O Βασιλιάς Ληρ φοράει δύο βέρες, λέει στους δύο γιούς μου ο μεγάλος παραμυθάς με βεβαιότητα… και πετάει από μία στον καθέναν κάνοντας τους να νιώθουν μέρος της συντροφιάς των δαχτυλιδιών. Το back story για το ρόλο που έχει φτιάξει ο Sir δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Η Κορντέλια είναι κόρη του Ληρ από άλλη γυναίκα, η οποία και εκείνη πέθανε νέα, στην ηλικία της Κορντέλια. Μας τα εξηγεί με τη χαϊδευτική του φωνή και με τον τρόπο του δηλώνει γιατί η Κορντέλια διαφέρει. Κανένα θεατή ίσως δεν τον αφορά αυτό, γιατί εκτός από το ότι η μικρή κόρη του Ληρ στο έργο είναι μαύρη, πουθενά αλλού στη σκηνή δε φαίνεται ο διπλός γάμος.
Όμως το να σου εξηγεί ο Sir Ιan McKellen πως έχτισε το back story του είναι μια σπάνια τύχη, και επιβεβαιώνει ακόμα μια φορά πως έμπειροι ηθοποιοί και σκηνοθέτες μπορούν ‘αόρατα’ να σου διηγηθούν το ίδιο πασίγνωστο έργο σα να ήταν καινούριο κάθε φορά.
Στην παράσταση αυτή του σκηνοθέτη Jonathan Munby διακρίνεται από πίσω η εμπειρία του στα κλασσικά έργα, και ειδικά στον Σαίξπηρ. Παράσταση δημιουργικού “μοντερνισμού” βασισμένη στην παλιά αγγλική ρασιοναλιστική παράδοση του ρεαλισμού όπου κάθε αιτιατό αποδεικνύεται καρτεσιανά από το αίτιο του. Τίποτα δε ξεφεύγει, τίποτα δε ξετυλίγεται χωρίς ενδελεχή ανάλυση, τίποτα δεν αφήνεται να μην αφήσει την αντανάκλαση του στον σκηνικό χώρο, στα φροντισμένα κοστούμια που φωτίζουν τους ρόλους, τις ιδέες του σκηνοθέτη, τις προσωπικότητες των ηθοποιών.
Ο Ian McKellen με τη Βαρβάρα Δούκα
Ένας εμβληματικός κύκλος–αρένα (σκηνικό του Paul Willis), που ξεκινάει ως λαμπερό, κόκκινο χαλί της κραταιάς βασιλείας του απόλυτου Μονάρχη και, καθώς προχωράει το έργο, σκοτεινιάζει και παραλλάσσεται σε λίμνη αίματος όταν η βροχή της καταιγίδας το μουσκέψει, για να οδηγηθούμε σε ένα λαγούμι σφαγείο – κρυψώνα υπόγεια του κυνηγημένου Εντγκαρ με ζώα κρεμασμένα στο τσιγκέλι, κορυφαία σκηνή του έργου – όπου ο παραλογισμένος βασιλιάς και ο διωγμένος γιός καταλήγουν να παίζουν με τις αιματηρές ζωοκεφαλές, αθώοι σαν παιδιά, ιερά σφάγια, τρυφερά, και οι δυό τους στην ανελέητη οργή της φύσης και του Κακού που τους κυνηγά.
Ο άτυχος Γκλώστερ προοιώνισε για την επικείμενη έκλειψη της Σελήνης και η σκηνή στο δεύτερο μέρος, κάτω από την υπόμνηση των λευκών βράχων του Ντόβερ, θα μεταμορφωθεί σε μια άσπρη πανσέληνο για να υποδεχτεί τον τυφλό Δούκα και την τελική μάχη, που καταλήγει με την αποδεκατισμένη οικογένεια του άλλοτε πανίσχυρου και αγαπημένου βασιλιά.
Η γενιά του Ληρ φεύγει, μια νέα γενιά έρχεται που, όπως κάθε τι καινούριο, φαντάζεται για τον εαυτό της ότι θα παραμείνει άφθαρτη και θα πράξει το δίκαιο, όμως όπως επισημαίνει ο συγγραφέας και διάσημος ανταποκριτής του BBC, ιρλανδός στην καταγωγή, Fergal Keane, στο άρθρο του στην εισαγωγή του προγράμματος της παράστασης King Lear and our age of uncertainty, δεν υπάρχει πιο επίκαιρη περιγραφή από το ‘the time’s plague when madmen lead the blind’ – ‘πανούκλα της εποχής, όταν οι τρελοί οδηγούν τυφλούς’. Εποχή ‘θηριωδών αλλαγών, τρομοκρατίας, τυφλών χτυπημάτων, της προεδρίας της δυσλειτουργικής οικογένειας Τραμπ, του Μπρέξιτ και της πυρηνικής απειλής στον Ειρηνικό’. Αλλά ταυτόχρονα, όπως επισημαίνει, και εποχή των ‘fake news’ και της αυταπάτης του παγκόσμιου ιστού, όπου το κατά τη γνώμη του κεντρικό μήνυμα του έργου, δηλαδή, ‘η επιτακτική ανάγκη να βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι πραγματικά σε περιόδους όπου η αλήθεια καταπατείται’ είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητο, είναι θεμελιώδες.
Μεταφερμένη διακριτικά σε μια εποχή σύγχρονη που άλλες φορές θυμίζει ’50 και ’60, το διάστημα που η δυνατή αυτοκρατορία της Γηραιάς Αλβιώνος χρειαζόταν να εγκαταλείψει τις αποικίες της και την κραταιά δύναμη της, και άλλες φορές – κυρίως στις σκηνές μάχης – μεταφέρεται με απλότητα στη σημερινή εποχή, με πολεμικές στολές παραλλαγής και σύγχρονα όπλα, η παράσταση καταφέρνει να μεταφέρει την αδυναμία της Πατριαρχίας να διατηρήσει τη δύναμη της χωρίς να παρασύρει στην καταστροφή και το χάος όλη τη ζωή γύρω της.
Ίσως ο μετριοπαθής, στοργικός Κεντ, που σε αυτήν την παράσταση παίζεται από γυναίκα, την εξαιρετική ηθοποιό Sinead Cusack, πράγματι να παρέμεινε ο τελευταίος ‘ευγενής’ των παλαιών αξιών της πίστης, της τιμής, του ήθους.
Και όσο ο αυταρχικός, πεισματάρης Ληρ ενός αφοπλιστικού Ιαν ΜακΚέλλεν διολισθαίνει στην τρέλλα, την ανημπόρια και τον παλιμπαιδισμό, τόσο μαζί του χάνεται κάθε έννοια σταθερότητας, δικαίου, αξιών. Γιατί ο μάγος Γκάνταλφ δε ζει πια εδώ, να έρθει με το μαγικό του ραβδί να τακτοποιήσει το χάος των ημερών, και ο ανθρώπινος και βαθιά τρυφερός Ληρ του μεγάλου πρωταγωνιστή είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα χάσει τη μάχη στις κρύες και σκληρές μέρες που περιμένουν τον πλανήτη.