Η λαβυρινθώδης αρχιτεκτονική, τα απροσμέτρητα κανάλια, οι μυστικές στοές, οι μικρές γέφυρες, οι μισοσκότεινες αυλές, οι έντονες φωτοσκιάσεις, οι αντιθέσεις, ο μύθος, η ιστορία, η γοητεία της παρακμής – όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της Βενετίας – αποτελούν το μοναδικό σκηνικό μιας επιπλέουσας σκηνής θεάτρου, ένας ιδιαίτερα φορτισμένος χώρος μνήμης, πλάνης και αριστοκρατικής κομψότητας.
Πρόκειται για μία πόλη την οποία ο χρόνος φαίνεται ότι την εγκατέλειψε κάπου εκεί στα χρόνια της Αναγέννησης, ενώ περπατώντας κανείς στα στενά της αισθάνεται συχνά σαν να αντικρίζει φιγούρες μιας άλλης εποχής. Κάθε άλλο παρά είναι τυχαίο που η Βενετία – στο πέρασμα των χρόνων – θα ενέπνεε ποικιλοτρόπως τη λογοτεχνία, καθώς και άλλες μορφές τέχνης.
Ο εμβληματικός «Έμπορος της Βενετίας» ένα από τα πιο γνωστά έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που γράφτηκε μεταξύ 1594 και 1597, έγινε κυρίως γνωστός για τις δραματικές του σκηνές -όπως εκείνη στο βενετσιάνικο δικαστήριο- αλλά και για τη σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Εβραίου τοκογλύφου Σάυλοκ που θέτει ερωτήματα για τον αντισημιτισμό και τα ήθη της εποχής.
Κατά μία άποψη, είναι μία ποιητική -θα έλεγε κανείς- διατριβή φιλοσοφίας του δικαίου με κύριο αντικείμενο την παράδοξη και μεγαλειώδη συνύφανση της έννοιας του δικαίου με εκείνην του ελέους. Κύρια θέματά του έργου είναι η υποκειμενική ερμηνεία των νόμων, η αντιπαράθεση αξιών και κυρίως οι διαπροσωπικές σχέσεις στην ακμάζουσα Βενετία του 16ου αιώνα. Και όλα αυτά, με τον απαράμιλλο ποιητικό λόγο του Σαίξπηρ.
Υπάρχει ένα εξαιρετικό έργο του Ούγκο Πρατ με τίτλο «Βενετσιάνικο Παραμύθι» (1981) το οποίο αποθεώνει την τέχνη των κόμικς: Ο Κόρτο Μαλτέζε, ο τυχοδιώκτης ναυτικός και alter ego του δημιουργού του, ταξιδεύει στη Βενετία των αρχών του εικοστού αιώνα, αναζητώντας το «Κλειδοκόκκαλο του Σολομώντα», ένα σπάνιο και πανέμορφο σμαράγδι. Σύντομα, όμως, μπλέκεται σε μια αλλόκοτη και επικίνδυνη ιστορία, ένα μαγικό ταξίδι όπου η πραγματικότητα αναμιγνύεται με το όνειρο, την περιπέτεια, τη φαντασία, τις ιστορικές και μυθολογικές αναφορές με τον Πρατ να αναδεικνύει μία μυστηριώδη και υποβλητική -σχεδόν μυστικιστική- Βενετία μέσα από μία αίσθηση νοσταλγίας, μια λεπτή διαπεραστική θλίψη για έναν κόσμο που έχει χάσει την παλιά του αίγλη.
Όσο για τον Τόμας Μαν επέλεξε την πόλη αυτή ως το απόλυτο σκηνικό της παραίτησης και της κατάπτωσης, σε ένα από τα πλέον εμβληματικά μυθιστορήματα του εικοστού αιώνα: Ο «Θάνατος στη Βενετία» (1921) είναι ένα μυθιστόρημα με ήρωα τον μεσήλικα Γουστάβο φον Aσσενμπαχ, ο οποίος αποφασίζει να ταξιδέψει, παρακινούμενος από μια ανάγκη για προσωπική ολοκλήρωση. Κάπως έτσι θα βρεθεί στη Βενετία. Εκεί, όμως, του συμβαίνει κάτι εντελώς απρόσμενο.
Κάποια από τις ημέρες της παραμονής του στο ξενοδοχείο, αντικρίζει ένα όμορφο νεαρό αγόρι που θα του αναστατώσει την καθημερινότητα. Το αγόρι, γόνος πολωνικής οικογενείας, αποτελεί τον πόθο του πενηντάχρονου Ασσενμπαχ ο οποίος δυσκολεύεται να διαχειριστεί την πρωτοφανή για εκείνον και απρόσμενα έντονη ερωτική του διάθεση – η οποία ξεπερνάει κατά πολύ τη λογική του. Σταδιακά, παρακολουθούμε να συντελείται ο προσωπικός του ξεπεσμός, με σκηνικό τη Βενετία, η οποία εδώ παρουσιάζεται ως μία πόλη σε παρακμή, αισθησιακή και θανάσιμη.
Πάντως, το κατεξοχήν σύγχρονο μυθιστόρημα που αξιοποιεί υποδειγματικά την κλειστοφοβία αυτής της πόλης είναι το «Ξένοι στη Βενετία» (1981) του Ιαν Μακ Γιούαν – μία από τις πιο δαιδαλώδεις και μελαγχολικές ιστορίες μέσα από μία ατμόσφαιρα υπαινικτική και μια αναζήτηση εσωτερική. Η πόλη με τη μυστηριακή της όψη, τις σκιές και τους όγκους των παλιών της κτιρίων, πνίγει κάθε αθώα ύπαρξη που τυλίγεται στα πέπλα της υδάτινης σιωπής της και της φαινομενικής ακινησίας της. Εδώ, ένα ζευγάρι Βρετανών στη διάρκεια των διακοπών θα παρασυρθεί από κάποιους σε ανεξέλεγκτες και αλλοπρόσαλλες καταστάσεις, ενώ το φως και οι σκιές επιτείνουν τη δραματική κορύφωση.
Τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα: Ο Κόουλμαν πυροβολεί τον Ρέι και, νομίζοντάς τον νεκρό, φεύγει για τη Βενετία. Ο Ρέι όμως θα τον ακολουθήσει ως εκεί, ελπίζοντας να βρει ευκαιρία να αποδείξει την αθωότητά του. Μέσα στα στενά σοκάκια της σαγηνευτικά πνιγηρής πόλης παραμονεύουν ο ένας τον άλλο, ο Κόουλμαν για να εκδικηθεί και ο Ρέι για να ξεφύγει από το βάρος μιας αόριστης ευθύνης. Και σε αυτό το εκπληκτικό νουάρ μυθιστόρημα, η Χάισμιθ δημιουργεί -με λιτά μέσα- περίτεχνες συνθήκες που σε συμπαρασύρουν στην αναπόδραστη δίνη τους.
Στην ουσία, η μέθοδός της είναι απλή και συνάμα ιδιοφυής: τοποθετεί δύο διαμετρικά αντίθετους χαρακτήρες αντικριστά και τους αφήνει να αντιδράσουν. Είναι το αρχέγονο δίπολο αθώου και ένοχου, ηθικού και ανήθικου, που εξαναγκάζεται από τις περιστάσεις σε μία αλληλεπίδραση, σε έναν αγώνα επικράτησης που πραγματοποιείται σε κλειστό χώρο, σαν ένα προαποφασισμένο πείραμα δωματίου με απρόσμενες ψυχολογικές συνέπειες. Με άλλα λόγια, η Χάισμιθ δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να δει πώς αυτοί οι χαρακτήρες θα αντιπαρατεθούν, πώς θα επηρεάσει ο ένας τον άλλο και -πάνω απ’ όλα- ποιος θα υπερισχύσει.
Η Αμερικανίδα συγγραφέας με ιδανικό σκηνικό μία καθηλωτικά κλειστοφοβική Βενετία, επιχειρεί ένα ανατριχιαστικό ψυχογράφημα των δύο αντιπάλων, εκθέτοντας τις ενοχές τους και τις ιδιαιτερότητές τους, σε συνθήκες ακραίες και τρομακτικές όπου οι ανθρώπινες σχέσεις οδηγούνται στα όριά τους: Σε αυτήν τη θανάσιμη καταδίωξη οι ρόλοι κυνηγού και κυνηγημένου συνεχώς εναλλάσσονται. Και η αγωνία κορυφώνεται, ασθματικά, σχεδόν παραισθητικά, μέχρι την τελική αναπόφευκτη, σύγκρουση…
Πατρίσια Χάισμιθ
«Καταδίωξη στη Βενετία»
Μετάφραση: Βασίλης Πουλάκος
Εκδόσεις: Μίνωας
Σελίδες: 376
«Βορράς»
Εκδόσεις: Εστία
Σελίδες: 164
Σε εννιά μέρες πρόκειται να πέσει στη Γη ένας κομήτης, οι τοξίνες του θα απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα και εξαιτίας τους οι άνθρωποι θα αισθάνονται για το υπόλοιπο της ζωής τους ακριβώς όπως αισθάνονταν την ώρα της σύγκρουσης! Ο Αλέξανδρος, φοιτητής στην Αθήνα, θα ψάξει βαθιά μέσα και γύρω του και θα πασχίσει να κατανοήσει τους ανθρώπους, τον έρωτα, τον πόνο και τη νοσταλγία – αγωνιά να προφτάσει την ευτυχία, ώστε να την εξασφαλίσει για πάντα. Αρχίζει να παρατηρεί με περισσότερη πλέον προσοχή τον κόσμο και επιχειρεί να ανασυνθέτει με άλλη ματιά τη ζωή του. Ένα επιδέξιο μυθιστόρημα που καταπιάνεται με θέματα επίκαιρα και διαχρονικά.
«Μίζερι»
Μετάφραση: Παλμύρα Ισμυρίδου
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Σελίδες: 408
Ο διάσημος συγγραφέας Πολ Σέλντον «σκοτώνει» τη Μίζερι Τσάστεϊν –και το κάνει με ανείπωτη ανακούφιση. Η πρωταγωνίστρια των εξαιρετικά επιτυχημένων ρομαντικών μπεστ σέλερ του, τού έχει φέρει χρήμα και δόξα, αλλά περιορίζει το ταλέντο του. Τώρα πια μπορεί να προχωρήσει ως συγγραφέας και να γράψει σοβαρή λογοτεχνία. Μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, όμως, ξυπνάει με αφόρητους πόνους σε ένα άγνωστο κρεβάτι, το οποίο, προς μεγάλη του έκπληξη, δεν είναι κρεβάτι νοσοκομείου. Η Άνι Γουίλκς, που τον έβγαλε μέσα από τις τσαλακωμένες λαμαρίνες του αυτοκινήτου του, τον έχει μεταφέρει στο απομονωμένο σπίτι της στο βουνό και έχει βάλει τα τσακισμένα πόδια του σε πρόχειρους νάρθηκες. Τα καλά νέα είναι ότι η Άνι, ως πρώην νοσοκόμα, έχει στο σπίτι της μπόλικα παυσίπονα. Τα κακά νέα είναι ότι η Άνι, έχει συνειδητοποιήσει αυτό που έκανε ο Πολ στη Μίζερι – και δεν της αρέσει καθόλου…
«Όταν κοιμούνται οι φίλοι μου»
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 328
Τρία παιδιά –τραυματισμένα και εξόριστα, χαμίνια του δρόμου– γνωρίζονται, φωλιάζουν σε μια κατάληψη των Εξαρχείων και γίνονται αδέρφια. Αρχές του ’90, η Αθήνα ξέφρενη: ποτάμια πλούτου από τη μια, απόγνωση της νύχτας απ’ την άλλη. Πρέζα, πεζοδρόμιο, μαχαιρώματα, άγρια φτώχεια. Οι τρεις φίλοι παλεύουν να ζήσουν τη νιότη τους, αλλά ο κίνδυνος πλανιέται ολόγυρα: αδίστακτα αφεντικά και πελάτες, εχθροί των καταλήψεων, ένας καθ’ έξιν δολοφόνος φάντασμα που ’χει βαλθεί να καθαρίσει την πιάτσα – και πάνω απ’ όλα, κρυμμένο παντού, το φάσμα του έιτζ, πεινασμένο για κορμιά που πονούν για έρωτα. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, το μόνο μέλος της παρέας που επέζησε μας ιστορεί τις αλησμόνητες εκείνες εποχές, συνομιλώντας με τους χαμένους φίλους. Μια ιστορία για τη νοσταλγία και τον καημό της αδικημένης νεότητας, ένας ύμνος στην άσβεστη φλόγα της φιλίας.
«Μια νύχτα του Αυγούστου»
Μετάφραση: Φωτεινή Πίπη
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 280
25 Αυγούστου 1957: Η αποικία λεπρών στη Σπιναλόγκα κλείνει και ακολουθεί ένα γλέντι για την περίσταση στην Πλάκα, στο χωριό ακριβώς απέναντι. Οι υγιείς συναντούν τους πρόσφατα θεραπευμένους και όλοι μαζί τρώνε, χορεύουν και γιορτάζουν αυτή τη σπουδαία στιγμή απελευθέρωσης από τον φόβο και την αρρώστια. Όλα παγώνουν, ωστόσο, όταν ακούγονται δυο πυροβολισμοί. Η Άννα πέφτει νεκρή. Και το κλείσιμο της αποικίας θα μείνει συνδεδεμένο για πάντα με την τραγωδία. Το ζήτημα είναι πώς θα συνεχίσουν να ζουν αυτοί που έμειναν πίσω. Η αδελφή της η Μαρία, ο σύζυγος της Άννας ο Αντρέας, ο εραστής της ο Μανόλης. Το νέο μυθιστόρημα της διάσημης Βρετανίδας συγγραφέως, αποτελεί τη συνέχεια του παγκόσμιου μπεστ σέλερ «Το νησί».