«Οι Μάγισσες», «Η Φωνή Του Δράκου», «Η Φαρμακολύτρια», «Η Στοιχειωμένη Κάμαρα», και τα «Φορτωμένα Κόκκαλα», είναι τα πέντε ποιήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για το ανέβασμα της θεατρικής παράστασης «Ο Α.Π. στο Σπίτι μας» στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα.
Μία αρχιτέκτονας, ένας φιλόλογος, μια ενδυματολόγος και μία μουσικός ζουν στην Αθήνα του σήμερα, εργάζονται σε έναν κοινό περιβάλλον εργασίας. Μία φορά την εβδομάδα παίζουν ένα παιχνίδι βασισμένο στις πέντε αυτές ιστορίες του Παπαδιαμάντη, μιλάνε τη γλώσσα του συγγραφέα, και ακολουθούν την ιστορία ωσότου φθάσουν στο σημείο να τη ζουν, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι αυτής.
Μέσω της σκηνικής σύνθεσης, το παρελθόν ανταμώνει το παρόν, αναδεικνύοντας τον Παπαδιαμάντη σε έναν διαχρονικό, επίκαιρο, διασκεδαστικό, και αόρατο συμπαίκτη-παντογνώστη. Η γλώσσα του ποιητή παραμένει αυθεντική κι ατόφια, η μουσική και τα τραγούδια της παράστασης αποτελούν διασκευές παραδοσιακών θεμάτων και χαρακτηρίζονται για την πρωτοτυπία τους, ενώ παίζονται ζωντανά στη σκηνή.
Με αφορμή το ανέβασμα της παράστασης «Ο Α.Π. στο Σπίτι μας», που συνεχίζεται με ιδιαίτερη επιτυχία στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα έως και τις 29 Μαρτίου, η σκηνοθέτις και υπεύθυνη για τη σύλληψη του έργου Ιωάννα Μπακαλάκου, απάντησε στις ερωτήσεις της Popaganda.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας της σκηνικής σύνθεσης πέντε διηγημάτων του Α. Παπαδιαμάντη «Ο Α.Π. στο Σπίτι μας»; Διάβασα ξανά πριν από δύο χρόνια κάποια από τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη που είχαν ως κοινή θεματική τη σχέση του ανθρώπου με το μεταφυσικό, τον θάνατο και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ενθουσιάστηκα με τον τρόπο που εξελίσσει ο συγγραφέας την αφήγηση και τον τρόπο που δομεί τους χαρακτήρες, βάζοντας ουσιαστικά τον αναγνώστη να περπατήσει πλάι τους, να τους ακολουθήσει με αμείωτο ενδιαφέρον ως το τέλος, να τους κατανοήσει. Αυτή ακριβώς η αίσθηση ότι βρίσκεται κανείς τόσο μέσα στην δράση καθώς και ο τρόπος που χειρίζεται ο Παπαδιαμάντης τον χρόνο και τον χώρο είναι που με ώθησε στο να κάνω μια θεατρική μεταφορά, χρησιμοποιώντας το χιούμορ και την παιγνιώδη διάθεση του συγγραφέα, στοιχεία που δεν είναι ευρέως γνωστά ως γνωρίσματα της γραφής του.
Στην θεατρική παράσταση, το παρελθόν ανταμώνει τα κοινωνικά φαινόμενα του παρόντος μέσα από τον ποιητικό λόγο του Παπαδιαμάντη. Πού εντοπίζεται ο διαχρονικός χαρακτήρας του έργου του; Παρόλο που πολύς κόσμος έχει στο νου του τον Παπαδιαμάντη ως ηθογράφο και συντηρητικό, η αλήθεια απέχει πάρα πολύ από αυτό. Πρόκειται για ένα φωτισμένο μυαλό, που αγαπάει και υπερασπίζεται τον άνθρωπο και αναδεικνύει προβλήματα δυστυχώς διαχρονικά, όπως η κοινωνική διάκριση απέναντι στις γυναίκες, η θρησκοληψία, οι προλήψεις, η κακοποίηση των παιδιών και των αδυνάτων και παίρνει θέσεις απέναντι σε αυτά τα θέματα που αξίζει να μας απασχολήσουν. Άλλωστε με μια πρόχειρη ματιά στην ειδησιογραφία εύκολα διαπιστώνει κανείς πως αυτά τα φαινόμενα δεσπόζουν ακόμα και σήμερα.
Ένας φιλόλογος, μια αρχιτέκτονας, μια ενδυματολόγος και μια μουσικός ζουν στη σημερινή Αθήνα και μοιράζονται έναν κοινό χώρο εργασίας. Με ποιον τρόπο τα διηγήματα που συγγραφέα γίνονται ο κοινός άξονας των τεσσάρων αυτών διαφορετικών μεταξύ τους επαγγελμάτων; Γίνονται το παιχνίδι τους. Μοιράζουν ρόλους και ζωντανεύουν τις ιστορίες του Παπαδιαμάντη, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της δουλειάς τους, τον χώρο και τις ιδιότητες τους. Η ιδέα προέκυψε από την εμπειρία μου ως καλλιτέχνης που έχω μοιραστεί χώρους δουλειάς κι από μια παλιά αγάπη για τα rpg παιχνίδια. Επίσης ήθελα με έναν τρόπο πραγματικά να βάλω τον Παπαδιαμάντη στο σπίτι μας, στο εδώ και τώρα γιατί πιστεύω ότι έχει θέση και νόημα.
Ο Παπαδιαμάντης δεν δίστασε με το έργο του να ασκήσει έντονη κριτική σε πολλές καταστάσεις της εποχής του. Οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών σήμερα, ενδιαφέρονται «να δώσουν γραμμή» και να θίξουν σύγχρονα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα; Ο Παπαδιαμάντης δεν δίνει γραμμή. Εκφράζει με ειλικρίνεια τις απόψεις του και στηλιτεύει την αδικία με όπλο το μεγαλείο της τέχνης του. Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες ενδιαφέρονται και παίρνουν θέση, όμως το θέμα είναι πάντα η πρόθεση και η ικανότητα του καθενός . σε πολλές περιπτώσεις παρέμβασης καλλιτεχνών δυστυχώς είναι ευδιάκριτη η διάθεση να «χαϊδέψουμε» την εξουσία και το κοινό αίσθημα ή τα αισθήματα μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας με σκοπό την προσωπική προβολή. Με μεγάλη απογοήτευση βλέπουμε ότι μετά από τόσες δοκιμασίες που έχουμε περάσει ως κοινωνία, υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν διστάζουν να φλερτάρουν με φασιστικές και σεξιστικές ιδέες ή γενικολογούν επικίνδυνα.
Πόσο κοντά βρίσκεται η κουλτούρα και η παιδεία των νέων σήμερα τόσο στην λογοτεχνία και στο θέατρο, όσο στην τέχνη και τα γράμματα γενικότερα; Αυτό που βλέπω εγώ γύρω μου είναι ότι η ανάγκη για αισθητική απόλαυση είναι μεγάλη. Βεβαίως κυριαρχούν τα προϊόντα της εικόνα , σειρές, ταινίες, βίντεο. Από την άλλη ζούμε σε μια πόλη που το θέατρο πραγματικά ανθεί. Υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα και υπάρχει κι ένα αρκετά μεγάλο νεανικό κοινό που ανταποκρίνεται, οπότε η δραματοποιημένη λογοτεχνία που καταλαμβάνει πλέον ένα μεγάλο μέρος του θεατρικού γίγνεσθαι ίσως να μπορέσει να βοηθήσει στη σχέση των νέων με το βιβλίο.
Ποια είναι τα επερχόμενα σχέδιά σας; Η περιπέτεια του Α.Π. μόλις ξεκίνησε και τα σχέδια μου έχουν να κάνουν με την εξέλιξη αυτής της δουλειάς που τόσο εγώ όσο και οι συνεργάτες μου πιστεύουμε και αγαπάμε.