Τα «Τετράδια Ονείρων», πλαισιωμένα γερά από τις είκοσι μία σελίδες του εισαγωγικού κειμένου και τις πυκνές, βιωματικές σημειώσεις τού τέλους, δεκατρείς σελίδες αυτές από υλικά καθημερινών διαστάσεων, είναι βιβλίο αντάξιο της Ζυράννας και έχει το κύρος των μεγάλων της συνθέσεων, με κορυφαίο το έργο «Το πάθος χιλιάδες φορές». Και λέω έργο και όχι βιβλίο, επειδή το περιεχόμενό του έχει μεγάλο εύρος και εκτείνεται σε πολλές ψυχικές περιοχές, όπου η λέξη επικό έχει πολύ σοβαρά ερείσματα: θα μπορούσα να το σκεφτώ, ως ψυχικό έπος. Οι καταστατικές νοηματικές διανοίξεις, έκαναν εξαρχής την παρουσία τους στο εισαγωγικό κείμενο. «Οι συμπτώσεις», λέει, «στη ζωή ενός ανθρώπου είναι έργο αιώνων». Επειδή και στη δική μου τη ζωή, υπήρξαν συμπτώσεις που με καθόρισαν εξ’ ολοκλήρου και πώς αλλιώς…
Τα όνειρα αλληλοπεριχωρούμενα με την συνειδητή ζωή είναι σαν να καταργούν τη διαίρεση ανάμεσα στο νοείν και στον εξωτερικό κόσμο. Και τα όνειρα της Ζυράννας, αξιοποιημένα μυθοπλαστικά και εγκιβωτισμένα ποικιλοτρόπως στα βιβλία της, ανταποκρίνονται σε δύο φαινομενικά διακριτούς κόσμους. Πρώτον, τον κόσμο που νιώθουμε ( πραγματικότητα, υπάρχον, αντιληπτό δια των πέντε αισθήσεων) και δεύτερον, τον κόσμο του νοείν, όπου τα όνειρα γεννιούνται και ζουν. Νοείν, από το νους-ψυχή που καθώς είπε και ο Ηράκλειτος ούτω βαθύν λόγον έχει…
Βαθύς λόγος, λοιπόν, είναι ο λόγος της ψυχής. Και αν μπορέσουμε να τον πούμε έχουμε προσεγγίσει το βάθος, το ε ύ ρ ο ς της σημασίας. Οι επιτυχημένες μορφές της τέχνης μας δίνουν την ευκαιρία να κάνουμε πολλές σκέψεις, αναδεικνύοντας θαυμαστές αναλογίες παντού αφού, η μεν γαρ ψυχή μείζων εαυτής πάντοτε δια της του υπερέχοντος μετουσίας γίνεται και αυξανομένη ουχ ίσταται…
Αναρωτιέμαι, τι είναι αυτό που κάνει για μένα ένα βιβλίο αξιανάγνωστο. Είναι ο, τι με κάνει να το νιώθω οικείο, να θέλω να το περιδιαβώ, σύμφωνα με τον σεφερικό στίχο: ήταν ωραία όλα αυτά, μια περιδιάβαση… Ο τ ό π ο ς παίζει σπουδαίο ρόλο σε αυτό. Έτσι, η γειτνίαση της υπαίθρου στην ημιαγροτική, αναγνωρίσιμη πολίχνη της Ζυράννας απομακρύνει τα βιβλία της από τη μονοτονία και την ευκολία της αυτοαναφορικότητας και μας κάνει να μπορούμε να ταυτιστούμε. Ο χ ώ ρ ο ς της πολίχνης, χώρα του αχώρητου, με όλα τα φοβερά και θαυμαστά γύρω στην ύπαιθρο, αλλά και οι σκηνές μέσα στα σπίτια όπου εκτυλίσσονται τα καθημερινά, ανθρωπογνωστικά, πάντα ευκρινή και ποτέ βαρετά, είναι μεγάλο δέλεαρ για τον αναγνώστη.
Και βέβαια οι εντελείς προτάσεις και ο τρόπος ακολουθίας στο κείμενο, η ανάσα του, η πνοή, υπόρρητη διάνοια ανάλογων νοημάτων, εύρος που συνιστά ουσιώδες στοιχείο της σημασίας, βάθος με συμπαντική κλίση στα γραφόμενα–ονειρευόμενα. Και τι να πω για τις λέξεις-ονόματα, Ωραιοζήλη, Θελξικάρδια και τόσα άλλα.
Ο πραγματικές πληροφορίες, τόσο για τα όνειρα στο δοκίμιο-εισαγωγή, όσο και για τα οικογενειακά προσωπικά, ή την συναισθηματικά ισόβαρη συνάφεια με τα ζώα, τοποθετούν τη Ζυράννα σε αναγνωρίσιμο πεδίο και μας κάνουν οικειότερους, μας φέρνουν πολύ πολύ κοντά. Με όλα αυτά και προς δόξαν των ονείρων φτάνω στο τέλος της περιδιάβασης με ένα όνειρο σημαδιακό ανάμεσα στους δύο κόσμους.
Αυτές τις μέρες ένα τραγικό, τυχαίο γεγονός συγκλόνισε την οικογένειά μας. Ένας συγγενής, ο Αποστόλης, εξεδήμησε, από βαριά εγκαύματα, ύστερα από δέκα μέρες νοσηλεία. Η γυναίκα του, είναι εφτά αδέρφια και τον μεγαλύτερο αδερφό που ζει στην Αμερική δεν τον είχαν ειδοποιήσει, περιμένοντας την έκβαση, αν και οι ελπίδες ήταν ελάχιστες. Ένα βράδυ λοιπόν, τρεις μέρες μετά το ατύχημα, ο μεγαλύτερος αδερφός ξύπνησε συγκλονισμένος από ένα όνειρο. Είδε στον ύπνο του, τον πατέρα του, πεθερό του Αποστόλη, σαν κάπου χαμηλά, σε μια ρεματιά, μαζί με ένα συγγενή τους, χρόνια πεθαμένοι και οι δύο, και τους ρώτησε: -Τι κάνετε εσείς, εκεί. -Περιμένουμε τον Αποστόλη.
Απάντησε ο πατέρας εκεί περίμενέ με, δεν θ’ αργήσω / στο σκοτεινό λαγκάδι να σε συναντήσω, όπως είχα διαβάσει κάποτε. Είχε λοιπόν ξεκινήσει ο Αποστόλης, κάπου καταγραφόταν το ταξίδι και έφτασε η είδηση στην Αμερική.
Και, όπως λένε, αφού όλα συνδέονται στον πάλαι ποτέ αιθέρα, που η επιστήμη τον μαθαίνει σιγά σιγά σαν πεδίο που μεταφέρει την πληροφορία γρηγορότερα απ’ το φως, αφού λοιπόν όλα συνδέονται, έτσι πήγε το μήνυμα στον ανδράδελφο του Αποστόλη. Υπάρχουν επιστημονικές θεωρίες που λένε ότι δεν υπάρχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, ότι όλα είναι ένα στο χωροχρονικό συνεχές και η πληροφορία, καίτοι μη αντιληπτή στο μάτι, μπορεί να μεταδοθεί παντού. Και επίσης, ότι τα γεγονότα βρίσκονται κάπου κι εμείς προχωρούμε προς αυτά, προς το καταπίστευμα των συμπτώσεων, όταν είναι ευτυχείς, και προς τη συμφορά, αντιθέτως, αφού
απ’ της μοίρας τα γραμμένα, δεν παρέλειψε κανένα.