Την τελευταία φορά που είχα τη χαρά να σας πάρω συνέντυξη, ο Μπαράκ Ομπάμα διένυε την πρώτη του προεδρική θητεία. Τώρα βρισκόμαστε στο τέλος της δεύτερης. Nαι, και δεν είμαστε καν σίγουροι για το τι είναι αυτό το τέλος εποχής. Θα είναι παράξενο…
Υπάρχει ακόμα και το ενδεχόμενο της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ. Εσείς πώς το βλέπετε αυτό; Θα αλλάξουν όντως τα πράγματα, ή η εξουσία βρίσκεται κάπου αλλού; Θα ήταν μια καταστροφή. Δεν έχω ελπίδες για το τι θα συνέβαινε αν θα εκλέγετο. Είναι ένα πρόσωπο πολύ επιδέξιο με τα media, τα οποία θεωρώ πως φέρουν μέρος της ευθύνης γι’ αυτή του την επιτυχία. Γιατί φωνάζει περισσότερο και λέει γελοία πράγματα, αλλά αυτό φτάνει στους τίτλους των εφημερίδων, γιατί οι γελοίοι τίτλοι πουλάνε φύλλα! Η κατάσταση έχει να κάνει με το πώς θα πουλιούνται πράγματα. Σε αυτή την περίπτωση, πωλείται ηλιθιότητα. Αυτό είναι ελκυστικό για τον κόσμο. Ξέρετε, όταν ο Μπερλουσκόνι ήταν στην εξουσία, οι Ιταλοί τον είχαν συνηθίσει ως μια πηγή διασκέδασης και ανέκδοτων. Κανονικό entertainment! «Άκουσες τι είπε ο Μπερλουσκόνι;», έλεγαν. Το ίδιο κάνουμε κι εμείς τώρα: «Άκουσες τι είπε ο Τραμπ; Απίστευτος αυτός ο τύπος! Είπε ότι θα σκότωνε τους πάντες στην 5η Λεωφόρο! Μπλα-μπλα-μπλα…». Είναι ιδανικό για κουτσομπολιό. Και το κουτσομπολιό ελκύει τον κόσμο. Και το επίπεδο του tweeting του και της γλώσσας που χρησιμοποιεί είναι σχεδόν στο ύφος ενός εξάχρονου σχολιαρόπαιδου. Είναι λοιπόν πολύ καλός σε αυτό, και τα media ενεργοποιούν αυτή τη συμπεριφορά. Οι άλλοι που μπορεί να μιλάνε αλλιώς δεν έχουν την ίδια κάλυψη από τον Τύπο. Μοιάζει να είναι πολύ γλαφυρός για τον κόσμο, του αρέσει να γίνεται εξωφρενικός.
Χτες το βράδυ, όταν μπήκα στο αεροπλάνο, η Βρετανία ήταν μέλος της ΕΕ. Κι όταν κατέβηκα από το αεροπλάνο σήμερα το πρωί, μπουμ! Είχαν φύγει! Το είπα σε αρκετούς ανθρώπους που μιλήσαμε σήμερα, Έλληνες όλοι τους, ξεκινώντας από τον οδηγό του ταξί που με έφερε από το αεροδρόμιο, τους ρώτησα τι γνώμη έχουν γι’ αυτό κι όλοι είπαν το ίδιο πράγμα: «Θα πρέπει να το σκεφτώ». Κανείς δεν είπε: «Είναι τρομερό» ή «είναι υπέροχο». Αυτό είναι μια πραγματικά υπέροχη αντίδραση. Ο άνθρωπος που μίλησα πριν από σας μου είπε ότι ανοίγει το Κουτί της Πανδώρας. Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τι υπάρχει μέσα σε αυτό το κουτί. Πριν πανικοβληθούμε λοιπόν, ή πριν πούμε τι καραγκιόζης που είναι ο Τραμπ – γιατί είναι σαν τον παλιάτσο μέσα στο κουτί, που το ανοίγεις και πετάγεται φορώντας το καπέλο του και λέγοντας γελοίες κουβέντες καθυστερημένου – ας σκεφτούμε ότι στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε. Μου αρέσουν στ’αλήθεια αυτές οι στιγμές: είναι πολύ ασταθείς, και βλέπεις πώς αντιδρούν οι άνθρωποι, αμέσως τους φοβίζει η αλλαγή. Το μόνο πράγμα για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι, είναι ότι τίποτα στη ζωή δεν είναι μόνιμο. Tώρα το βλέπουμε όλοι ταυτόχρονα, και είναι πολύ συναρπαστικό να βλέπεις πώς αντιδρά ο κόσμος. Ήταν μια τόσο βίαιη κίνηση αυτό που έγινε με τη Βρετανία… Δεν ήταν η συνέχεια της ζωής σε ροή. Μπορεί βέβαια να είναι ένα θετικό είδος βιαιότητας, όμως ξέρω πως υπάρχει συχνά και απόρριψη χωρίς σκέψη. Τέλος πάντων, φλυαρώ… Για τι άλλο θα θέλατε να μιλήσουμε;
Κάνατε αρχικά σπουδές γλυπτικής, και κατόπιν, στη Νέα Υόρκη, τη μυθική δεκαετία του ’70 όπου συνέβαιναν όλα, αρχίσατε την περφόρμανς. Ήταν σχετικά καινούριο αυτό, αν και είχαν προηγηθεί κάποιοι καλλιτέχνες στην Ευρώπη. Πώς έγιναν τα πράγματα; Στην πραγματικότητα το μέσον μου είναι να λέω ιστορίες. Είτε αυτό μοιάζει με γλυπτική, είτε με μουσική ή ζωγραφική ή σινεμά, είναι μια ιστορία. Με γοητεύει το πώς αφηγείσαι ιστορίες, τι συμβαίνει όταν τις ξεχνάς, ή όταν τις επαναλαμβάνεις… Η φύση των ιστοριών, και για τι τις χρησιμοποιούμε, σε τι μας ωφελούν. Ίσως η μεγαλύτερη ιστορία αυτή τη στιγμή είναι πως η θερμοκρασία ανεβαίνει, ο πληθυσμός αυξάνεται κι όλα γίνονται πιο επικίνδυνα. Γιατί χρησιμοποιούμε αυτό το συγκεκριμένο σενάριο, αυτή την ιστορία, και πόσο αληθινή είναι; Γιατί τη δομούμε με αυτό τον τρόπο; Δούλευα στην Ιαπωνία σε ένα τεράστιο κήπο, με τον κηπουρό των Κήπων του Κυότο. Ήθελε να φτιάξει στον κήπο μια όπερα χρησιμοποιώντας βράχους και νερό, και συνεργαζόμουν μαζί του σε αυτό το πρότζεκτ. Ήταν πολύ ενδιαφέρον, γιατί είχα την ευκαιρία να δω ένα διαφορετικό αφηγηματικό στυλ. Στο δυτικό αφηγηματικό στυλ έχεις έναν ήρωα, ο ήρωας έχει ένα πρόβλημα, το πρόβλημα λύνεται, κι αυτό είναι το τέλος. Την ιστορία που ήθελε εκείνος να πει, την έβλεπες περπατώντας μέσα στον κήπο καθώς εξελισσόταν η ιστορία. Ένας κήπος στην Ιαπωνία είναι κάτι πολύ πιο λιτό από την ιδέα που έχουμε εμείς στη δύση για το τι είναι ένας κήπος, που έχει λουλούδια, φυτά, κι είναι μια διάταξη από ζωντανά πράγματα. Ο δικός τους κήπος είναι μια διάταξη από πέτρες. Είναι κάτι σαν το Στόουνχεντζ ή τον Κήπο της Εδέμ, μια συμβολική αναπαράσταση της ζωής ή της ηθικής μέσα από πέτρες και τις θέσεις τους. Έφερε λοιπόν δέκα χιλιάδες πέτρες από όλη την Ιαπωνία και τις τοποθέτησε. Η ιστορία του καθώς περπατάς μέσα στην όπερά του, που είναι το τοπίο, ξεκινάει με ηλιόλουστες λίμνες, όμορφα δέντρα, φυτά και λουλούδια, και καθώς προχωράς τα πράγματα γίνονται πιο σκοτεινά, τα δέντρα είναι νεκρά, οι βράχοι πιο κοφτεροί… κατασκεύασε κάτι σαν κακοκαιρία, κι αυτό ήταν το τέλος! Ξεκινάει λοιπόν όμορφα, ενώ ύστερα γίνεται αληθινά τρομακτικό. Αυτή είναι η αφηγηματική του γραμμή! Κι εγώ είπα: Περίμενε μια στιγμή! Τι είδους ιστορία είναι αυτή; Ξεκινάει καλά και μετά πάει κατευθείαν στο κακό; Τίποτε στο ενδιάμεσο; Άρχισα λοιπόν να σπουδάζω τις ιστορίες. Ποιο είναι το σχήμα τους, ποιος είναι ο σκοπός τους. Σου δίνουν ελπίδα, σε κάνουν να θες να βγάλεις τη μέρα σου; Ποια είναι η δική σου, προσωπική ιστορία ζωής, αυτή που σε κάνει να σηκώνεσαι το πρωί από το κρεβάτι κι όχι απλώς να αυτοκτονήσεις; Που σε κάνει να δοκιμάζεις ξανά; Πώς διαμορφώνεται; Αυτό είναι λοιπόν κάτι που μου αρέσει να κάνω.
Σε αυτή την περίπτωση, στο Metamorphosis, επέλεξα να κάνω πολλούς αυτοσχεδιασμούς. Κάνεις κάτι που ποτέ δεν θα το ξανακούσεις, και που δεν το έχεις ξαναπαίξει ποτέ στο παρελθόν. Δουλεύω με ένα τσελίστα, κι είναι πολυ συναρπαστικό να παίζεις τέτοια μουσική. Σε όλη την πτήση δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε να γελάμε, ελπίζω να μη γελάμε συνέχεια και στην παράσταση! Δεν έχω ξαναπαίξει τέτοια μουσική στο παρελθόν. Είναι αληθινά διασκεδαστικό. Τα 2/3 περίπου είναι λοιπόν τέτοια μουσική, και το υπόλοιπο 1/3 είναι ιστορίες, κάποιες σύντομες και κάποιες πιο μεγάλες. Ιστορίες για την αλλαγή. Ένα είδος επαναφήγησης πάνω στις Όρνιθες. Πράγμα που δεν είμαι σίγουρη ότι είναι καλή ιδέα για εδώ, γιατί όλοι γνωρίζουν το έργο και στην πραγματικότητα δεν χρειάζονται τη δική μου εκδοχή! Γιατί είναι μια κωμωδία για το χτίσιμο ενός τείχους. Και το συνδυάζω με το τείχος του Τραμπ ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Μεξικό, που είναι μια άλλη κωμωδία για ένα τείχος! Προσπαθώ λοιπόν να εμπευστώ από μια ιστορία της Ελλάδας, μια ελληνική κωμωδία – γιατί στ’ αλήθεια είναι ένα πολύ αστείο έργο.
Έχετε γνωρίσει και συνεργαστεί με τόσο πολλές σημαντικές προσωπικότητες, μυθικές, που δεν ξέρω ποια να πρωτοαναφέρω, από τον William Burroughs και τον Brian Eno, μέχρι τον Philip Glass και φυσικά τον Lou Reed. Ποιους νοιώσατε πιο κοντά σας; Λοιπόν μόλις έδωσα κάποιες συναυλίες μαζί με τον Philip (Glass) και περάσαμε πολυ ωραία. Κι ο Lou θα είναι πάντα παρών, ακόμη και στις συναυλίες. Η φωνή του θα είναι εκεί, και μερικές φορές θα παίζουμε μαζί της. Στο παρελθόν με τον Philip παίξαμε και με τη φωνή του Allen Ginsberg. Γιατί ο Philip είπε να το κάνουμε, να παίξουμε «μαζί» με τους φίλους μας, αφού μπορεί να γίνει τεχνολογικά. Δεν ήμουν σίγουρη αλλά το δοκιμάσαμε, και μου άρεσε. Ελπίζω να αρέσει και στον κόσμο…