«Παραθερίζουμε στην ίδια παραλία. Αφήνουμε τα πράγματα μας στα βότσαλα και βουτάμε στη θάλασσα. Είμαστε πολλά παιδιά, μεγάλη παρέα, αλλά για μένα υπάρχεις μόνο εσύ. Είμαστε δεκατεσσάρων χρονών. Μπορεί και δεκαπέντε. Καθόμαστε ακριβώς στο σημείο που σκάει το κύμα και μαζεύουμε κοχύλια. Είναι μια ωραία αφορμή για να καθόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο».
Τέλη των 80ς, αρχές των 90ς. Ελληνική επαρχία, πόλη νησιού. Η Μένια και ο Νικολής πάνε μαζί σχολείο, γίνονται αχώριστοι, ονειρεύονται, κάνουν έρωτα, ερωτεύονται «για πάντα».
Αλλά τα χρόνια περνούν και η πραγματικότητα – όπως συνηθίζει – επιβάλλει τον εαυτό της. Οι δύο ήρωες όμως ποτέ δεν παύουν να σημαδεύουν ο ένας τον άλλο. Παρά τις επιλογές που έχουν κάνει στις ζωές τους, ανάμεσά τους, εξακολουθεί να καίει μια πυρκαγιά άγρια. Τη συνέχεια θα τη μάθετε στην παράσταση Οι κάτω απ’ τα αστέρια του Τηλέμαχου Τσαρδάκα, που επιστρέφει για 4η χρονιά, μετά τη διεθνή της περιοδεία σε Λονδίνο και Άμστερνταμ, τα δεκάδες sold out σε παραστάσεις στην Αθήνα και την περιφέρεια και τις διθυραμβικές κριτικές. Η Popaganda μίλησε με τους δύο φλογερούς πρωταγωνιστές, τη Λίλα Μπακλέση και τον Κωνσταντίνο Μπιμπή, για τον έρωτα, για το θέατρο, για την ελληνική κοινωνία.
Η παράσταση ανεβαίνει για 4η χρονιά. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;
Λίλα: Ανυπομονώ να μοιραστώ πάλι τη σκηνή με τον Κωνσταντίνο και να εξερευνήσουμε την αλλαγή τη δική μας αλλά και των θεατών μετά από αυτή τη δοκιμασία των τελευταίων σχεδόν δυο ετών, μέσα από το πρίσμα της παράστασης. Ο Κωνσταντίνος και εγώ μεγαλώνουμε με τους «κάτω απ’τ’αστέρια» και ανακαλύπτουμε νέες πτυχές αυτού του υπέροχου κειμένου του Τηλέμαχου Τσαρδάκα.
Κωνσταντίνος: Μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Φτιάξαμε μια παράσταση με δυό καρέκλες, τις φωνές, τα σώματα μας και τις λέξεις του Τηλέμαχου. Δεν περιμέναμε αυτή την τόσο θερμή υποδοχή της από το κοινό.
Τι είναι ο έρωτας για εσάς;
Λίλα: Κινητήριος δύναμη. Στον έρωτα αναμετριέσαι με τον εαυτό σου. Η άνευ όρων παράδοση σε ένα άλλο άτομο είναι ίσως το πιο συγκινητικό δώρο του έρωτα.
Κωνσταντίνος: Μια δίνη έξαλλη και ζωτική. Μια ιστορία που όσο γράφεται δεν τη βλέπεις γιατί αντί για μολύβι χρησιμοποιεί την καρδιά σου, τα χείλη σου, τα χέρια σου. Νομίζω πως ο έρωτας θυμίζει στον άνθρωπο την αρχαία καταγωγή του. Το ζωώδες ένστικτο του. Το βάθος της δύναμης του ανεξήγητου. Είναι πολύτιμη εμπειρία για την κατανόηση της ίδιας της ζωής.
«Υπάρχουμε μόνο εμείς, οι κάτω απ’ τ’ αστέρια». Μπορείτε να μου αφηγηθείτε μια στιγμή από τη ζωή σας που νιώθατε ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον κόσμο;
Λίλα: Στο road trip που πήγα στην Πορτογαλία, κάνοντας surf στον Ατλαντικό και μετά, ηλιοβασίλεμα στον φάρο του Sagres, στο Νοτιοδυτικό άκρο της Ευρώπης. Η απόλυτη ευτυχία.
Κωνσταντίνος: Το περσινό καλοκαίρι, το χειμώνα που πέρασε, τώρα.. Έχω μια αδυναμία να το αφηγηθώ γιατί το περνάω ακόμη τώρα που μιλάμε.
«Άλλωστε, η απόσταση τον τρέφει τον πόθο, έτσι δεν είναι», ακούγεται κάποια στιγμή στην παράσταση. Συμφωνείτε; Πως βιώνετε την απόσταση, ειδικά μετά από τον μακροχρόνιο εγκλεισμό μας;
Κωνσταντίνος: Κάποτε μπορεί να συμφωνούσα. Τώρα πια το θεωρώ κάπως ανόητο. Η αντίληψη οτι ο έρωτας θρέφεται απ’ την απουσία, μου φαίνεται παιδαριώδης και συνήθως εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που έρωτας προσλαμβάνεται ως κάποιου είδους παιχνίδι. Δεν το πιστεύω πια αυτό.
Λίλα: Με έχει τσακίσει, νιώθω μονίμως περιορισμένη και θέλω να τελειώσει όσο πιο γρήγορα γίνεται αυτός ο εφιάλτης. Θέλω να μπορώ να αγκαλιάζω άφοβα τους αγαπημένους μου και να μπορώ χωρίς περιορισμούς να μπαίνω σε ένα αεροπλάνο και να ταξιδεύω.
Ο ισχυρός αδιαπραγμάτευτος έρωτας είναι ένα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο από μόνος του. Είναι εγώ κι εσύ χέρι-χέρι απέναντι στον κόσμο.
Μέσα από τον έρωτα μπορείς να σχολιάσεις κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα. Θεωρείτε ότι είναι μια καλή «τακτική»;
Λίλα: Μα ο έρωτας είναι μια πράξη επαναστατική.Πως γίνεται να μην σχολιάσεις το κοινωνικό γίγνεσθαι μέσα απο το πρίσμα του έρωτα;
Κωνσταντίνος: Ο ισχυρός αδιαπραγμάτευτος έρωτας είναι ένα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο από μόνος του. Είναι εγώ κι εσύ χέρι-χέρι απέναντι στον κόσμο. Απέναντι στο θάνατο. Απέναντι στο κενό. Είχα διαβάσει ένα ποίημα σ’ ένα βιβλιοπωλείο στη Νέα Υόρκη που με ακολουθεί έκτοτε. Έλεγε σε μια στροφή:
(…We work too hard
We’ re too tired
to overthrow the government
Therefore we must
fall in love.)
Τι έχει αλλάξει στον έρωτα και στον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε και τον βιώνουμε σήμερα; Η συζήτηση για την συναίνεση και η απενοχοποίηση του σεξ έχουν αλλάξει τα δεδομένα;
Κωνσταντίνος: Έχω την πεποίθηση οτι ο πραγματικός πυρήνας του έρωτα μένει αναλλοίωτος στους αιώνες. Η συζήτηση για τη συναίνεση είναι ζωτικής σημασίας και δεν έχει να κάνει με τον έρωτα. Έχει να κάνει με την εξουσία. Με την αρρώστια της ιδιοκτησίας και της πατριαρχίας. Η απενοχοποίηση του σεξ ίσως να έχει μεταβάλει κάποια συμπεριφορικά δεδομένα, ωστόσο πιστεύω ότι στο τέλος της ημέρας είμαστε μια πλήρως συντηρητική κοινωνία όσο και να καμωνόμαστε το αντίθετο.
Λίλα: Ο έρωτας δεν αλλάζει, αλλάζει ίσως η λογική μας. Το ότι είμαι ερωτευμένος με κάποιο άτομο δεν σημαίνει ότι μου ανήκει. Αυτό δεν μειώνει την ένταση και την αξία του συναισθήματος αλλά μας προχωράει σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Βλέπω μια μετακίνηση στους ανθρώπους. Νιώθω ευτυχής που μεγαλώνω σε μια εποχή που αλλάζουν τα δεδομένα και τα στερεότυπα. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας ακόμα για να ξεριζώσουμε από μέσα μας τον πουριτανισμό και τις προκαταλήψεις του παρελθόντος αλλά επιλέγω να είμαι αισιόδοξη.
Έχει επηρεαστεί η νέα γενιά από τα dating apps; Έχει αλλάξει το φλερτ στην εποχή μας ή κάποια πράγματα μένουν ίδια;
Λίλα: Κάποια πράγματα μένουν ίδια και κάποια αλλάζουν. Μου αρέσει που ως γυναίκα νιώθω πιο ελεύθερη πλέον να ανακαλύψω τη σεξουαλικότητά μου και να μη ντρέπομαι για αυτό.
Κωνσταντίνος: Με τον κίνδυνο να ακουστώ boomer θεωρώ πως το φλερτ ακόμη κι όταν ξεκινά διαδικτυακά πραγματώνεται μόνο δια ζώσης. Στα μάτια. Στα χαμόγελα. Στους παλμούς που ανεβαίνουν. Στα λόγια που χάνονται. Στην εναγώνια προσπάθεια για την επιλόγη των λέξεων. Συνεπώς τα πράγματα πάνω κάτω ίδια μένουν.
Είναι δύσκολο να δούμε στην Ελλάδα παράσταση που θα αφορά έναν ομόφυλο έρωτα και γιατί;
Λίλα: Ζούμε σε μια χώρα που τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους πολίτες της χώρας. Έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις αλλά όχι τα ίδια δικαιώματα. Γι’αυτό βλέπουμε λιγότερες παραστάσεις για τον ομόφυλο έρωτα. Έχουμε μεγάλη ευθύνη για αυτό που συμβαίνει και από τη πλευρά μου παλεύω για να αλλάξει αυτή η αδικία.
Κωνσταντίνος: Γιατί η δομή της ελληνικής κοινωνίας είναι ακόμη αγκυλωμένη στα 50s. Είμαστε μια περιφερειακή επαρχία της Ευρώπης που νομίζει ακόμη ότι τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων είναι ένα πεδίο για να σπάμε πλάκα. Είναι θλιβερό. Θέλω να πιστεύω πως όλο και μεταβάλλεται σιγά σιγά αυτή η εικόνα.
Θέλει φροντίδα και έγνοια καθημερινή. Είναι κήπος ο έρωτας.
Η ελληνική επαρχία εγκλωβίζει ανθρώπους και σχέσεις σε κουτάκια;
Κωνσταντίνος: Η ελληνική επαρχία έχει σοβαρό σκοτάδι. Πολύ σοβαρό. Η επίμονη αστυφιλία του Έλληνα και η έλλειψη οποιασδήποτε πολιτικής αποκέντρωσης του πληθυσμού έχει αδειάσει την επαρχία από τους νέους της. Την έχει καταδικάσει λοιπόν σε εγκλωβισμό, σε σκοτάδι, σε πλήρη έλλειψη ερεθισμάτων.
Λίλα: Η επαρχία κάποιους τους απελευθερώνει και κάποιους τους εγκλωβίζει. Εγώ χρειάζομαι το χάος και την ανωνυμία που σου προσφέρει μια μεγαλούπολη. Έχουν σκοτάδια τα μεγάλα αστικά κέντρα αλλά τα προτιμώ απο αυτά της επαρχίας.
Υπάρχει το «για πάντα» στον έρωτα;
Λίλα: Μετά την καύλα του πρώτου έρωτα θέλει όρεξη και φαντασία για να πας στο άλλο επίπεδο που κατά τη γνώμη μου έχει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Να έχω δει τον άνθρωπό μου στις χειρότερες στιγμές του, και αυτός αντίστοιχα εμένα, αλλά να παλεύουμε να επανεφεύρουμε το μαζί.
Κωνσταντίνος: Πλέον νομίζω ναι. Υπάρχει. Αλλά θέλει αγώνα. Δε συμβαίνει μαγικά και από μόνο του. Θέλει φροντίδα και έγνοια καθημερινή. Είναι κήπος ο έρωτας.
Η τέχνη θέτει ερωτήματα. Αν είσαι ανοιχτός, μπορεί να σε κάνει να αναθεωρήσεις τη θέση σου απέναντι στη ζωή.
Έκλεισε μόλις ένας χρόνος από την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, ωστόσο βλέπουμε και σήμερα φασιστικές επιθέσεις και μάλιστα μέσα σε σχολεία. Θα μπορούσατε να ερωτευτείτε κάποιον που εκφράζει ρατσιστικές απόψεις, για παράδειγμα; Αν συνέβαινε, πως θα το αντιμετωπίζατε;
Κωνσταντίνος: Δεν καταλαβαίνω εγώ προσωπικά πως θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Δεν έχω ερωτευτεί ποτέ κάποιον άνθρωπο επειδή πέρναγε στο δρόμο. Ο έρωτας προκύπτει όταν ο άλλος σου ανοιγεί ένα παραθυράκι και βλέπεις την ομορφιά της καρδούλας του. Έτσι το αντιλαμβάνομαι εγώ. Όταν έχει μέσα του μίσος και μισανθρωπία και φρίκη πως τον ερωτεύεσαι; Για τα ωραία του μάτια; Να τα βράσω…
Λίλα: Μα οι απόψεις ενός ατόμου είναι που καταδεικνύουν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του. Δεν βλέπω πως μπορεί να γίνει να ερωτευτώ κάποιο άτομο που δεν αντέχει το διαφορετικό. Αποστροφή μου προκαλεί.
Ποιός είναι ο ρόλος της τέχνης στην αντιμετώπιση του εκφασισμού της κοινωνίας;
Λίλα: Η τέχνη θέτει ερωτήματα. Αν είσαι ανοιχτός σε ερεθίσματα, η τέχνη μπορεί να σε κάνει να αναθεωρήσεις τη θέση σου απέναντι στη ζωή.
Κωνσταντίνος: Δε νομίζω οτι ξέρω την απάντηση σε αυτό. Το ερευνώ, με απασχολεί συνέχεια. Η τέχνη που είναι οξεία, που αλλάζει πράγματα, που αναταράσσει την κοινωνία, λείπει πολύ. Κάποτε είχαμε τους μεγάλους συγγραφείς, τους ποιητές να μας δείχνουν το δρόμο. Όχι επειδή τον βρήκαν. Επειδή ξόδεψαν τη ζωή τους στην αναζήτηση του. Τώρα έχουμε influencers. Δεν ξέρω μπορεί να ακούγομαι πάλι boomer. Θεωρώ οτι έχουμε αναγκή από μια τέχνη που θα βάλει φωτιά. Που θα μετακινήσει τις τεκτονικές πλάκες. Που θα επικρατήσει.