Το Μεταξουργείο είναι μια περιοχή στο κέντρο της Αθήνας που παρουσιάζει πολλά στοιχεία πρώιμου gentrification σαν αυτό που συνέβη πριν χρόνια στο ανατολικό Λονδίνο ή το Kreuzbergστο Βερολίνο. Γειτονιά εργατικής τάξης που λόγω της αρχιτεκτονικής της ομορφιάς και των χαμηλών ενοικίων άρχισε να προσελκύει δημιουργικούς νέους που «έφεραν» μαζί τους cafe, bar κι εστιατόρια διαφορετικά σε χαρακτήρα από τα λιγοστά που προϋπήρχαν.
Το γεγονός ότι η διαδικασία του gentrificationείναι σε αρχικό στάδιο σημαίνει ότι οι δημιουργικοί νέοι και η αύξηση στα ενοίκια που συχνά τους ακολουθεί δεν έχουν διώξει (ακόμα) την εργατική τάξη και τους μετανάστες που ζουν στην περιοχή εδώ και χρόνια. Συνυπάρχουν έτσι εστιατόρια μοριακής γαστρονομίας, αιγυπτιακά καφέ με ναργιλέδες, hip μπαράκια με ακριβά cocktail και υπαίθρια παζάρια στην Chinatown, που οι ζωντανές (για-λίγο-ακόμα) πάπιες ξεπουλιούνται μέσα σε ελάχιστα λεπτά.
Πριν λίγες ημέρες βρέθηκα στο Μεταξουργείο για την προετοιμασία του καρναβαλιού που γίνεται εκεί κάθε Φεβρουάριο. Προετοιμασία που ουσιαστικά σημαίνει λίγη δουλεία για το καρναβάλι και πολύ γλέντι στα στενά της γειτονιάς, σε κάπως πιο κλειστό κύκλο σε σχέση με το main event. Κλειστός κύκλος που περιλαμβάνει κυρίως τους διοργανωτές του καρναβαλιού οι οποίοι είναι ταυτόχρονα και κάτοικοι της περιοχής.
Κοντά στους νέους κατοίκους που χόρευαν με τους παλιούς, τους μετανάστες και τους Ρομά ήταν και η Maud με τον Virgil. Αραχτοί, δίπλα σε δύο μεγάλα τσίγκινα βαρέλια που έκαιγαν φωτιές, κούναγαν τα κεφάλια τους στον ρυθμό του νταουλιού με μια μπύρα στο χέρι. Ήταν προφανές ότι ούτε Αθηναίοι είναι, ούτε Ρομά, ούτε οικονομικοί μετανάστες. Παρόλα αυτά έμοιαζαν αρκετά εξοικειωμένοι με τους υπόλοιπους που τους χαιρετούσαν φιλικά.
Η Maud κι ο Virgil βρίσκονται στο Μεταξουργείο μαζί με 13 συμφοιτητές τους από το Design Academy του Eindhoven στα πλαίσια του project City Circles Athens. Το project είναι ένα είδος κοινωνικής έρευνας μέσα από τα μάτια 15 designers από 7 διαφορετικές χώρες. Αυτοί καλούνται να ερευνήσουν μια κυκλική περιοχή με διάμετρο ενός χιλιομέτρου και να αναπτύξουν μέσα από τα έργα τους 8 διαφορετικά θέματα σχετικά με την περιοχή. Αυτά είναι: χλωρίδα και πανίδα, τελετουργία, οικονομικά, φαγητό, παιδεία, σύνθεση, δεξιοτεχνία και ανθρώπινη αλληλεπίδραση.
Όπως μου είπε ο Virgil λίγες μέρες αργότερα, «ήρθαμε για πρώτη φορά τον περασμένο Οκτώβριο και ενώ είχαμε τα θέματα που έπρεπε να αναπτύξουμε δεν ξέραμε τι θα συναντήσουμε. Ήταν πολύ δύσκολο γιατί το θέμα του καθενός επιλέχθηκε με τελείως τυχαίο τρόπο και παράλληλα δε είχαμε ιδέα τι σημαίνει Μεταξουργείο. Το θετικό είναι ότι είσαι καλύτερος παρατηρητής όταν δε γνωρίζεις κάτι. Αυτό ήταν καλό για το project. Από την άλλη η έρευνα μας βοήθησε κι εμάς σε προσωπικό επίπεδο. Καταλάβαμε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνει κάτι. Αυτό που κάνουνε στο Eindhoven έτσι, εδώ το κάνουν αλλιώτικα. Συνειδητοποιείς πιο εύκολα τι σημαίνει διαφορετικότητα».
«Θεωρώ ότι το project συνολικά είναι περισσότερο τέχνη παρά design. Στο design έχεις ενεργό ρόλο σε αυτό που συμβαίνει, εμείς ήρθαμε για να παρατηρήσουμε πράγματα και να τονίσουμε κάποια από αυτά. Δεν θέλουμε όμως να τα αλλάξουμε ή να επηρεάσουμε τον τρόπο που γίνονται. Από την άλλη δεν είμαστε και αόρατοι. Κάποια από τα έργα μας είναι πιο λειτουργικά για τη γειτονιά, άλλα έχουν πιο καλλιτεχνικό χαρακτήρα. Νομίζω πως οι διαφορές στα έργα μας οφείλονται στη διαφορά μεταξύ θεμάτων αλλά και στον ίδιο τον designer, τον χαρακτήρα και τη ματιά του» λέει η Maud.
Ο Dimitry μιλώντας για τους κατοίκους του Μεταξουργείου λέει: «Μέρος της έρευνας μου ήταν να κάθομαι σε ένα cafe και να παρατηρώ τους σερβιτόρους και τους πελάτες. Στις περισσότερες πόλεις της Ευρώπης θα με είχαν περάσει για περίεργο. Εδώ ήταν όλοι φιλικοί και ανοιχτοί. Όχι μόνο αυτό. Νομίζω ότι οι κάτοικοι του Μεταξουργείου έχουν πολλές γνώσεις και μια σοφία μέσα τους. Συχνά πάνε χαμένα όμως. Αυτό κατάλαβα όσο παρατηρούσα. Όταν μιλάς με τους ανθρώπους αναφέρουν συνέχεια την κρίση και αναλώνονται με αυτό. Καταλαβαίνω οτι είναι μια δύσκολη κατάσταση αλλά παράλληλα είναι και μια ευκαιρία να χρησιμοποιήσει ο καθένας τις ικανότητες του για την κοινότητα και για τη γειτονιά».
Ο Martijn βρίσκει το Μεταξουργείο πολύ ξεχωριστό: «Υπάρχουν τεράστιες αντιθέσεις. Μιλάμε για μια τόσο μικρή επιφάνεια με τόσες πολλές κοινότητες και τόσο λίγη αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Στην Ολλανδία οι κοινότητες σμίγουν περισσότερο. Εδώ ζουν οι Πακιστανοί σε μια μεριά και οι Κινέζοι στην άλλη. Συνυπάρχουν ειρηνικά αλλά νιώθεις ότι η μια κοινότητα δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την άλλη». Η Mo προσπαθεί να εξηγήσει γιατί συμβαίνει αυτό: «Έχουν διαφορετικές δουλειές οι μεν από τους δε και κάθε πρωί φεύγουν για άλλες περιοχές. Δε συναντιούνται συχνά, ο καθένας έχει τον χώρο του. Ίσως φταίει αυτό. Το Μεταξουργείο μοιάζει σίγουρα παραδοσιακό, όχι όμως απαραίτητα ελληνικό. Εξαρτάται από το σημείο που βρίσκεσαι. Αυτό το κάνει τόσο ιδιαίτερο σε σχέση με άλλες γειτονιές όπως η Πλάκα για παράδειγμα».
Το project τελειώνει στην Αθήνα με την έκθεση “it’s hard to draw a circle” που ξεκινάει την Παρασκευή 27 Ιανουαρίου και θα διαρκέσει 3 ημέρες. Εκεί οι 15 φοιτητές θα παρουσιάσουν τα έργα τους σε ένα από τα ομορφότερα κτίρια του Μεταξουργείου, στη Δημοτική Πινακοθήκη στην οδό Πειραιώς 51. Όπως μου είπαν οι ίδιοι οι φοιτητές για την έκθεση: «Κάποια από τα έργα μπορούν να χαρακτηριστούν ως τέχνη και να εκτεθούν. Άλλα έχουν μεγαλύτερο νόημα μέσα στη γειτονιά παρά σε εκθεσιακό χώρο. Δεν θα το αποκαλούσα ακριβώς έκθεση αλλά πορεία, διαδρομή. Μια βόλτα στην έκθεση θα είναι σαν μια βόλτα στο Μεταξουργείο έτσι όπως εμείς το εκλαμβάνουμε και το χαρτογραφήσαμε».
