Όταν το Κλεινόν Άστυ και η πραγματικότητά του δε φαντάζει ως όνειρο όπως κάποτε, μα ως μια αδιέξοδη μηχανή μίσους και ψυχικού εγκλεισμού, καταλαβαίνουμε πως τα σημεία των καιρών κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου. Αυτό το θέμα πραγματεύονται τα δύο βραβευμένα ντοκιμαντέρ που ξεκινούν να προβάλλονται την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου στο Τιτάνια Cinemax και το Αλεξάνδρα New Star Art Cinema 2: το The Cleaners του Κωνσταντίνου Γεωργούση και το Little Land του Νίκου Νταγιαντά.
Η κάμερα του The Cleaners ακολουθεί με προσοχή ορισμένα στελέχη της Χρυσής Αυγής στην προεκλογική καμπάνια τους, το Μάιο του 2012. Σε ένα μισάωρο αποτυπώνονται τα πολιτικά φρονήματα και οι τρόποι προσέγγισης των δυνάμει υποστηρικτών τους (μερικοί εκ των οποίων μετρούν την ψήφο στη Χρυσή Αυγή ως ψήφο αγανάκτησης), η καθημερινότητα στην περιοχή του Άγιου Παντελεήμονα, δοσμένα με έναν εκ των έσω τρόπο και όχι ως συλλέκτης και αναλυτής αποκλειστικά μιντιακών εικόνων, χωρίς να καταφεύγει στη μασημένη και πολλές φορές υποκριτική διάθεση «ξεσκεπάσματος». Χαρακτηριστική είναι επίσης η γκρίζα αισθητική της πόλης -χωρίς όμως την υπόνοια κάποιας ποίησης μα υποδηλώνοντας ένα γενικότερο κλίμα κατήφειας- όπως και η έλλειψη κάποιου off camera αφηγητή (εν είδει δήλωσης πως τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους;).
Το Little Land φεύγει, όπως και το υπό εξέτασιν «κεντρικό πρόσωπο» του, από την Αθήνα προς αναζήτηση της ευτυχίας στη, φημισμένη για τους ήπιους τόνους της, Ικαρία. Ο Θοδωρής βαρέθηκε την Αθήνα και θέλει να νιώσει κάτοχος της μοίρας του για μια ακόμα φορά. Αγοράζει ένα σπίτι στην Ικαρία, όπου περιμένει πως θα δει καλύτερες μέρες. Εκεί έρχεται σε επαφή με λέξεις ξεχασμένες: αλληλεγγύη, λιτότητα (στη γνήσια και μη πολιτικοποιημένη χροιά της), χειρωνακτική εργασία. Οι Ικαριώτες ζουν καλύτερα και περισσότερο από την πλειοψηφία του κόσμου, μα ποιο είναι το μυστικό τους; Είναι τόσο απλό και ονειρικό όσο τα σύννεφα και η φύση της Ικαρίας (η οποία απεικονίζεται μαγευτικά); Μα κυρίως, μπορεί να συντονιστεί κάποιος με μια νέα, διαφορετική κουλτούρα σε μια προσπάθεια να ξεχάσει τι αφήνει πίσω του;
Όταν το Κλεινόν Άστυ και η πραγματικότητά του δε φαντάζει ως όνειρο όπως κάποτε, μα ως μια αδιέξοδη μηχανή μίσους και ψυχικού εγκλεισμού, καταλαβαίνουμε πως τα σημεία των καιρών κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου.
Συνδυαστικά, τα δύο ντοκιμαντέρ περιγράφουν, αν όχι με απόλυτη ακρίβεια, τότε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ειλικρίνεια την αβεβαιότητα και την αμφιταλάντευση ανάμεσα στην εγκατάλειψη της αθηναϊκής πραγματικότητας και στην κατ’ εξακολούθηση αγωνία εν όψει ενός μισαλλόδοξου, θλιβερού αύριο. Δεν χρειάζεται να δει κανείς το παρόν δίλημμα μέσα από μια οθόνη για να καταλάβει την κεντρική θέση έχουν καταλάβει στον ψυχισμό του μέσου Αθηναίου. Το σπάσιμο των δεσμών, όμως, δε γίνεται απλά με την απόδραση, πρέπει να βρεθεί ένα αιχμηρό αντικείμενο που θα κόψει τις αλυσίδες. Και επί του προκειμένου, τα ντοκιμαντέρ μας οδηγούν στην προ πολλού ξεχασμένη αλληλεγγύη που δεν πρέπει να περιμένουμε να βρεθεί αλλού, μα να τη φέρουμε εκεί που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη.
Αμφότερα τα ντοκιμαντέρ, διέπονται από μια υπέροχη φωτογραφία και ρέουν εύκολα (το ευχάριστα δεν είναι λέξη που ταιριάζει εδώ), χωρίς να δίνουν πάτημα για αντίρρηση σε σχέση με τον τρόπο παρουσίασης των θεμάτων τους. Απλοί παρατηρητές και όχι δικαστές, καταγράφουν χωρίς μίσος ή οπορτουνισμό τα γεγονότα και γεννούν προβληματισμό. Και γι’ αυτό, άλλωστε, κρίνονται ως ενδιαφέρουσες ματιές πάνω στα ήδη γνωστά και επίκαιρα, αλλά και ως πρόταση μιας «όχι και τόσο κινηματογραφικής» εξόδου για σινεμά.