John «Sco» Scofield (Foto: Vidar Ruud, ANB) *** Local Caption *** John «Sco» Scofield
Ένας από τους κορυφαίους εν ζωή κιθαρίστες της τζαζ,ένας μουσικός που κινείται με άνεση ανάμεσα σε διαφορετικά μουσικά είδη, ένας περιζήτητος σολίστας που έχει παίξει με τα μεγαλύτερα ονόματα των τελευταίων 40 χρόνων, ο John Scofield έρχεται να μας επισκεφτεί ξανά. Στις αποσκευές του βρίσκονται δύο πρόσφατα βραβεία grammy, και στην παρέα του εκλεκτοί μουσικοί, με κορυφαίο τον περίφημο ντράμερ και αχώριστο φίλο του Bill Stewart. Η popaganda άδραξε την ευκαιρία να μιλήσει μαζί του, και θέλησε να μάθει όλα του τα μυστικά.
Παίζετε, εκτός από την καθαρή τζαζ, τόσα διαφορετικά είδη μουσικής, το ένα μετά το άλλο, με απόλυτη φυσικότητα. Ειλικρινά αναρωτιέμαι πώς το καταφέρνετε. Ξέρετε, νομίζω πως συμβαίνει επειδή δεν το σκέφτομαι καν. Όταν το κάνω, δεν μου φαίνονται και τόσο διαφορετικά! Προσπαθώ να τα μετατρέψω όλα σε κάποιου είδους τζαζ. Ο τελευταίος δίσκος που κάναμε είναι όλος με τραγούδια country. Όμως προσπαθούμε να τα παίξουμε σαν τζαζ. Μου αρέσουν πολύ τα αυθεντικά country κομμάτια, παρόλο που δεν είμαι ειδικός στην country μουσική. Και σαν άνθρωπος που παίζει κιθάρα, απολαμβάνω να παίζω τη μελωδία αυτών των κλασικών κομματιών με τρόπο που δεν είναι τζαζ. Όμως τελικά εμείς τα κατευθύνουμε να γίνουν όπως αυτό που κάνουμε στην πραγματικότητα εμείς, που είναι ένα είδος σύγχρονης τζαζ. Το ίδιο συνέβη και με τους funk δίσκους που έχω κάνει: μου αρέσει η funk μουσική, αληθινά μου αρέσει, αλλά δεν είμαι ειδικός στη funk. Τη μετατρέπω λοιπόν σε ένα είδος τζαζ.για μένα λοιπόν δεν είναι και τόσο διαφορετικά είδη μουσικής. Είναι σαν διαφορετικές πλευρές της τζαζ.
Έχετε κερδίσει στην καριέρα σας πολλά βραβεία, πολλές διακρίσεις, πρόσφατα και δύο ακόμα grammy. Τι σημαίνουν αυτά τα βραβεία για ένα μουσικό σαν εσάς; Αυτό είναι μια καλή ερώτηση. (Γελάει). Προσπαθώ κι εγώ να το καταλάβω, γιατί πάντως περισσότερα λεφτά δεν βλέπω να κερδίζω με τα βραβεία! Στη δική μου περίπτωση, φέτος έκλεισα τα 65. Νομίζω πως απλώς είμαι στην πιάτσα αρκετό καιρό ώστε οι άνθρωποι που ψηφίζουν για το ποιος θα προταθεί για grammy λένε: ας το δώσουμε στον Scofield, έχει κάνει σαράντα δίσκους και νομίζω πως είναι καλοί. Αυτό μου φαίνεται πως συμβαίνει. Αλλά πιστεύω επίσης ότι η δουλειά που έχω κάνει τον τελευταίο καιρό είναι καλή. Τώρα τα βραβεία… εμείς οι άνθρωποι της τζαζ δεν τα παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά. Γιατί ξέρουμε ποιος γράφει και παίζει και κάνει καταπληκτικά πράγματα. Τα συζητάμε μεταξύ μας όλοι οι μουσικοί, και δεν πειράζει αν δεν πάρει κάποιο μεγάλο βραβείο. Αλλά σημαίνει πως το ευρύτερο κοινό σε γνωρίζει καλύτερα. Κι αυτό είναι καλό πράγμα. Δεν είναι κακό! Μόνο καλό μπορεί να είναι!
Μιας που λέτε πως εσείς οι μουσικοί της τζαζ ξέρετε τι παίζει ο καθένας: κυκλοφορούν πολλά ανέκδοτα για τις διαφορές μεταξύ τζαζ και ροκ μουσικών. Εσείς έχετε παίξει και σε ροκ δίσκους με ροκ μουσικούς. Πόσο διαφορετικοί είναι λοιπόν οι μεν από τους δε; Ξέρετε, νομίζω πως υπάρχει μια διαφορά. Εμείς οι μουσικοί της τζαζ ζούμε στο δικό μας μικρό κόσμο. Είναι δύσκολο να παίζεις τζαζ. Πρέπει να δουλεύεις αληθινά! Εντάξει, για οποιοδήποτε είδος μουσικής πρέπει να δουλέψεις, αλλά με τη τζαζ γινόμαστε πολύ σνομπ. Επειδή εγώ μελετάω τόσο πολύ, και δουλεύω τόσο σκληρά προσπαθώντας να καταλάβω τη μουσική του παρελθόντος, να καταλάβω τον Coltrane και τον Charlie Parker, είναι κάτι σημαντικό και δύσκολο, και γινόμαστε υπερβολικά υπερήφανοι για τον εαυτό μας. Ταυτόχρονα, οι ροκ μουσικοί είναι του στυλ: Γιατί το κάνετε αυτό βρε ηλίθιοι μαλάκες, όταν θα μπορούσατε απλώς να παίζετε ωραία τραγούδια και να έχετε κουκλάρες γυναίκες να σας αγαπάνε όλη την ώρα; Τι πρόβλημα έχετε; (Γελάει). Ίσως λοιπόν αυτό να είναι ένα μέρος της διαφοράς. Το θέμα όμως είναι όλη η ροή ανάμεσα στα δύο. Όλοι οι τζαζ μουσικοί θα θέλαμε να μπορούμε να παίξουμε κάτι που είναι … και επικοινωνιακό προς τον κόσμο. Εγώ σίγουρα θέλω! Εκεί βρίσκεται η ψυχή της μουσικής, γι αυτό ξεκινάμε εξ αρχής να μαθαίνουμε να παίζουμε. Υπάρχει ψυχή στη μουσική του Charlie Parker και του John Coltrane, κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί αυτό, δεν είναι μόνο τεχνική, αυτό είναι σίγουρο. Και ταυτόχρονα, δεν θέλουμε να γίνουμε πουτάνες της ποπ. Θέλουμε να παίζουμε μουσική με ουσία. Να είμαστε καλλιτέχνες. Γιατί πιστεύουμε στην αξία της δημιουργικής μουσικής. Και νομίζω πως και οι ποπ μουσικοί θέλουν να το κάνουν αυτό. Μπορεί ένας ποπ μουσικός να ειδωλοποιεί τα μεγάλα τραγούδια των Beatles και του Bob Dylan, ή τις μεγάλες στιγμές της αμερικάνικης soul μουσικής. Υπάρχουν κι εκεί πολύ καλά πράγματα. Και στην country υπάρχουν κλασικά κομμάτια, δεν μπορείς να αρνηθείς πως υπάρχει κι εκεί σπουδαία μουσική άμα το ψάξεις. Δεν υπάρχουν λοιπόν κανόνες που να ισχύουν γενικά. Μόνο στερεότυπα είναι.
Έχετε παίξει σε πάρα πολλά πρότζεκτ, και έχετε συνεργαστεί με αμέτρητους σπουδαίους μουσικούς. Θα ήθελα να ρωτήσω ποιες από αυτές τις συνεργασίες θεωρείτε πιο ουσιαστικές, αλλά και με ποιες το διασκεδάσατε περισσότερο. Ουάου! Αυτή είναι μια καλή ερώτηση! Ξέρεις, με πολλούς από τους σπουδαίους μουσικούς που θαύμαζα, ήμουν απλά σαν fan. Το να είμαι κοντά στον Miles (Davis), τον Herbie Hancock, τον Wayne Shorter ή τον Charlie Haden, τη μεγαλύτερη από μένα γενιά, που μεγάλωσα ακούγοντας τους δίσκους τους και τους είχα σαν είδωλα, το να παίζω μαζί τους, ήταν τόσο συναρπαστικό… Το ότι τους γνώρισα, είδα πώς σκέφτονται, ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι… Κι ύστερα γνώρισα μουσικούς νεώτερους από μένα που ήταν πραγματικά υπέροχοι. Δεν είμαι το ίδιο κολλημένος μαζί τους γιατί δεν έχουν την ίδια ιστορία πίσω τους, αλλά όταν τους γνώρισα εμπνεύστηκα αληθινά από τη μουσική τους, αλλά κι από τους ανθρώπους που κάνουν αυτή την υπέροχη μουσική. Πήρα πάρα πολλά από όλους τους σπουδαίους παίκτες με τους οποίους είχα την ευκαιρία να παίξω μαζί. Δεν μπορώ να βάλω κάποιον πιο ψηλά από τον άλλο. Ο πιο διάσημος είναι ο Miles, αλλά υπήρξαν και πολλοί άλλοι. Αλλά είχα την τύχη να περάσω πολύ χρόνο με τον Miles. Η λίστα πάντως είναι μεγάλη, αν και με κάποιους δεν έπαιξα παρά πολύ λίγο. Με τον Mingus, για παράδειγμα, δεν έπαιξα παρά μόνο δύο μέρες στο στούντιο, κι έτσι δεν είχα τόσες εμπειρίες μαζί του. Ήταν όμως μεγάλη χαρά για μένα. Τώρα σε ότι αφορά τη διασκέδαση, κάθε φορά που η μουσική απογειώνεται, είναι τόσο διασκεδαστικό… Είναι πιο πολύ κι από διασκέδαση. Είχα λοιπόν αυτή την εμπειρία με τους φίλους μου. Με αυτούς που ήταν τα είδωλά μου, αλλά κι αυτούς που μεγαλώσαμε μαζί, τον Joe Lovano, γα παράδειγμα, ή με τον ντράμερ Bill Stewart, που θα έρθει και μαζί μου στην Αθήνα. Παίζω μαζί του εδώ και 25 χρόνια! Κι έχουμε περάσει τόσο υπέροχα όταν η μουσική έχει απογειωθεί, σε μια καλή βραδιά… Ποτέ δεν ξέρεις πότε πρόκειται να συμβεί. Η μουσική είναι πάντα καλή, αλλά ξαφνικά έρχεται μια βραδιά, που λες: Holy Shit, man, πραγματικά κάτι καταφέραμε! Αλλά πρέπει να πω πως κι όταν είχα τα funky συγκροτήματά μου και παίζαμε χορευτική μουσική, και κοίταζα το κοινό κι ο κόσμος χόρευε, αυτό μου άρεσε στ’ αλήθεια πολύ! Τρελαίνομαι κι εγώ για rock’n’roll! Έτσι ξεκίνησα, άλλωστε, όταν ήμουν παιδί, παίζαμε rock’n’roll για χορό σε πάρτυ. Όταν ήμουν πολύ νέος, όταν ξεκινούσα, στα δώδεκά μου χρόνια! Κι είναι τόσο διασκεδαστικό όταν ο κόσμος ανταποκρίνεται στη μουσική σωματικά. Άλλωστε κι η τζαζ μουσική έτσι ήταν πριν από το be bop, ήταν χορευτική μουσική. Βέβαια, αν μου ζητούσατε να διαλέξω πού να παίξω, θα προτιμούσα τη συναυλιακή λειτουργία, σε μια πολύ όμορφη αίθουσα όπου ο κόσμος ακούει τη μουσική και την παίρνει στα σοβαρά. Αλλά το διασκεδάζαμε τόσο όταν ο κόσμος χόρευε, περνούσα υπέροχα. Δεν ξέρω λοιπόν, δεν μπορώ να αποφασίσω…
Αναφέρατε τον Miles, με τον οποίο μείνατε αρκετό καιρό. Γιατί θαυμάζουμε ακόμα τόσο τον Miles, τι είναι αυτό που μας κάνει να μιλάμε ακόμα γι αυτά που έκανε; Δεν ξέρω, ο Miles είναι ενδιαφέρων. Ήταν σαν σταρ του σινεμά, ή σαν ροκ σταρ. Ήταν πολύ όμορφος, ήταν πολύ ντόμπρος, Και υπήρχαν και πολλοί πολιτικοί λόγοι στις ΗΠΑ, αλλά και σε όλο τον κόσμο, για τους οποίους ο Miles ήταν σημαντικός. Ήταν αληθινά ένα σύμβολο για τους μαύρους που ξεσηκώνονταν ενάντια στην καταπίεση. Ήταν πολύ σημαντικό και για λόγους εντελώς εκτός μουσικής. Όμως πρέπει να σας πω ότι κι η μουσική του μιλάει από μόνη της. Απλώς ακόμα κι ο Miles δεν θα είχε γίνει το ίδιο διάσημος αν ήταν ένα άσχημο λευκό παιδί από τον Καναδά! Αλλά η μουσική του είναι εκπληκτική. Προχώρησε την τζαζ από την αρχή της καριέρας του. Έφερε ένα είδος ευαισθησίας και ήχου υψηλής τέχνης στην μουσική, ενώ ταυτόχρονα αυτή παρέμενε swingin’ jazz. Και κανείς δεν έπαιζε έτσι τρομπέτα. Η μουσική λοιπόν στέκει από μόνη της και γι αυτό την λατρεύω. Αλλά δεν μπορείς να ξεχωρίσεις την προσωπικότητα ενός ανθρώπου από την τέχνη του. Κι αυτός ήταν ένας μοναδικός, ευφυής τύπος. Κι οι άνθρωποι συναρπάζονταν από αυτόν κι εξ αιτίας αυτού που ήταν. Δεν μπορείς να τα διαχωρίσεις. Γιαυτό κι ακόμα και σήμερα πολλοί άνθρωποι διηγούνται ιστορίες για τον Miles Davis.
Θα μου πείτε κι εσείς μια ιστορία για τον Miles Davis; Ναι, αν και τις καλύτερες δεν τις θυμάμαι, δεν μπορώ τώρα να τις σκεφτώ. Θα σας πω πως ήταν εξωφρενικά αστείος, αλλά και κάποιες φορές με έναν πολύ κακό, αιχμηρό τρόπο. Ήταν πολύ εύστροφος. Μια φορά ήμασταν στο στούντιο, έπαιζα rhythm guitar μαζί του, και δουλεύαμε πάνω σε μια ηχογράφηση, και τα έκανα σκατά! Σταμάτησε λοιπόν το tape που ακούγαμε και φώναξε μέσα όλο τον κόσμο και του έλεγε: ακούστε τι παίζει ο John! Ακούστε tον John! Επειδή έπαιζα σε λάθος μπητ… Και το έπαιζε ξανά και ξανά! Ήταν πολύ σκληρό, μεγάλη κακία! Και την επόμενη μέρα, έπαιξα ένα καλό σόλο, και πάλι τους φώναξε όλους να ακούσουν τι είχα παίξει, και είπε: Αυτή είναι όλη η κιθάρα που θα μπορούσε να χρειαστεί κανείς σε αυτό το δίσκο. Κι ήταν πολύ ευγενικός μαζί μου. Και μετά ήρθε σε μένα και μου είπε: και τώρα πώς αισθάνεσαι, καθηγητά Vicarious; Έτσι με είπε! Και ξέρετε τι θα πει Vicarious; Σημαίνει ότι βιώνεις κάτι μέσω κάποιου άλλου. Σαν να χτυπάει κάποιον άλλο ένα αυτοκίνητο,κι εσύ να σκέφτεσαι: Ωχ! Αυτό πρέπει να πόνεσε πολύ! Αυτό που εννοούσε ήταν ότι εγώ ήμουν ένας λευκός που βίωνε την τζαζ μέσω εκείνου. Κι ούτε καν το σκέφτηκα αυτό,μέχρι που πήγα σπίτι και έψαξα τη λέξη στο λεξικό, και είπα: Θεέ και Κύριε, τι είπε! Ήταν πραγματικά το κάτι άλλο…
Σας έχω δει να παίζετε πολλές φορές και με τον Steve Swallow… Ο Steve είναι ο καλύτερός μου φίλος. Μάλλον θα τον έχετε γνωρίσει… Είναι απίστευτος άνθρωπος. Για μένα υπήρξε ο μέντοράς μου μέσα στα χρόνια. Δεν ξέρω πού θα βρισκόμουν χωρίς αυτόν. Είναι σπουδαίος φίλος, σαν μεγαλύτερος αδελφός για μένα. Τον αγαπώ αληθινά.