συμβολικά, μέσα σε ένα τετράγωνο, όλα τα στερεότυπα βρίσκονται εκεί και σπάνε μέσα σε αυτό. «Πιο πολύ αυτό που θέλω να αποτυπωθεί είναι ένα βλέμμα που κοιτάει κατάματα αυτόν τον άνθρωπο που ακούει αυτόν τον διάλογο μέσα του, είτε είναι άντρας, είτε είναι γυναίκα. Πολλά πράγματα, τα αναπαράγουμε κι εμείς οι ίδιες, όπως ας πούμε, τα τακούνια. Αν θέλω να ντυθώ καλά, για παράδειγμα, στο μυαλό μου θα έχω ότι πρέπει να φορέσω τακούνια, ενώ είναι κάτι που με πονάει, που θεωρώ ότι υπηρετεί ένα συγκεκριμένο πρότυπο, αλλά είναι πολύ βαθιά ριζωμένο μέσα», δηλώνει η Βίκυ.
Στις μέρες μας που η διαμόρφωση συμμαχιών είναι πολύτιμο πράγμα, η σύμπραξη κοινωνίας των πολιτών και του κόσμου της τέχνης, αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη. «Με τη συνεργασία με τη G-All, καταλάβαμε ότι έχουμε πολύ ανάγκη ο ένας τον άλλο, ώστε να μπορέσει ο ένας να εκφραστεί μέσα απ’ τον άλλο και να έχει ως αποτέλεσμα κάτι πολύ γόνιμο. Νομίζω είναι το ιδανικό σημείο σύμπραξης αυτό, όταν πετύχει. Γιατί και καλλιτεχνικά έρχεται κάτι πιο δουλεμένο, δεν είναι τελείως ωμό, έχεις μια ευκαιρία να το φέρεις στον άλλο με έναν τρόπο πιο απαλό, για να μην κλωτσήσει κατευθείαν. Πολλές φορές όταν πας να πεις κάτι και κουνήσεις το δάχτυλο, βρίσκεις μια αντίσταση», σχολιάζει η Χριστίνα.
Ο Γιώργος Νικολαΐδης, από την πλευρά της G-All, έσπευσε να μπει στη συζήτηση: «Το θέατρο είναι μια πολιτική πράξη που απευθύνεται στον πολίτη. Αν σκεφτείς, το θέατρο είναι κομμάτι της κοινωνίας των πολιτών, απευθύνεται στους πολίτες μιας πόλης για την βιωσιμότητά της».
«Θα έπρεπε να υπάρχουν γενικά πολιτικές για την έμφυλη βία, γιατί υπάρχει παντού, από το εργοστάσιο μέχρι το σούπερ μάρκετ, το σχολείο, το Πανεπιστήμιο και σε όλους τους χώρους. Απλά στον καλλιτεχνικό, επειδή έχει κάποια μεγάλα ονόματα, λαμπερά, με τα οποία ο κόσμος νιώθει μια οικειότητα, γιατί τα έχει δει στην τηλεόραση, στα περιοδικά, τα ξέρει, ταυτίστηκε το κίνημα με τον καλλιτεχνικό χώρο. Γιατί εκεί βγήκαν και μίλησαν. Ίσως γιατί οι καλλιτέχνες έχουν μια εξωστρέφεια. H καραντίνα και η καλλιτεχνική απραξία βοήθησε στο #MeToo, γιατί έδωσε μια ανάσα, ένα διάλειμμα και έφερε στην επιφάνεια πράγματα που σε κάποια άτομα δούλευαν από κάτω», είπε η Χριστίνα και συνέχισε:
«Ήμουν μία από τις καταγγέλλουσες κατά αυτού που δεν μπορούμε να πούμε το όνομα, γιατί έχει κινηθεί δικαστικά, καθότι έχουν παραγραφεί τα αδικήματα. Το ΣΕΗ τον ονομάτισε και είπε ότι δεν μπορεί να γίνει μέλος. Υπάρχουν 14 καταγγελίες στο ΣΕΗ για το άτομό του. Η Τζένη Μπότση ήταν η πρώτη και μετά ακολουθήσαμε και οι υπόλοιπες και νομίζω είναι καθαρό το ποιόν εννοούμε.
Είχε μια τακτική ο συγκεκριμένος, πανομοιότυπη για όλες τις γυναίκες. Σε φωνάζει να κάνεις οντισιόν για ένα υποτιθέμενο έργο που ανέβαζε. Είναι πάντα μόνος του στο θέατρο, δεν υπάρχει κανείς από το χώρο, ούτε κάποιος τεχνικός. Κλείδωσε την πόρτα για να μην μπει κανείς και μου είχε ήδη ζητηθεί να έχω στενό φόρεμα, μίνι, ψηλά τακούνια, διχτυωτό καλσόν. Ειδικά με τα ψηλά τακούνια είχε ένα φετίχ. Από την αρχή ένιωσα ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά είναι αυτό που λες «όχι ρε παιδάκι μου, δεν μπορεί, η ιδέα μου είναι, αφού είναι ο τάδε». Μετά, ήρθε στο καμαρίνι να διαλέξει αυτός τα ρούχα και με πέτυχε να ντύνομαι. Πήγα στη σκηνή να διαβάσω. «Θέλω να φαντασιωθείς ότι εγώ είμαι ένας πελάτης κι εσύ είσαι η χορεύτρια και προσπαθείς να με δελεάσεις», μου έλεγε και πήγε και κάθισε στα πίσω-πίσω καθίσματα. Προχώρησε σε αυτοϊκανοποίηση και λέω «ασ’ το να τελειώσει να σηκωθώ να φύγω, γιατί εύχομαι να μείνει εκεί». Μετά έφυγα κι αυτός συνέχισε να με παίρνει τηλέφωνα. Βρήκα μια δικαιολογία να του πω ότι δεν μπορώ, δηλαδή υπήρχε ο φόβος και να αντιδράσω, να πω το παραμικρό.»
Χριστίνα Σαμπανίκου
Στη συνέχεια, η Χριστίνα τόνισε ότι «πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες δομές, γραμμές υποστήριξης, κοινωνικές υπηρεσίες παντού, ώστε να ξέρει μια γυναίκα ότι μπορεί να βρει στήριξη και προστασία, να μην αισθάνεται μόνη της, να ξέρει ότι θα έχει οικονομική στήριξη, αλλά και ότι θα τη βοηθήσουν να βρει μια δουλειά. Ακόμη, στο #MeToo δεν έχει ανοίξει ακόμη η συζήτηση για κακοποίηση και βιασμό από τον άντρα και τον σύζυγο, μόνο από εξωτερικούς παράγοντες. Έχει δουλειά ακόμη, αλλά τουλάχιστον έχει αρχίσει και γίνεται συζήτηση.»
Η Βίκυ Αδάμου σχολίασε ότι πριν προκύψει το #MeToo, «ένιωθα κι εγώ η ίδια σαν γυναίκα ότι θέλω να μιλήσω για γυναικεία θέματα. Ήδη ήθελα να μιλήσω για την ανάδυση της θηλυκής ενέργειας, οπότε, θεωρώ ότι από πριν μπαίνεις σε αυτό και έρχεται. Πολλές γυναίκες έχουν μιλήσει και αναφερθεί σε περιστατικά χρόνια πριν, αλλά δεν είχε γίνει τόσο θέμα. Τώρα έγινε ένας γενικός συντονισμός και προέκυψε η δυναμική του #MeToo. Αισθάνθηκα ότι είμαι στην εποχή μου, ότι είμαι εδώ.»
«Αν κοιτάξεις την ιστορία, όσον αφορά στη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, φαίνεται καθαρά ότι υπάρχει μια πρόοδος. Όχι παντού, δεν είναι συγχρονισμένες οι γυναίκες σε όλες τις ηπείρους, αλλά βλέπεις ότι αλλάζει. Το θέατρο αποτυπώνει αυτό που συμβαίνει, άρα στο θέατρο έχουν σίγουρα αποτυπωθεί αυτές οι διακρίσεις που γίνονται και τώρα έχει αρχίσει να μπαίνει και σε θεατρικά έργα» συμπλήρωσε η Βίκυ, αφήνοντας μια χαραμάδα φωτός για τις αλλαγές που συντελούνται -ήδη- στην κοινωνία.