Η Shapereader είναι η νέα επαναστατική γλώσσα για τυφλούς αναγνώστες

Απόψε στις 19:00 θα παρουσιαστεί στο ελληνικό κοινό η εγκατάσταση Shapereader, η γλώσσα που είναι σχεδιασμένη για την δημιουργία αφηγηματικών έργων από, και για τυφλούς αναγνώστες.  Είναι βασισμένη πάνω σε ένα ρεπερτόριο 210 απτικών συμβόλων που μεταφράζουν τα διαφορετικά στοιχεία της αφήγησης, όπως τους χαρακτήρες της πλοκής, τα συναισθήματα τους, τις δράσεις, τα αντικείμενα. Οι αναγνώστες καλούνται να μάθουν να αναγνωρίζουν και να χρησιμοποιήσουν τα απτικά σύμβολα ώστε να κατανοήσουν το απτικό αφήγημα. Δημιουργός της Shapereader είναι ο κομίστας και μουσικός που απάντησε στις ερωτήσεις της Popaganda σχετικά με την εγκατάσταση που δημιούργησε και με το εργαστήριο που προηγήθηκε το Σαββατοκύριακο που μόλις μας πέρασε και αποτελεί κι αυτό τμήμα της έκθεσης. 

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για τη δημιουργία του Shapereader και ποιες ήταν οι δυσκολίες για την υλοποίησή του; Το Shapereader ξεκίνησε με αφορμή ένα κάλεσμα για την δημιουργία εικαστικών προτάσεων με γνώμονα την πολυγλωσσία, από το φιλανδικό ινστιτούτο Kone. Οι δυσκολίες για την υλοποίηση του συμπυκνώνονται στο πως θα μεταφραστούν οι οπτικές πληροφορίες (σε αντίθεση με τις κειμενικές) σε απτικούς σχηματισμούς. Η λύση που προτείνει το Shapereader είναι μια νέα γλώσσα που οργανώνεται χωρικά μέσα από νοηματικά συμπλέγματα αφη-γραμμάτων (απτικά σύμβολά) που διέπονται από σχέσεις ενός απλού συντακτικού. Ένα σύνολο από ανάγλυφα σχήματα που συμβολίζουν τους χαρακτήρες, τις δράσεις τους, τα συναισθήματα τους, τους χώρους στους οποίους εκτυλίσσεται η πλοκή της ιστορίας και ό,τι άλλες σχετικές πληροφορίες με την αφήγηση.

Ποιες είναι οι διαφορές του Shapereader από τον κώδικα Μπράιγ και τι καινούριο φέρνει στην ανάγνωση; Ο κώδικας Braille, πέρα από το αποτελεί μια πολύ χρονοβόρα επένδυση για την μάθηση του και σε πολλές χώρες θεωρείται ήδη, ένα είδος προς εξαφάνιση, καθώς νέες τεχνολογίες προτείνουν πιο απλές λύσεις για επικοινωνία, ανάγνωση και προσανατολισμό, απευθύνεται σε ένα ειδικευμένο χρήστη που χειρίζεται μια συγκεκριμένη γλώσσα, πχ τα αγγλικά. Αν δεν καταλαβαίνει, για παράδειγμα τα γαλλικά, δεν θα μπορεί να την διαβάσει μια επιγραφή Braille στα γαλλικά. Το Shapereader καθώς δεν είναι κείμενο αλλά λειτουργεί όπως τα πικτογράμματα, απευθύνεται σε όποιον αναγνώστη έχει πρόσβαση στο υπόμνημα. Με αυτόν τον τρόπο τα έργα που προκύπτουν μπορούν να είναι προσβάσιμα από οποιονδήποτε, άτομα με αναπηρία στην όραση ή βλέποντες και ανεξαρτήτου γλώσσας.

Τι είναι το Arctic Circle και πώς επιλέχθηκε ως το πρώτο έργο που φτιάχτηκε πάνω στο Shapereader; Το Arctic Circle δημιουργήθηκε με σκοπό να δοκιμαστεί μια αφηγηματική εφαρμογή του Shapereader. Ο Αρκτικός Κύκλος δημιουργήθηκε ως η πρώτη αφηγηματική εφαρμογή της γλώσσας Shapereader. Πρόκειται για μια πρωτότυπη ανάγλυφη ιστορία 57 σελίδων, η οποία αφηγείται την ιστορία δύο κλιματολόγων που κάνουν επιτόπια έρευνα στο Βόρειο Πόλο. Εν μέσω ενός κυκεώνα αντικρουόμενων συμφερόντων μεταξύ εμπόρων, ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εξαθλιωμένων ντόπιων Ινουίτ, οι δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας αναζητούν μια στήλη πάγου στην οποία να καταγράφονται οι κλιματικές αλλαγές ανά τους αιώνες. Ελπίζουν να αποκρυπτογραφήσουν αυτά τα αινιγματικά ίχνη, περίπου με τον ίδιο τρόπο που οι αναγνώστες του Arctic Circle εμπλέκονται στην αφήγηση.

Υπάρχει επαφή με εκδοτικούς ώστε το Shapereader να περάσει στην καθημερινότητα των τυφλών; Ποια είναι τα βήματα που γίνονται ώστε να έχει πρακτική εφαρμογή; Ναι. Πριν από μερικούς μήνες συναντήθηκα στην Βαλτιμόρη με το NFB (National Federation of the Blind) για μια πιθανή συνεργασία στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τους. Προς το παρόν εστιάζω στις δυνατότητες υλοποίησης μιας μορφής βιβλίου ή εντύπου για την παραγωγή πολλαπλών αντιτύπων.

Τι έγινε στο εργαστήριο και ποιος είναι ο σκοπός δημιουργίας ενός έργου αποκλειστικά με την αφή; Το εργαστήριο αποτελεί ένα κοινωνικό πείραμα πάνω στη γλώσσα και μια συνεργατική προσέγγιση στην μάθηση μέσω του creative storytelling. Απευθύνεται σε μικτές ομάδες που απαρτίζονται κατά προτίμηση από άτομα με προβλήματα όρασης και βλέποντες. Οι συμμετέχοντες καλούνται να χτίσουν μια συλλογική αφήγηση με την γλώσσα του Shapereader, χρησιμοποιώντας ένα ειδικά διαμορφωμένο σετ από πλακίδια. Στη διάρκεια του εργαστηρίου, οι συμμετέχοντες μαθαίνουν πώς, παρακάμπτοντας κάθε οπτικό ερέθισμα, ενεργοποιούν άλλα γνωστικά εργαλεία, στην προκειμένη περίπτωση, την αφή. Μαθαίνουν να διαχωρίζουν τις διαφορετικές πλακέτες, χαρακτηρίζοντας το κάθε αφή-γραμμα στα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας, σμιλεύοντας μια κοινή νοητική περιγραφή. Ο στόχος του εργαστηρίου δεν εξαντλείται μόνο στο να αντικατοπτρίσει την συλλογική έκφραση μέσα από την δημιουργία κοινών αφηγήσεων. Υπάρχουν ήδη πολλά γνωστά παραδείγματα από τον «Θάνατο του Συγγραφέα» του Roland Barthes, το crowd-sourced storytelling μέχρι τη θεμελιώδη αμφισημία της σχέσης παραγωγού / καταναλωτή στο διαδίκτυο. Το Shapereader Community Worshop παρέχει το ίδιο το γενετικό υλικό για την αφηγηματική δημιουργία, δηλαδή ένα ρεπερτόριο κενών συμβόλων, το οποίο νοηματοδοτείται διαδοχικά με άλλες σημασίες και λειτουργίες ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες, τις ανησυχίες και τα θέματα κάθε κοινότητας.