Λος Άντζελες, Μαλχόλαντ Ντράιβ.
Μία τραγουδίστρια στέκεται στη μέση της σκηνής, με έναν και μοναδικό προβολέα πάνω της, με ένα παρουσιαστικό που θυμίζει περασμένες δεκαετίες και τραγουδάει a cappella. Κάτω από το δεξί της μάτι κάνει χώρο για ένα δάκρυ-διαμαντάκι, μέρος του φανταχτερού μακιγιάζ της. Δύο, σχεδόν καρμπόν, ξανθές γυναίκες είναι οι μοναδικές που κάθονται και την παρακολουθούν από κάτω, με βλέμμα αποσβολωμένο – τα δικά τους δάκρυα είναι ενίοτε πραγματικά. Η φωνή της τραγουδίστριας εξακολουθεί να ακούγεται ακόμη κι όταν αυτή λιποθυμάει, και το σώμα της μεταφέρεται στα παρασκήνια.
Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια σκηνή του Mulholland Dr. του Ντέιβιντ Λιντς. Οι δύο ηρωίδες της ταινίας (Νάομι Γουότς και Λόρα Χάρινγκ) γλιστρούν η μία μέσα στην προσωπικότητα της άλλης με τον τυπικά ασαφή λυντσεϊκό τρόπο, ίσως η κορυφαία άσκηση του αινιγματικού auteur πάνω στο Δρ. Τζέκιλ & Μίστερ Χάιντ μοτίβο. Η τραγουδίστρια λέγεται Rebekah Del Rio. Θα μπορούσε όμως να λέγεται Lana Del Rey.
Αυτή η ξανθιά διττή οντότητα θα μπορούσε να είναι η Λίζυ Γκραντ, θα μπρούσε να έχει δηλαδή το όνομα με το οποίο η Lana Del Rey ήρθε στον κόσμο στα μέσα των 80s στη Νέα Υόρκη, πολύ πριν μας συστηθεί ως επίσης ξανθιά μελαγχολική νεαρά στο ντεμπούτο της στις αρχές της δεκαετίας, πολύ πριν ακόμη γίνει η πρώτη μεγάλη σταρ της εποχής του Instagram. Θα μπορούσε να παρακολουθεί το μελαγχολικά αστραφτερό alter ego της, φτιαγμένο από σελιλόζη, σαν άλλη Νόρμα Ντέσμοντ στη δική της μουσική Λεωφόρο της Δύσης. Όπως κάνει στο βίντεο κλιπ του “Doin’ Time” καθώς περιφέρεται στο drive-in με την ξανθιά περούκα. Όπως πάλι κοιτά ναρκισσιστικά στην τηλεοπτική, αυτή τη φορά, οθόνη τον πιο λαμπερό εαυτό της στο “Fuck It I Love You”.
Κάπου εδώ έρχεται να κουμπώσει ο στίχος “Life On Mars ain’t just a song” που ακούγεται στο “The Greatest”, από το νέο έκτο άλμπουμ της Norman Fucking Rockwell!, και να αποκτήσει μεγαλύτερο νόημα. Ως αναφορά στο κομμάτι που ο David Bowie μιλάει για ένα κορίτσι που μόνη του διέξοδος είναι η σκοτεινή αίθουσα. Μάλιστα, στο εξώφυλλο του δίσκου, η Del Rey ποζάρει μαζί με τον εγγονό του Τζακ Νίκολσον, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την χολιγουντιανή αύρα της δισκογραφικής επιστροφής της.
Στην ταινία της δικής της καριέρας, η μόνη διέξοδος που φαίνεται να είχε η Lana Del Rey ήταν να περικλείσει μια ειλικρινή ευαισθησία σε ένα πακέτο εντελώς γυαλιστερό, εντελώς αμερικάνικο. Με το breakthrough δίσκο της πίσω στο 2012 δήλωνε Born To Die κι ακουγόταν, και φαινόταν, σαν την ενσάρκωση μιας 60s σταρλέτας, εικόνα που «λέρωσε» με επαρκές street wisdom. Μια συνεσταλμένη femme fatale που όση αμεσότητα κι αν αφήνει να φανεί μέσα από τους στίχους της, συγχρόνως δημιουργεί μια εντύπωση αινιγματικότητας (όπως θα έκανε και μια λυντσεϊκή ηρωίδα), ενώ δεν παύει να τραγουδά με την αμερικανική σημαία κάπου στο «κάδρο». Είτε το θέλουμε είτε όχι, η Lana Del Rey έχει καταφέρει όσο καμία άλλη ποπ φιγούρα στα 10s να γίνει ένα σύμβολο της Αμερικής, ως χώρας του ονείρου αλλά συγχρόνως και του εφιάλτη.
Έχουν περάσει επτά χρόνια από όταν φορούσε “Blue Jeans” κι έπαιζε “Video Games” και η Del Rey επινοεί αυτή τη φορά έναν νέο τρόπο για να πλασάρει την αμερικανικότητα. Γράφει ένα «γράμμα αγάπης» σε έναν κατεξοχήν αμερικάνο εικονογράφο που μεταξύ άλλων φιλοτέχνησε ημερολόγια, εξώφυλλα σε βιβλία του Μαρκ Τουέιν αλλά και διαφημίσεις της Coca-Cola (κι ας διατεινόταν πριν μερικά χρόνια η Lana ότι “my pussy tastes like Pepsi Cola”…). Λέγεται Νόρμαν Ρόκγουελ, γι’ αυτήν είναι ο Norman Fucking Rockwell!, ως πρελούδιο των πολλών “fucks” που θα εκστομίσει στα σχεδόν 68 λεπτά του άλμπουμ.
Είτε το θέλουμε είτε όχι, η Lana Del Rey έχει καταφέρει όσο καμία άλλη ποπ φιγούρα στα 10s να γίνει ένα σύμβολο της Αμερικής, ως χώρας του ονείρου αλλά συγχρόνως και του εφιάλτη.
Με την Lana Del Rey στην πραγματικότητα ποτέ δεν αλλάζουν πολλά. Απλά περνάει στην επόμενη πίστα του ίδιου παιχνιδιού. Και στο NFR! δεν έχει πλέον την ίδια αγωνία να αποδείξει ποια είναι, μεγαλώνει και χαλαρώνει. Δεν είναι πια μια κοπέλα στα late 20s της που ψάχνει απροκάλυπτα τον sugar daddy της, ούτε χρειάζεται να καταφεύγει συνεχώς στον -κατά Μέριλιν Μονρό- «καλύτερο φίλο των κοριτσιών» (τα διαμάντια δηλαδή). Η αψεγάδιαστη εικόνα της μέσα στα χρόνια έχει δώσει τη θέση της σε μια υγιή σιλουέτα, τα μακριά νύχια στο neon eye liner και πλέον χαμογελάει συχνότερα όπως μαρτυρά το διπλό βίντεο για τα κομμάτια “Fuck It I Love You” και “The Greatest”. Δεν επιδιώκει να είναι πια μια πνευματική απόγονος της Νάνσυ Σινάτρα, αλλά μια μουσικός που βρίσκει τα είδωλά της στους μεγάλους τραγουδοποιούς (και) των 70s (στο NFR! οι στιχουργικές παραπομπές ξεκινάνε από τον Leonard Cohen και τους Led Zeppelin, φτάνοντας στους Beach Boys και τον Neil Young, με την ευθεία αναφορά στον τίτλο “Cinammon Girl”). Και τελικά μοιάζει σαν να μη θέλει πλέον να είναι ούτε το καλό ούτε το κακό κορίτσι: φτάνει στην νηφάλια παραδοχή πως είναι απλά κορίτσι. Ή μάλλον, γυναίκα.
Για να πάμε όμως και στα μουσικά, η συνάντησή της με τον Jack Antonoff στην παραγωγή (ρόλο που ο άνθρωπος-«μουσικό πολυμηχάνημα» ανέλαβε και για το Lover της Taylor Swift, που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με το NFR!) είχε ως αποτέλεσμα την δυνατότερη στιγμή στη δισκογραφία της μαζί με το Ultraviolence (εκεί τις πιο σκοτεινές και κιθαριστικές του αποχρώσεις μπορείτε να τις χρεώσετε στον Dan Auerbach, παραγωγό του και 1/2 των Black Keys). Στην έκτη δουλειά της η Del Rey καταθέτει μερικά από τα πιο ώριμα κομμάτια της αλλά και από τις ωραιότερες μελωδίες της. To “The Greatest” είναι μια υποδειγματική παλαιάς κοπής μπαλάντα, ενώ η άλλη εξέχουσα στιγμή του δίσκου μετρά την εντελώς αντιεμπορική διάρκεια των 9 λεπτών, αναπτύσσει έλεγκαντ ψυχεδελικές αποχρώσεις που στολίζει με μπιτλικά μεθ’ εβδόμης γυρίσματα και δεν είναι άλλη από το “Venice Bitch” που ακούμε ήδη σχεδόν έναν χρόνο τώρα ως single-προπομπό του δίσκου. Εκεί που όμως έπαιξε με τις πιθανότητες του απροσδόκητου και τελικά βγήκε νικήτρια ήταν όταν έπιασε στα χέρια της το “Doin’ Time” των Sublime, πέταξε όλα τα ρέγκε στοιχεία, άφησε ως έχει την αρσενική οπτική στους στίχους και μας έκανε να καταλάβουμε ότι αυτή ήταν μια διασκευή που δεν περιμέναμε αλλά τελικά χρειαζόμασταν.
Στο δε βίντεο του κομματιού (σε σκηνοθεσία Rich Lee που έβαλε πρόσφατα το χεράκι του και στην Billie Eilish) δεν είναι μόνο η ρετρολαγνεία που χτυπάει κόκκινο με την σαφή αναφορά στην θρυλική b-movie των 50s, Attack of the 50 Foot Woman. Αυτή η τεράστια Lana Del Rey που περιδιαβαίνει την Venice Beach (τώρα καταλαβαίνετε και τον τίτλο στο κομμάτι της) έχει μια ακόμη σημαντικότερη δήλωση να κάνει: η Lana Del Rey ανήκει στην Καλιφόρνια και στην θάλασσά της. Ακόμη κι αν όπως τραγουδάει στο “Fuck It I Love You” η Καλιφόρνια είναι “just a state of mind”, εδώ είναι κυρίαρχη. Κι έχει καταφέρει να συνδέσει σε τέτοιο βαθμό το όνομά της με τα δύο αυτά στοιχεία που επανέρχονται σαν λάιτ μοτίφ στην καριέρα της που, παραδεχτείτε το, οι περισσότεροι από εμάς ζούμε με την ψευδαίσθηση πως η Del Rey ολόκληρο τον χρόνο κυκλοφορεί μόνο σε ηλιόλουστες παραλίες της Καλιφόρνια, ντυμένη ελαφρά και διεκδικώντας το αιώνιο δικαίωμα στην τεμπελιά (έστω και με “Summertime Sadness”…).
Αν πιστέψουμε τα όσα είπε πρόσφατα στους New York Times, πράγματι «το πλάνο της είναι να μην έχει πλάνο». Κι αυτό δεν είναι το μόνο που λέει η «Βασίλισσα της Δυτικής Ακτής» σε αυτή τη συνέντευξη, αλλά γίνεται πολιτικά αμφιλεγόμενη με ομολογουμένως πονηρές, σε επίπεδο μάρκετινγκ, δηλώσεις. Με τη λογική του «ισαποστάκια» δηλώνει «ούτε Δημοκρατική ούτε Ρεπουμπλικανή», βγάζοντας μια αφέλεια που δημιουργεί ελαφρώς άβολα συναισθήματα. Την γρήγορη ωστόσο κριτική της στον Kanye West και τις τραμπικές του τάσεις την κάνει στο NFR!: “Kanye West is blond and gone” (“The Greatest”), ενώ τον Αύγουστο κυκλοφόρησε το α λα Joni Mitchell εκτός δίσκου “Looking for America”, αναζητώντας τη δική της ιδεατή μαμά πατρίδα: “I’m still looking for my own version of America / One without the gun, where the flag can freely fly / No bombs in the sky, only fireworks when you and I collide”.
Παραδεχτείτε το: οι περισσότεροι από εμάς ζούμε με την ψευδαίσθηση πως η Del Rey ολόκληρο τον χρόνο κυκλοφορεί μόνο σε ηλιόλουστες παραλίες της Καλιφόρνια, ντυμένη ελαφρά και διεκδικώντας το αιώνιο δικαίωμα στην τεμπελιά
Η αλήθεια είναι ότι έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για την προβολή ενός αντι-φεμινιστικού προτύπου. Επιτρέψτε μου να διαφωνήσω. Η Lana Del Rey παρουσιάζει τον εαυτό της στιχουργικά ως μια αληθινή γυναίκα, που την μία στιγμή μπορεί να νιώθει θελκτική και την άλλη να υποκύπτει στους συναισθηματισμούς και τις ευαισθησίες της. Που την μια στιγμή μπορεί να τραγουδά “You fucked me so good that I almost said ‘I love you'” και την άλλη να αναποδογυρίζει το σχήμα σε “Fuck It I Love You”. Με την απαλή ερμηνεία της, που ακροβατεί κάπου μεταξύ Cat Power και Fiona Apple αν αυτές πετούσαν σε dream pop σύννεφα, μοιάζει σε στιγμές σαν να κάνει ένα και μόνο πράγμα: να θέλει να γίνει η φωνή του ασυνειδήτου στο κεφάλι κάθε γυναίκας -στον πυρήνα της ψυχοσύνθεσής της, αφαιρέστε το γύρω στυλιζάρισμα. Κι αυτό που είναι -ή έστω παρουσιάζει- η Lana Del Rey είναι βαθιά ακομπλεξάριστο, σε στιγμές βγάζει ακόμη και χιούμορ ή/και πικρία, όπως όταν τραγουδά “All of the guys tell me lies, but you don’t / You just crack another beer / And pretend that you’re still here” (“How to Disappear”) με μια σαρδόνια ειρωνεία. Στο τέλος όμως προσπαθεί να σταθεί δυναμικά στα πόδια της χωρίς να θέλει να φανεί θαρραλέα: “Hope is a dangerous thing for a woman like me to have -but I have it” τραγουδά σε μια απογυμνωμένη πιανιστική μελωδία. Αν κάτι τελικά μαθαίνει στις γυναίκες η Del Rey είναι πως δεν θα πρέπει να φοβούνται να παθιαστούν. Όχι κάτι αμελητέο για μια εποχή που τα καρδιοχτύπια έρχονται από μια απλή ειδοποίηση στο κινητό, δεν νομίζετε;
Σε αυτήν την ίδια περίοδο που η Ariana Grande και η Taylor Swift κερνάνε λουστραρισμένη ροζ ποπ για επιτυχείς και ανεπιτυχείς έρωτες και η Billie Eilish πιάνει -ή και δημιουργεί- τον παλμό της γενιάς που γεννήθηκε χαϊδεύοντας οθόνες, η Lana Del Rey συνεχίζει να παρουσιάζεται ως μια γυναίκα που αντιμετωπίζει συνεχώς τους φόβους της ακόμη κι αν δεν βρίσκει πάντα τη λύση σε αυτούς και συνομιλεί με την καρδιά του συλλογικού ασυνειδήτου της Μαμάς Αμερικής με τρόπο που ακόμη κι αν είναι συζητήσιμος είναι καθ’ όλα τυπικός της ιδιοσυγκρασίας αυτού του τόπου. Και στο Norman Fucking Rockwell! το κάνει με τον πιο ώριμο τρόπο που το έχει κάνει ως σήμερα.
Αυτό πάντως που τελικά την κάνει σημαντική κι αξίζει να σπαταλάμε γι’ αυτήν μελάνι ή megabytes μάλλον συνοψίζεται στην εξής απλή πρόταση: μπορείς να την απολαμβάνεις ακόμη κι αν δε ταυτίζεσαι μαζί της ενώ τελικά μπορείς να ταυτιστείς μαζί της και να την καταλάβεις ακόμη κι αν δεν είσαι μια γυναίκα σαν κι αυτήν. Τρανή απόδειξη, τα λουλούδια που κοσμούσαν δεκάδες κεφάλια κάθε φύλου ως ατραξιόν της εμφάνισής της στο Rockwave το 2016 αλλά και το γεγονός ότι είναι δηλωμένος φαν της ακόμη και ο Greil Marcus.
Στο τέλος της ημέρας άλλωστε η ποπ έχει να κάνει με την απόλαυση και τις φαντασιώσεις. Η Lana Del Rey θρέφει ασταμάτητα και τα δύο -αλλά και το αμερικανικό όνειρο/εφιάλτη- σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ποπ πακέτα που έχουμε δει ποτέ. Μοιάζει με μια χολιγουντιανή ονείρωξη που όταν ξυπνάς το αποτύπωμά της είναι ακόμη εκεί, ορατό. Και θα συνεχίσει να είναι, όπως φαίνεται, μέχρι η έμπνευση να μπει στο πλυντήριο.