Όταν εκφράζει κανείς άποψη για ένα έργο τέχνης που αντλεί την αφετηρία δημιουργίας του ή και το υλικό του από κάποιο άλλο, είναι άδικο να το συγκρίνει με το πρωτότυπο. Η παράθεση ομοιοτήτων κι η επισήμανση παρεκκλίσεων, που συχνά κατανοούνται ως παραλείψεις, δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για την αξιολόγηση του έργου, παρ’ ότι ο πειρασμός για μία τέτοια προσέγγιση είναι μεγάλος. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απλή μεταφορά σε ένα άλλο μέσο, αλλά να κρίνεται ως αυθύπαρκτο έργο και οι όποιες αρετές του -ή έλλειψή τους- στο πλαίσιο των συμβάσεων που ορίζουν την κατηγορία τέχνης στην οποία ανήκει.
Αλλά προς τί αυτή η εισαγωγή; Δεν είναι παρά ένα caveat το οποίο ο αναγνώστης του graphic novel “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς” θα πρέπει να έχει κατά νου. Το ομώνυμο βιβλίο του Χρόνη Μίσσιου στο οποίο έχει στηριχτεί, ή μάλλον καλύτερα, “μεταφράσει” σε μία μικτή αφηγηματική γλώσσα, αυτή των comics, δεν χρειάζεται συστάσεις. Ακριβώς όμως αυτή η δημοφιλία του πρωτότυπου έργου είναι που κάνει κι επιτακτική την ανάγκη της επισήμανσης: Ναι, το graphic novel ακολουθεί την αφηγηματική δομή του πρωτοτύπου και το αναπαράγει πιστά στα κειμενικά του μέρη, αλλά δεν είναι πια το βιβλίο του Μίσσιου. Η αναγνωστική εξοικείωση κάποιου με το τελευταίο δεν σημαίνει και την αυτόματη εξοικείωσή του στη μορφή του graphic novel. Με λίγα και ζουμερά, στην ερώτηση: -Έχω διαβάσει το “μυθιστόρημα”, γιατί να διαβάσω και το graphic novel;, η απάντηση είναι, -Για τον ίδιο λόγο που θα έβλεπες το “Shining” του Κιούμπρικ, παρ’ όλο που έχεις διαβάσει το διήγημα του Κινγκ.
Η κάπως πιο καρτουνίστικη αισθητική του αποδεικνύεται απόλυτα επιτυχημένη επιλογή, αφού δημιουργεί μία έντονη αντίστιξη στη ζοφερότητα των γεγονότων της αφήγησης.
Το “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς” -στο εξής ο τίτλος αυτός αναφέρεται στο graphic novel- ίσως να ξενίσει αρχικά με την κάπως naif εικονογραφία του. Η κάπως πιο καρτουνίστικη αισθητική του ωστόσο αποδεικνύεται απόλυτα επιτυχημένη επιλογή, αφού δημιουργεί μία έντονη αντίστιξη στη ζοφερότητα των γεγονότων της αφήγησης. Έτσι, παρά τη μεταφορά σε αυτό το διαφορετικό αφηγηματικό μέσο δεν παρεμβάλλεται ανεπιθύμητος θόρυβος. Η λεπτή ειρωνεία και χιούμορ, που διαπερνά την διήγηση του Μίσσιου κι είναι χαρακτηριστική της θέσης του απέναντι στα όσα βίωσε, γίνεται κι εδώ αισθητή με την ίδια ένταση και συναισθηματική βαρύτητα. Η αφαιρετική ποιητική της εικόνας θυμίζει κάτι από τις αγιογραφίες της Κρητικής Σχολής, όπου η απεικόνιση των μορφών των διαφόρων προσώπων έχει σαν στόχο μάλλον την απόδοση των ιδιοτήτων τους, παρά των φυσικών τους χαρακτηριστικών. Υπ’ αυτήν την έννοια, στο “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς” ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος όχι με το πρόσωπο π.χ. του βασανιστή, αλλά με την ίδια εκείνη την ψυχή του κτήνους. Η αφαιρετική του ποιητική επιτρέπει την σπουδή στην ανθρώπινη φύση της, το μεγαλείο της ή τη βύθισή της.
Το graphic novel είναι το αποτέλεσμα πέντε χρόνων δουλειάς κι αυτό αντανακλάται στην μεστότητα της αφήγησης και στην ακρίβεια της ιστορικής αναπαράστασης της εποχής. Το γεγονός ότι ήταν μία ομάδα Γάλλων δημιουργών η οποία καταπιάστηκε με ένα τόσο ιδιαίτερα ελληνικό θέμα -το βιβλίο εκδόθηκε πρώτη φορά στην Γαλλία τον περασμένο Απρίλιο- κάνει το τελικό αποτέλεσμα ακόμη πιο αξιοθαύμαστο. Η ελληνική έκδοση έτυχε περαιτερω επιμέλειας από τον εκδοτικό οίκο Polaris, με στόχο να διορθωθούν κάποιες ανακρίβειες στην απόδοση των στολών της εποχής. Σε συνδυασμό με τις υψηλές προδιαγραφές της έκδοσης του “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς”, αποδεικνύουν έμπρακτα όχι μόνο την πίστη του οίκου στο έργο αυτό καθεαυτό και την επιθυμία του να δώσει ένα συγκεκριμένο στίγμα στα ελληνικά εκδοτικά τεκταινόμενα, αλλά πώς ένα βιβλίο μπορεί να αποτελέσει έργο τέχνης και ως αντικείμενο.
Σε αυτό το σημείο νομίζω πως είναι περιττό να πω πως συστήνω το “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς” όχι μόνο στους φίλους των comics, αλλά και σε όλους όσους απολαμβάνουν μία αφήγηση αξιώσεων. Αναζητήστε το και διαβάστε το.
Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος είναι συγγραφέας