Γιώργος Πατεράκης String Theory. Φωτογραφία: Δέσποινα Σπύρου
«Έχεις παρατηρήσει πως οι άνθρωποι που ασχολούνται με το σκάκι, λένε “α μα αυτή είναι μια πολύ ωραία παρτίδα και εσύ το μόνο που βλέπεις είναι κάτι Ε2 Ε4, Ε7 Ε5″;
Τι σημαίνει τώρα αυτό; Λες πως μια γυναίκα είναι ωραία γιατί έχεις τα ανάλογα εφόδια να το αντιληφθείς. Κι αυτό δεν είναι πάντα αυτονόητο. Αντίθετα είναι και επίπονο. Είναι δύσκολο, μην πω αδύνατο για να ξαναγυρίσω στο πρώτο παράδειγμα, αν δεν είσαι σκακιστής, να καταλάβεις γιατί μια παρτίδα είναι όμορφη».
Είναι μεσημέρι, έχει φυσικά ζέστη, βράζει η πόλη πάλι μέσα στο θυμό της, εμείς όμως είμαστε χαλαροί στο επαγγελματικό «σπίτι» του, εκεί στο παλιό, πρώην Κλωστοϋφαντουργείο λίγο μετά το Γκάζι, εκεί που όλα φαντάζουν πιο αληθινά. Πιο κανονικά. Μόλις έχω παρακολουθήσει μια πρόβα. Έχουν προηγηθεί δύο εμφανίσεις το Σαββατοκύριακο που πέρασε, εδώ στο προαύλιο του Πάρκου, ευτυχώς θα ακολουθήσουν κι άλλες δύο, σήμερα και αύριο.
Γιώργος Πατεράκης & String Theory
Τέσσερις φωνές γύρω από το πιάνο του Γιώργου Πατεράκη και την κιθάρα του Σπύρου Ηλιάδη. Τέσσερις διαφορετικοί άνθρωποι που πρώτα ήταν φίλοι και μετά συνεργάτες σε ένα απρόβλεπτο γκρουπ. Παράξενο για εμάς τους μη εξοικειωμένους με τα φωνητικά κουαρτέτα, έτσι όπως τους ακούμε από την «απέναντι», απέραντη όχθη. Οι ήχοι όμως έχουν τη δική τους δύναμη, παρασέρνουν τρυφερά τους «ξένους» και συστήνονται χωρίς ενοχές.
«Το πείραμα είναι να παίρνεις τέσσερις ανθρώπους που είναι άσχετοι μεταξύ τους και να τους κάνεις κάτι. Ο ένας είναι ψάλτης ( Γεράσιμος Παπαδόπουλος), η μία ήταν σε μέταλ συγκρότημα (Εύα Λαύκα), η Λάρα (Καλλίρη) είναι καταπληκτική ερασιτέχνης παραλίας και ο Γιώργος (Κασαβέτης) παίζει κρουστά. Και τραγουδά. Τέσσερις ετερόκλητοι άνθρωποι που τους βοηθάς να ερμηνεύουν τραγούδια τα οποία φέρουν αυτό το αποτύπωμα των τεχνικών της μουσικής, έτσι όπως εξελίχθηκε όλα αυτά τα χρόνια. Ρωτούν τι είναι αυτό που την κάνει πρωτότυπη, αυτή τη μουσική, τελείως ειλικρινά θα πω, η μόνη πρωτοτυπία είναι πως δεν εισάγει καμία πρωτοτυπία, χρησιμοποιεί γνωστά πράγματα της μουσικής, φτιάχνει έναν κόσμο αλλά δεν ανακαλύπτει τον τροχό, ούτε τη φωτιά. Οργανάκια βρίσκεις εδώ, παλιά πράγματα, κάτι κιθάρες, κάτι πιάνα, κάτι τσέλα».
String Theory
Ακόμη κι αν άγχεσαι και είσαι μέσα στην τσίτα, έτσι όπως κυκλοφορείς στους δρόμους της πόλης που ξέρουν πώς να σε κάνουν να γκρινιάζεις χωρίς σταματημό, ακόμη κι αν δεν έχεις ακούσει ποτέ κάτι ανάλογο, η αρμονία των φωνών τους και το παιχνίδι ανάμεσα στους ήχους τους, απαιτεί (λάθος: επιθυμεί) την προσοχή σου, με τον πιο ζεστό (λάθος: δροσερό) τρόπο.
«Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούμε μια ολοένα και μεγαλύτερη απλοποίηση στη μουσική. Όπως και στον λόγο. Χρησιμοποιούμε όλο και λιγότερες δευτερεύουσες προτάσεις, όλο και μικρότερο λεξιλόγιο, υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο. Λόγος όλο και λιγότερο πολύχρωμος. Φτάσαμε στο σημείο να μεταφράζουμε τον Παπαδιαμάντη. Δηλαδή το πυρηνικό στοιχείο της γλώσσας μας. Το πιπέρι του λογιοτατισμού συνδυασμένο με το καρύκευμα του λαϊκού λόγου. Το σκόρδο είναι χτυπητό, το γιαούρτι είναι στρογγυλό και το ενδιαφέρον του τζατζικιού είναι αυτό το πικάντικο που προσφέρει το σκόρδο. Βγάλε το σκόρδο. Τι έμεινε; Γιαούρτι με αγγούρι. Ε, το ίδιο έχει γίνει και με τη μουσική. Παντού. Η ποπ μουσική πάει στα 4/4 ή στο ένα δύο και φύγαμε και ξαφνικά τα ¾ ή τα 7/8, τα οποία ήταν και παράδοση ειδικά στην Ελλάδα, εξαφανίζονται. Τα περισσότερα που ακούμε βασίζονται σε τρεις συγχορδίες ή σε δύο ή ακόμη και μια. Η αρμονία που από την αναγέννηση και μετά, με το μπαρόκ και ακόμη πιο πέρα, τον ρομαντισμό, απογειώνεται, ξαφνικά περιορίζεται σε τρεις συγχορδίες. Εκεί που για 1300 χρόνια γίνονταν όλα, όλο και πιο ενδιαφέροντα και περίπλοκα, για κάποιο λόγο κάναμε πίσω, κωλώσαμε και αποφασίσαμε, λάθος παιδιά, πάμε τώρα στα πολύ απλά. Ο εντυπωσιασμός πλέον βασίζεται στο μόνο που προσέχεις εύκολα, στο volume, την ένταση. Τα κομμάτια είναι δυνατά ή σιγανά. Σε όλο τους το μήκος. Δεν υπάρχουν αυξομειώσεις. Εκεί που ξεκινάμε, εκεί τραγουδάμε, εκεί και τελειώνουμε»!
String Theory
Η πρόβα γράφει τέλος, η παρέα σκορπίζει, ανοίγουμε τα παράθυρα, χαζεύουμε τα παλιά κτίρια απέναντι, αυτή η περιοχή δεν σταμάτα να σε ξαφνιάζει, κυρίως όταν πιστεύεις πως την έχεις νικήσει. Στρίβει τσιγάρο και εγώ ρίχνω κλεφτή ματιά στις λέξεις που ξεχύνονται, απολαυστικά, από το δελτίο τύπου για τις εμφανίσεις: «Οι String Theory, ακριβείς σαν μοριακή κουζίνα, τολμηροί σαν πιάτο τριών αστέρων Michelin, ανάλαφροι σαν μαρέγκα του Βάρσου Κηφισιάς και σοβαροί σαν καρδιακή προσβολή, θα σερβίρουν φιλέτα Δον Κιχώτη σε μαρινάδα Γιάννη Φλωρινιώτη, Σαπφώ με σως William Blake, λαϊκοπόπ δευτεράντζες β’ διαλογής με vinaigrette αναγεννησιακής αντίστιξης και έναν σωρό εξωτικές, απόκοσμες, και τρυφερές γεύσεις με απολαυστικά μουσικά toppings και φιλολογικά κρουτόν».
Τον ρωτάω, αυτόν τον ωραίο τύπο με τα γονίδια από τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, αν είναι χαρούμενος. Με την κατεύθυνση που έχει πάρει η ζωή του. «Αυτό είναι το μέσο μου, αυτό ξέρω καλύτερα, έτσι έτυχε» απαντά «όπως λέμε: κουκιά έφαγες, κουκιά μαρτυράς». Ως αλλεργικός στο είδος, γελάω με την ανέλπιστη συγκυρία της παροιμίας.
Νομίζω άκουσα για πρώτη φορά το όνομά του σε ένα viral από το ΚΑΠΗ Ηλιούπολης. Ένα μπουκέτο από γλυκύτατες κυρίες που τραγουδούσαν το “Υποφέρω“ του Φοίβου και έβαζαν τα χορωδιακά τους γαλιά στην euroμπιταρισμένη ερμηνεία της Βανδή. Πίσω από την ιδέα και φυσικά την ενορχήστρωση της εμφάνισης, ήταν ο Γιώργος Πατεράκης. Στις τωρινές εμφανίσεις του με τους String Theory, το ξαναπιάνουν.
«Έχεις σκεφτεί ποτέ ποια είναι η μελωδική του γραμμή; Τρεις νότες. Κατευθείαν από τον απόπατο της μουσικής, ένα από τα εκδιωγμένα από τους λόγιους, αυτά που βλέπουμε πια είτε με νοσταλγία είτε με αστειότητα είτε με απαξίωση. Ποιος καθορίζει όμως το χυδαίο; Οι συγχορδίες; Οι νότες; Τα 4/4; Η κοινωνική στάση, αυτή το καθορίζει και μόνο! Το μουσικό υλικό καθαυτό δεν μπορεί να είναι! Πιάσε ένα σκυλάδικο και άλλαξε ενορχήστρωση. Βάλε όργανα της συμφωνικής, βγάλε τα λόγια, κράτα τη μελωδία και ρώτα τι τους θυμίζει το ηχόχρωμα. Άλλοι θα σου πουν Πιοβάνι, άλλοι Νίνο Ρότα. Άλλοι κάτι ακόμη πιο παλιό και κλασικό».
Βιομηχανικό Πάρκο ΠΛ.ΥΦ.Α
Πριν ένα χρόνο περίπου, μέσα στο πρώτο «ελεύθερο» καλοκαίρι, μετά την πρώτη καραντίνα, μια φίλη με έσυρε σε αυτόν τον χώρο για να παρακολουθήσω την εμφάνιση μιας χορωδίας. Η φίλη ήταν μέλος αυτής και ο Γιώργος Πατεράκης ο διευθυντής της. Μπορεί να έφταιγε ο εγκλεισμός, μπορεί η μουσική, μπορεί η φίλη που χαιρόταν τόσο, η βραδιά εκείνη πάντως τελικά κατάφερε να μείνει στη ιστορία του πρώτου κόβιντ, ως μια από τις δροσερές του.
«Στη χορωδία τους μαθαίνω πώς είναι φτιαγμένη η μουσική. Τους εξηγώ πως το ωραίο ηχόχρωμα που ακούν, από πίσω του έχει τη δική του ωραία ιστορία να διηγηθεί. Έχουμε αποκτήσει με τα παιδιά εκεί μια σχέση αλληλοσεβασμού. Προσωπικά, εκτιμώ τρελά αυτό που κάνουν. Που προσπαθούν να κάνουν αυτά που τους λέω, γιατί ξέρεις, δεν τους ζητάω λιγότερα από αυτά που θα ζήταγα από επαγγελματίες, συναδέλφους τραγουδιστές. Το πώς το καταφέρνουν είναι άλλου παπά ευαγγέλιο (χαμογελά). Πάντα με συγκινεί αυτό, το ότι άκυροι άνθρωποι, άκυρων ηλικιών, άκυρων ειδικοτήτων, μαζεύονται μια φορά την εβδομάδα και ιδροκοπούν να πετύχουν κάτι for no reason και όταν το πετυχαίνουν, να γίνεται αυτό η δική τους μαγική στιγμή. Πολλές φορές με ρωτάνε αν παίρνω χαρά από αυτούς. Παίρνω. Στην εκστατικότατα του παιδιού που ανακαλύπτει τον κόσμο. Που μπορεί και μένει εκστατικός σε κάτι που είναι πρωτοφανέρωτο. Εγώ αυτό, τόσα χρόνια, δεν το έχω χάσει και αν βρίσκω ανθρώπους που δεν το έχουν, δεν μπορώ, τους αποφεύγω γιατί είναι γηραλέοι, μίζεροι και γκρι. Πώς είναι τα παιδιά που βλέπουν ένα φτερό που κουνιέται στον αέρα και για κάποιο λόγο τρώνε σκάλωμα; Ε, αυτό ζητώ».
Γιώργος Πατεράκης & String Theory
Μου αρέσουν τα παραδείγματα που φέρνει πάντα στην κουβέντα, προφανώς συνήθεια από τις διαλέξεις και τις διευθύνσεις στις ορχήστρες. Μπορεί και λόγω χαρακτήρα. Τον ρωτώ πού βρίσκει την ομορφιά. Απαντά φυσικά με παράδειγμα.
«Μου αρέσουν τα μαθηματικά, κατά τύχη νομίζω έγινα μουσικός. Η εξίσωση του Όιλερ θεωρείται από τους μαθηματικούς η πιο ωραία εξίσωση που έχει γραφτεί ποτέ. Και είναι. Εξαιρετικά απλή και εξαιρετικά περιεκτική. Περιέχει το γιώτα , το πι, τη μονάδα, το μηδέν , το έψιλον, τον φυσικό λογάριθμο. Και όλα αυτά σε μια εξίσωση μαζεμένα».
Βάζω τελεία και ζητώ μια κοσμοθεωρία. Τη δική του έστω.
«Η ζωή μου είναι δύο μπουκάλια. Δύο κόσμοι. Ο ένας αποτελείται κυρίως από πεθαμένους ανθρώπους που θαυμάζω και με καθόρισαν. Έχει μέσα όλα αυτά για τα οποία ορέγομαι να ζω, αυτά για τα οποία θα ήθελα να ζήσω 5.000 χρόνια και όταν τελειώσουν να γκρινιάζω που δεν έχω άλλα 5.000. Και το δεύτερο μπουκάλι, το γνωστό μπουκάλι που θα πρέπει να κανονίσω τα κληρονομικά της μάνας μου, τα της αποτέφρωσης, τις τράπεζες, τις υποχρεώσεις, τους λογαριασμούς. Αυτά τα δύο μπουκάλια είναι συγκοινωνούντα δοχεία και έτσι πρέπει να είναι. Και τα δύο είναι μέσα στους όρους της ζωής. Αν κλείσει η στρόφιγγα από το μπουκάλι που τροφοδοτεί το ενδιαφέρον σου για τη ζωή, θα μείνεις με το άλλο. Η ώσμωση δεν είναι αμφίδρομη. Συνήθως το μπουκάλι με τις τράπεζες ρουφάει χώρο από το άλλο. Το κόλπο είναι να κρατάς την ισορροπία και να μη ξεχαστείς και σου κλείσει το καλό».