Κόμης Μοντεχρίστος, το μυθιστόρημα που σηματοδοτεί το αποκορύφωμα του Αλέξανδρου Δουμά

Η ιστορία της εκδίκησης είναι μακρά και γοητευτική, αλλά και -ως επί το πλείστον- αχαρτογράφητη, με την ιδέα της ανταπόδοσης στο κακό που έκανε κάποιος να μοιάζει -συχνά- ως μία φυσική και αναπόδραστη συνθήκη για την επίτευξη μιας προσωπικής δικαιοσύνης. Άλλωστε, η διάθεση για εκδίκηση είναι ένα από τα πλέον αρχέγονα συναισθήματα, ενώ πίσω από το ρητό «Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος» έχει -εδώ και αιώνες- κωδικοποιηθεί το πνεύμα και το γράμμα του νόμου της συγκεκριμένης πράξης.

Αυτή η αυθαίρετη απονομή δικαιοσύνης -η οποία φτάνει μέχρι τον φόνο- έχει τις καταβολές της στους πρώτους πολιτισμούς, όταν το δίκαιο υπήρχε μόνο στη μορφή της αυτοδικίας. Αλλά και αργότερα, όταν η φιλοσοφία μεσουρανούσε, ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» σημείωνε ότι «όποιος διαπράξει ένα αδίκημα μόνο σαν πάθει ό,τι έκαμε δίκη σωστή θα γίνει». Σε κάθε περίπτωση, οι ιστορίες εκδίκησης δεν έπαψαν ποτέ να απασχολούν -τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά- ενώ έχουν αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως στη λογοτεχνία από αρχαιοτάτων χρόνων.

Μάλιστα, στις ελληνικές τραγωδίες η εκδικητική συμπεριφορά ήταν μία ευρέως αποδεκτή πρακτική. Στη «Μήδεια» του Ευριπίδη -για παράδειγμα- το θεμελιώδες θέμα του έργου είναι η εκδίκηση της Μήδειας για την προσβολή που έχει υποστεί. Η εκδίκησή της, ωστόσο, είναι πιο σκληρή από την προσβολή- φτάνοντας μέχρι και στον φόνο των ίδιων της των παιδιών. Στις δε «Χοηφόρες» του Αισχύλου, η Κλυταιμνήστρα και ο Αίγισθος δολοφονούνται από τον Ορέστη ο οποίος εκδικείται έτσι τον άδικο θάνατο του πατέρα του, ενώ γίνεται -συνάμα- μητροκτόνος. Και, βέβαια, ο Σαίξπηρ επικαλέσθηκε όσο κανένας άλλος την δολοφονική αυτοδικία για να σκιαγραφήσει απαράμιλλα -όπως στον «Τίτο Ανδρόνικο»- τα πιο σκοτεινά ανθρώπινα ένστικτα: Ο στρατηγός Τίτος Ανδρόνικος επιστρέφει θριαμβευτής έπειτα από την εκστρατεία του ενάντια στους Γότθους. Ανάμεσα στα λάφυρά του είναι και η βασίλισσα των ηττημένων. Όταν ο Τίτος αποφασίζει να θυσιάσει έναν από τους γιους της για να εκδικηθεί το θάνατο των δικών του παιδιών, θα ανοίξει ένας ατέλειωτος κύκλος βίας. Η δίψα για εκδίκηση και η διαστροφή της εξουσίας ενεργοποιούν τα πιο ζωώδη ένστικτα, πέρα από κάθε φαντασία. Και, ακόμη, η ιστορία του Δανού πρίγκιπα Άμλετ -στο ομώνυμο έργο- που σχεδιάζει την εκδίκηση εναντίον του βασιλιά θείου του για τη δολοφονία του πατέρα του, που ήταν προηγουμένως στο θρόνο, είναι από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπου η βία επιστρατεύεται για να αποκαταστήσει την τιμή ενός νεκρού.

Πάντως, μία από τις πιο κομψές ιστορίες εκδίκησης όλων των εποχών είναι ο «Θάνατος και η πυξίδα» του Μπόρχες: Ένας ιδιωτικός αστυνομικός, o Έρικ Λόνροτ, προσπαθεί να καταλάβει τη μυστική μορφολογία κάποιων αποτρόπαιων εγκλημάτων, να εξιχνιάσει μία σειρά δολοφονιών που φαίνονται να ακολουθούν ένα καββαλιστικό σχέδιο, για να συνειδητοποιήσει -στο τέλος- ότι η λύση του προβλήματος των συμμετρικών θανάτων αφορούσε αποκλειστικά τον ίδιο. Ένα ιδιοφυές σχέδιο εκδίκησης -ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη- με θύμα τον ίδιο τον ντετέκτιβ ο οποίος έμελλε να πληρώσει ακριβά την οξυμένη αναλυτική του ικανότητα. Αλλά η κατεξοχήν ιστορία εκδίκησης είναι το έργο του Αλέξανδρου Δουμά «Ο κόμης Μοντεχρίστος» (τόμοι Α΄ και Β΄) με πρωταγωνιστή έναν νεαρό υποπλοίαρχο που πέφτει θύμα μιας εξωφρενικής σκευωρίας. Τη μέρα του γάμου του και λίγο αφότου έχει πάρει προαγωγή ο νεαρός ναυτικός Εδμόνδος Νταντές φυλακίζεται για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε. Θύμα ερωτικού και επαγγελματικού ανταγωνισμού, αλλά και πολιτικών συμφερόντων, παραμένει έγκλειστος για 14 χρόνια. Από τον συγκρατούμενο του μαθαίνει για έναν αμύθητο θησαυρό που είναι θαμμένος στο νησί Μοντεχρίστο. Δραπετεύει, τον βρίσκει και αποφασίζει να εκδικηθεί αυτούς που τον αδίκησαν.

Πρόκειται για ένα εκδοτικό γεγονός αφού επαναπροτείνει σε νέα μετάφραση αυτό το κλασικό έργο, ενώ ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να διαβάσει: Απόσπασμα του Αλέξανδρου Δουμά όπου περιγράφει πώς εμπνεύστηκε το μυθιστόρημα, μια επιστολή του Μπαλζάκ στην αγαπημένη του με την οποία εκφράζει την επιθυμία του να αγοράσει τον μεγαλοπρεπή Πύργο του Μοντεχρίστου που είχε κτίσει, μετά την επιτυχία του βιβλίου, ο Δουμάς, καθώς και αναλυτικό χρονολόγιο και τη συναφή φιλμογραφία. Κατά τα άλλα, το μυθιστόρημα αυτό σηματοδοτεί το αποκορύφωμα του πολυγραφότερου συγγραφέα του 19ου αιώνα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Η επιτυχία του έργου στο γαλλικό αναγνωστικό κοινό από τη στιγμή που άρχισε να κυκλοφορεί σε συνέχειες το 1844, αλλά και στη θεατρική σκηνή, υπήρξε τεράστια, για να ακολουθήσει η παγκόσμια αναγνώριση. Στην ουσία, είναι ένα αμιγώς ρομαντικό έργο, πλούσιο σε ιστορικές, λογοτεχνικές, φιλοσοφικές και θρησκευτικές αναφορές, που προσφέρεται για νέες αναγνωστικές προσεγγίσεις.

Ο ήρωας θα περιπλανηθεί, θα ζήσει συγκλονιστικές και ακραίες καταστάσεις, θα διακινδυνέψει τα πάντα. Και όλα αυτά, για να επιτύχει τον ένα και μοναδικό σκοπό του: Να αποδώσει δικαιοσύνη και να τιμωρήσει τους υπεύθυνους της πλεκτάνης… 

Αλέξανδρος Δουμάς
«Ο κόμης Μοντεχρίστος»
Μετάφραση: Ωρίων Αρκομάνης
Εκδόσεις: Gutenberg
Τόμοι Α΄ & Β΄

Βιβλία στη βιτρίνα

Δημοσθένης Παπαμάρκος
«Εξημέρωση: Μια νεκρογραφία»
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 46
Η καταστροφή της Μιλήτου, η σιωπή των Συβαριτών. Η μνήμη, η ιστορία και το πένθος, σε μια παραβολική αφήγηση για το πώς ο λόγος εξημερώνει την πραγματικότητα. Ως όρος η «εξημέρωση» περιγράφει την επέμβαση σε έναν πληθυσμό ζώων ή φυτών με στόχο την ανάδειξη εκείνων των χαρακτηριστικών τους που θα τα καταστήσουν χρήσιμα για τον άνθρωπο και θα του επιτρέψουν να κυριαρχήσει στον πληθυσμό αυτό και να τον ελέγξει. Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος διαλέγεται με το ζήτημα του προσφυγικού, απλώνοντας τον στοχασμό του σε έναν ανοιχτό ιστορικό ορίζοντα, που φτάνει μέχρι την ιωνική Μίλητο στα παράλια της Μικράς Ασίας και τη Σύβαρι.


Ελίφ Σαφάκ
«Ο μαθητευόμενος αρχιτέκτονας» ψυχογιός
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 528

Ιστανμπούλ, δέκατος έκτος αιώνας – πόλη θαυμάτων και κινδύνων. Όταν ένα νεαρό αγόρι, ο Τζαχάν, έρχεται μ’ ένα δώρο για τον Σουλτάνο -έναν λευκό ελέφαντα που ακούει στο όνομα Τσότα- τους οδηγούν και τους δυο στο θηριοτροφείο του παλατιού. Εκεί μαθαίνουν να φυλάγονται από τις δολοπλοκίες των δαμαστών, των τσιγγάνων, των απατεώνων αυλικών και της πονηρής πριγκίπισσας Μιχριμάχ. Αφού γίνουν δεκτοί σ’ αυτή την ξένη χώρα, ο Τζαχάν ταξιδεύει με τον Τσότα στις πιο μακρινές γωνιές του σουλτανάτου – και μαζί του πηγαίνει στον πόλεμο. Όμως μια μέρα, που ο Τζαχάν γνωρίζεται με τον βασιλικό αρχιτέκτονα Σινάν, έχει την ευκαιρία να ανεβεί στα αξιώματα της βασιλικής αυλής. Μια σαγηνευτική αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο απόγειο της δύναμής της.

Elizabeth Strout
«Το όνομά μου είναι Λούσυ Μπάρτον»
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 192
Κατά τη νοσηλεία της μετά από μια εγχείρηση, η Λούσυ Μπάρτον δέχεται την αναπάντεχη επίσκεψη της μητέρας της, με την οποία έχει χάσει κάθε επαφή εδώ και πολύ καιρό. Η μητέρα της, ενώ μένει μαζί της στο δωμάτιο του νοσοκομείου, αρχίζει να μιλάει για ανθρώπους από την πόλη τους, μια μικρή πόλη στο Ιλλινόι, και να διηγείται ιστορίες για τις οικογένειές τους. Σιγά σιγά, η Λούσυ αρχίζει να μιλάει διστακτικά για τον δικό της γάμο, τις δύο κόρες της και τα πρώτα της συγγραφικά βήματα στη λογοτεχνική σκηνή της μητρόπολης τη δεκαετία του 1980. Ολόκληρη η ζωή της ξεδιπλώνεται μέσα από τη διαυγή αφήγησή της, φωτίζοντας τη σχέση μητέρας και κόρης, μια σχέση φτιαγμένη από έλλειψη κατανόησης, αδυναμία επικοινωνίας αλλά και βαθιά ταύτιση. Ένα φιλόδοξο σύγχρονο μυθιστόρημα για τη μοναξιά, την επιθυμία και την αγάπη.

Γιώργος Βαϊλάκης

Share
Published by
Γιώργος Βαϊλάκης