«Μου έρχεται στο μυαλό η γιαγιά μου η οποία ήταν πάντα ανήσυχο πνεύμα, μία γυναίκα πολύ δυναμική για την εποχή της. Δούλεψε σκληρά, έκανε μεγάλη περιουσία, τη θυμάμαι πάντα να μην μπορείς να την πιάσεις, συνέχεια ήταν σε κίνηση. Μπορεί να έπαιρνε το ποδηλατο στα 72 της χρόνια και να έκανε 20 χιλιόμετρα στις στροφές της Κέρκυρας, δεν την ένοιαζε τίποτα, ήταν πολύ ανεξάρτητη. Η αλήθεια είναι πως τη σκεφτόμουν τελευταία, πέρασε από το μυαλό μου η εικόνα της. Είναι ακριβώς αυτό που θα έπρεπε να έχει η κάθε γυναίκα -την αίσθηση ότι είναι ελεύθερη».
Η Μαρία Κουσουνή με εμπειρία σε μεγάλα μπαλέτα του εξωτερικού και σημαντικούς ρόλους στο βιογραφικό της, γευματίζει με τον ηθοποιό Γιώργο Πυρπασόπουλο ενώ σκιαγραφεί τα γυναικεία πρότυπά της. Νωρίτερα τον έχει ξεναγήσει στα άδυτα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στα οποία έχει πρόσβαση ως μία εκ των έξι κορυφαίων της. Κι αυτό είναι πολύ σύντομα το πρώτο επεισόδιο «Συν Γυναιξί», της πρώτης σειράς ντοκιμαντέρ που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά σε γυναίκες και προβάλλεται στην ΕΡΤ.
«Η σειρά παρουσιάζει πορτρέτα γυναικών με ταλέντο, που επιχειρούν, ξεχωρίζουν, λαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις σε επείγοντα κοινωνικά ζητήματα». Στο πρώτο επεισόδιο, ακούμε τη Μαρία Κουσουνή να λέει: «Το αγαπώ πάρα πολύ αυτό το επάγγελμα γιατί κάθε άλλο παρά εύθραυστες είμαστε. Πίσω από την ομορφιά κρύβεται σκληρή δουλειά και ένας δυνατός χαρακτήρας για να καταφέρεις να φτάσεις ψηλά, για να κρατηθείς στο ίδιο επίπεδο».
Η ιδέα ανήκει στην Νικόλ Αλεξανδροπούλου, στην ελληνοιταλίδα σκηνοθέτρια -η οποία υπογράφει επίσης το σενάριο. Η αφορμή για να αρχίσει να στέκεται πίσω από την κάμερα καταγράφοντας αληθινές ιστορίες γυναικών ήταν οι συζητήσεις με τη μικρή της κόρη. «Παρατηρούσα ότι την απασχολεί καθημερινά το “γυναικείο ζήτημα” και οι εκφάνσεις του, τόσο εκείνη όσο και τις φίλες της. Δυστυχώς ζητήματα που θα έπρεπε να ήταν λυμένα για τις γυναίκες δεν έχουν λυθεί κι έχουμε φτάσει στο 2020. Ήθελα λοιπόν να δω πώς γυναίκες από τελείως διαφορετικούς τομείς και αφετηρίες σκέφτονται πάνω σε αυτά τα θέματα. Πώς σκέφτεται μία γυναίκα που εργάζεται σε ένα περιβάλλον μιας επιχείρησης; Σκέφτεται ίδια με μία καλλιτέχνη; Τι θυσίες μπορεί να έχει κάνει για να πετύχει τον στόχο της; Ποια είναι η καθημερινή της μάχη; Υπάρχουν εμπόδια που μπορεί να αντιμετωπίζει λόγω φύλου στην εξέλιξή της;».
«Η εκπομπή απευθύνεται και στο ανδρικό κοινό γιατί για μένα η ενδυνάμωση των γυναικών δεν περνάει μέσα από την αποδυνάμωση των ανδρών. Ο σκοπός είναι η ισορροπία και η κατανόηση μεταξύ των φύλων».
Τα παραπάνω ερωτήματα είναι και αυτά που προσπαθεί να απαντήσει στη σειρά ντοκιμαντέρ μέσα από παραδείγματα διαφορετικών γυναικών. Πώς γίνεται η επιλογή τους; Μέχρι στιγμής, τα επεισόδια που έχουν γυριστεί απαρτίζονται από μια μία πρίμα μπαλαρίνα, μια δημοσιογράφο, μια σομελιέ, μια νέα ηθοποιό, μια αστυνομικό που μεταξύ άλλων ασχολείται με το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας, από την πρώτη Ελληνίδα που κατάφερε να πατήσει το πόδι της στις επτά ψηλότερες κορυφές όλων των ηπείρων. «Για να είμαι ειλικρινής αυτή είναι η πιο δύσκολη διαδικασία, υπάρχουν πολλές Ελληνίδες αξιοθαύμαστες σε διάφορους τομεις. Οπότε λες “γιατί αυτή κι όχι την άλλη;”. Όλες έχουν μία ιστορία που θα μπορούσε να με συγκινήσει, να με εντυπωσιάσει, να με κάνει να γελάσω ή να με κάνει να σκεφτώ».
Η ομάδα του «Συν Γυναιξί» επιλέγει ενδεικτικά γυναίκες από τις επιστήμες, τον αθλητισμό, τις τέχνες κι όχι μόνο, γυναίκες που διακρίνονται σε διάφορους τομείς, ώστε να μπορούμε να παρακολουθήσουμε όλη τους τη διαδρομή συμπυκνωμένη σε 45 λεπτά. «Πρόκειται για γυναίκες που έχουν σπάσει την γυάλινη οροφή στη δουλειά τους και βλέπεις τι σημαίνει γι’ αυτές ο καθημερινός φεμινισμός. Είτε αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για μία φεμινιστική στάση ζωής, είτε όχι».
Η Νικόλ Αλεξανδροπούλου πιστεύει ότι «συχνά οι γυναίκες είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί του εαυτού τους». «Η εξήγηση υπάρχει. Και έχει να κάνει με την οικογένεια, με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει η γυναίκα στην Ελλάδα και όχι μόνο. Η εκπομπή λοιπόν απευθύνεται αρχικά στις γυναίκες γιατί ένα από τα βασικά στερεότυπα που πρέπει να καταρρίψουμε είναι το πώς αντιλαμβανόμαστε οι ίδιες οι γυναίκες τον εαυτό μας και τις δυνατότητές μας. Απευθύνεται και στο ανδρικό κοινό γιατί για μένα η ενδυνάμωση των γυναικών δεν περνάει μέσα από την αποδυνάμωση των ανδρών. Ο σκοπός είναι η ισορροπία και η κατανόηση μεταξύ των φύλων. Και πάνω απ’ όλα, θέλω να απευθυνθούμε στα νέα κορίτσια και τα νέα αγόρια γιατί αυτοί μπορούν να συμβάλλουν ώστε η κοινωνική δικαιοσύνη να διαπερνά οριζόντια και κάθετα την καθημερινότητα μας».
-Υπάρχει ακόμα το στερεότυπο ότι οι χορεύτριες είναι ελαφρόμυαλες;
-Το λες πολύ ευγενικά, η έκφραση είναι διαφορετική, ότι «οι χορεύτριες είναι χαζές».
Ο παρουσιαστής κάνει την παραπάνω ερώτηση στην καταξιωμένη χορεύτρια του πρώτου επεισοδίου. «Θέτουμε ευθέως ερωτήματα σε γυναίκες που αφορούν κλισέ στους κλάδους τους, ώστε να τα καταρρίψουν και οι ίδιες», εξηγεί η Νικόλ Αλεξανδροπούλου. «Στερεότυπα όπως το παραπάνω, όπως το ότι οι γυναίκες έχουν κλίση στις τέχνες και στα ανθρωπιστικά θέματα και οι άντρες στην τεχνολογία και την καινοτομία. Δεν είναι κι αυτό ένα τεράστιο κλισέ;».
Η σκηνοθέτρια λέει πως μέσα από την εκπομπή έχει γνωρίσει γυναίκες που δεν φοβούνται για τις απόψεις τους. « Η καθεμία ξεχωριστά με εκπλήσσει για διαφορετικούς λόγους. Αλλά όταν το συναντώ αυτό μου προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση. Δεν είναι εύκολο πάντα να υποστηρίξεις τις απόψεις σου με ειλικρίνεια μπροστά στον φακό».
Όσο για τη θέση της γυναίκας στην τηλεόραση, παρατηρεί αυτό στο οποίο νομίζω ότι θα συμφωνήσουμε όλοι, δεν έχουν αλλάξει και πολλά από την έλευσή της στη χώρα. «Βλέπω να επαναλαμβάνονται τα ίδια κλισέ για το τι κάνει ή τι θα μπορούσε να κάνει μια γυναίκα. Αν κάνεις ζάπινγκ αυτή τη στιγμή θα δεις προγράμματα στην τηλεόραση που αντικειμενοποιούν τις γυναίκες, που αναπαράγουν και εντείνουν τα στερεότυπα. Χαίρομαι που μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η δημόσια τηλεόραση επιλέγει να προβάλει την πλευρά των γυναικών που προτείνουμε εμείς».
Η αφορμή για να αρχίσει να στέκεται πίσω από την κάμερα καταγράφοντας αληθινές ιστορίες γυναικών ήταν οι συζητήσεις με τη μικρή της κόρη. «Παρατηρούσα ότι την απασχολεί καθημερινά το “γυναικείο ζήτημα” και οι εκφάνσεις του, τόσο εκείνη όσο και τις φίλες της. Δυστυχώς ζητήματα που θα έπρεπε να ήταν λυμένα για τις γυναίκες δεν έχουν λυθεί κι έχουμε φτάσει στο 2020». (Στη φωτογραφία με την κόρη της Λίζα Πασκουινέλι)
Η ίδια αντιμετώπισε δυσκολίες λόγω φύλου στην σταδιοδρομία της; «Στα πρώτα μου βήματα έπρεπε να αποδείξω ποια είμαι καταβάλλοντας διπλό κόπο. Θεωρώ ότι από τότε που ξεκίνησα μέχρι σήμερα έχουν γίνει βήματα και στον δικό μας χώρο για τις γυναίκες. Είμαστε περισσότερες πλέον κι έχουμε πιο δυνατή παρουσία. Βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν έχουν εξαλειφθεί οι διακρίσεις στον κλάδο μας, όπως και στην κοινωνία. Γι’ αυτό θεωρώ ότι χρειάζεται να γίνονται δουλειές κι από τους κινηματογραφιστές που θίγουν τέτοια ζητήματα. Και γι’ αυτό έκανα και τη σειρά».
Θα ήθελε να έχει συναντήσει τη Μαρία Κάλλας και να πατήσει το on στην κάμερά της. Είχε οργανώσει συνάντηση με μια Ελληνίδα φυσικό που διαπρέπει στην Αμερική αλλά και μια Ελληνίδα παραγωγό στο Λος Άντζελες. Εξαιτίας της πανδημίας αυτά τα επεισόδια έχουν παγώσει. «Ελπίζω να τις συναντήσω στην πορεία».
Το Συν Γυναιξί είναι ταυτισμένο -τουλάχιστον στον γραπτό λόγο κι όταν αυτό χρησιμοποιείται σήμερα- με το «και τέκνοις». Πλέον υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το ότι οι σύγχρονες γυναίκες επιλέγουν συνειδητά να μην κάνουν παιδιά, για το ότι έχουμε αργήσει να αποκόψουμε την ταύτιση του γυναικείου φύλου με τη μητρότητα. H απορία μου είναι γιατί επιλέγει ο συγκεκριμένος τίτλος. «Συμφωνώ ότι δεν πρέπει να θεωρούμε ότι το καθήκον μιας γυναίκας είναι να γίνει μητέρα, όμως νομίζω ότι πολλών γυναικών είναι επιθυμία. Αλλά φοβάμαι μην τελικά καταλήξουμε να δημιουργήσουμε ένα άλλο κλισέ, ότι δηλαδή είναι αντιφεμινιστικό να θέλει μια γυναίκα να γίνει μητέρα. Επέλεξα αυτόν τον τίτλο γιατί ήθελα να δηλώσω ότι είναι μία εκπομπή με τις γυναίκες. Όχι μόνο για τις γυναίκες. Άλλωστε, ως φράση το βλέπουμε πρώτη φορά σε κείμενο του Αριστοτέλη χωρίς το “και τέκνοις”».
Λίγο πριν φωτογραφηθεί με την κόρη της Λίζα Πασκουινέλι, μου εξηγεί πώς ένα κάδρο με δυο γενιές γυναικών που συνδέονται τη συγκινεί πάντα. Η ίδια είναι μητέρα δύο κοριτσιών. Τις μεγάλωσε με κριτήριο να γίνουν φεμινίστριες; «Τις μεγάλωσα με κριτήριο την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ισότητα των φύλων και την κοινωνική δικαιοσύνη. Όλα αυτά είναι μία καθημερινή μάχη για έναν γονιό». Έχουν κοινές απόψεις για τις γυναικείες διεκδικήσεις; Υπάρχει χάσμα γενεών; «Ναι φυσικά. Έχουμε αρκετές παραγωγικές διαφωνίες. Τις προάλλες ήμασταν με την Λίζα σε ένα τραπέζι και συζητούσαμε για τις σχέσεις μεταξύ καθηγητών και φοιτητριών, για τις σχέσεις διευθυντών με υφισταμένων και για τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Σε κάποια σημεία συμφωνούσαμε και σε κάποια διαφωνούσαμε. Νομίζω σε κάθε περίπτωση ότι μας πήγε μπροστά η συζήτηση, και εμένα και εκείνη. Σίγουρα εκεί που έχουμε ίσως διαφορετικές αναρωτήσεις είναι τα gender θέματα. Τα σημερινά παιδιά είναι εξοικειωμένα με τη σωστή χρήση της γλώσσας σε LGBT θέματα, σε θέματα ταυτότητας φύλου ή non binary. Διαβάζω όμως κι εγώ πολύ πάνω στο θέμα».
«Συμφωνώ ότι δεν πρέπει να θεωρούμε ότι το καθήκον μιας γυναίκας είναι να γίνει μητέρα, όμως νομίζω ότι πολλών γυναικών είναι επιθυμία. Αλλά φοβάμαι μην τελικά καταλήξουμε να δημιουργήσουμε ένα άλλο κλισέ, ότι δηλαδή είναι αντιφεμινιστικό να θέλει μια γυναίκα να γίνει μητέρα».
Πολλοί μπορεί να γνωρίζετε τη Νικόλ Αλεξανδροπούλου από το ντοκιμαντέρ “Once in a Lifetime” για τον μουσικό παραγωγό Γιάννη Πετρίδη. Αυτή την περίοδο ετοιμάζει δύο πρότζεκτ, μια ταινία μυθοπλασίας για τον Έλληνα σχεδιαστή Μπίλι Μπο και μία ακόμα σειρά ντοκιμαντέρ σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, με τίτλο “Christianity and Science”.
Παράλληλα είναι και η καλλιτεχνική διευθύντρια του Athens Fashion Film Festival. Η βιομηχανία της μόδας φαίνεται ότι έχει ρίξει μια ματιά στο τι συμβαίνει στο γυναικείο κίνημα, δεν έχει αλλάξει άρδην αλλά έχει κάνει κάποια βήματα προόδου. «Η μόδα δεν είναι απλώς ρούχα, αντικατοπτρίζει την κοινωνική και ιστορική στιγμή που ζούμε. Και για να μην σταθώ στη δεκαετία του ‘50, ή λίγο μετά, στη μίνι φούστα, πλέον τα περισσότερα brands δημιουργούν συλλογές no gender». Σε καιρό πανδημίας αρκετά φεστιβάλ έχουν ακυρωθεί ή έχουν μεταφερθεί σε online περιβάλλον. Τι σκέφτεται να κάνει; «Επειδή είμαι αισιόδοξη ετοιμάζω το φεστιβάλ όπως θα το έκανα κάθε χρόνο. Αλλά μεριμνώ για παν ενδεχόμενο».