Είναι γνωστό πως οι Gang Of Four, ένα από τα πλέον πολιτικοποιημένα βρετανικά συγκροτήματα, ποτέ δεν δίστασε να πάρει θέση σε οποιοδήποτε θέμα, προκαλώντας αντιδράσεις και καταλήγοντας ακόμα και να λογοκριθεί. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, που ο αρχηγός και ιδρυτικό μέλος τους, Andy Gill, δεν μάσησε καθόλου τα λόγια του μιλώντας στην Popaganda, και αποδείχτηκε εξαιρετικά ενήμερος σε όλα τα φλέγοντα ζητήματα, από το προσφυγικό μέχρι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Του χρόνου κλείνουν 40 χρόνια από τη δημιουργία των Gang of Four. Αναρωτιέμαι λοιπόν πόσο διαφορετικές ή πόσο παρόμοιες φαντάζουν σε σένα οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες τότε και τώρα. Θυμάμαι πως τη δεκαετία του ’70 νόμιζα – και μου φαίνεται πως πολλοί άνθρωποι το νόμιζαν – πως ο κόσμος σταδιακά θα γινόταν πιο ελεύθερος, λιγότερο ρατσιστικός, λιγότερο σεξιστικός, κι ότι αυτού του είδους η εξέλιξη θα ήταν αναπόφευκτη, λόγω του ότι οι προοδευτικές δυνάμεις θα κέρδιζαν όλες τις αντιπαραθέσεις και τα πράγματα επιτέλους θα προχωρούσαν. Μερικές φορές όμως σκέφτομαι πως δεν είναι ζήτημα προόδου, αλλά ζήτημα κίνησης σε κύκλους. Ξέρω πως ίσως αυτο που λέω ακούγεται καταθλιπτικό, όμως νομίζω πως υπάρχουν ζητήματα στα οποία δεν πιστεύω πως στη Βρεττανία ή γενικά στην Ευρώπη έχει υπάρξει ιδιαίτερη πρόοδος τα τελευταία 70 χρόνια. Όμως τα παλιά επιχειρήματα της αντιπαράθεσης των ιδεολογιών μεταξύ αριστεράς και δεξιάς μοιάζουν να έχουν αποτελματωθεί. Και φυσικά οι λεπτομέρειες έχουν αλλάξει πολύ, ειδικά αν δούμε τον τρόπο που έχει εξελιχθεί η τεχνολογία – και όχι απαραιτήτως για καλό – κι αυτό έχει αλλάξει το πρόσωπο της Ευρώπης. Υποθέτω λοιπόν πως η απάντηση είναι πως κάποια πράγματα άλλαξαν, και πολλά άλλα είναι εν πολλοίς ίδια.
Τι σας είχε οδηγήσει τότε στη δημιουργία του συγκροτήματος; Ποια ήταν η ιδέα πίσω από τους Gang of Four; Είναι πάντοτε ένα περίπλοκο μίγμα από πολλά πράγματα. Ο Jon King κι εγώ πηγαίναμε μαζί σχολείο, και χαζολογούσαμε με διάφορα συγκροτήματα. Παίζαμε στο Village Hall κι ο αδελφός μου έπαιζε ντραμς κι ένας φίλος μου μπάσο… κάναμε διάφορα στην εφηβεία μας. Μετά σπουδάζαμε Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο του Leeds και συνεχίσαμε να γράφουμε μαζί τραγούδια. Δεν το κάναμε εντελώς στα σοβαρά, αλλά κάποια από αυτά τα είχαμε σκεφτεί περισσότερο, ενώ κάποια άλλα τα κάναμε εντελώς για πλάκα, για να διασκεδάσουμε. Σταδιακά τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν μορφή. Ο Jon κι εγώ πήγαμε στη Νέα Υόρκη το ’76, και περνούσαμε πολύ χρόνο στο CBGB ακούγοντας διάφορα, κάναμε πολλές γνωριμίες εκεί με ανθρώπους που ήταν ήδη διάσημοι, ή έστω cult, και έπαιζαν σε διάφορα συγκροτήματα, και ήταν σαν ο καθένας να μπορούσε να το κάνει. Το όλο πράγμα φάνταζε πολύ προσβάσιμο, πως δεν χρειαζόταν να είσαι σπουδαίος μουσικός για να φτιάξεις ένα συγκρότημα. Τα πράγματα εξελίσσονταν αργά, όμως η διαφορά ανάμεσα στα τραγούδια που γράφαμε στην αρχή και τα τραγούδια που γράφαμε δύο χρόνια αργότερα ήταν πολύ έντονη, υπήρχε μεγάλη πρόοδος. Δεν υπήρξε λοιπόν μια συγκεκριμένη μοναδική ιδέα πίσω από το σχηματισμό των Gang of Four, ήταν μάλλον μια εξελισσόμενη διαδικασία. Και σε μένα, και στον Jon King άρεσαν τα αμερικάνικα μπλουζ. Λατρεύαμε αληθινά τον Muddy Waters, για παράδειγμα. Όμως όσο το σκεφτόμασταν, έμοιαζε η μοναδική θεματολογία των τραγουδιών του να είναι η σεξουαλικότητά του! Υπάρχουν λοιπόν πλευρές τους που σου αρέσουν, κι άλλες πλευρές που σου αρέσουν λιγότερο. Όταν αρχίσαμε να κάνουμε πράγματα, σκεφτήκαμε πολύ προσεκτικά τη στιχουργική πλευρά. Νομίζω πως ο κόσμος νομίζει πως είμαστε τόσο πολιτικοποιημένοι, επειδή η θεματολογία μας ξεφεύγει απο τη συνηθισμένη των ροκ τραγουδιών, όπου το νούμερο ένα θέμα είναι ο έρωτας. Κι ακολουθούν τα μεγάλα αυτοκίνητα, οι κιθάρες, ίσως τα ναρκωτικά… Αυτό είναι το παράξενο μικρό μενού από το οποίο επιλέγουν τα ροκ τραγουδια! Εμείς βγήκαμε από αυτό, και μιλήσαμε για άλλα πράγματα. Δεν είναι ότι απλώς διαλαλούσαμε την υποστήριξή μας στο σοσιαλισμό, ούτε τραγουδούσαμε κάθε φορά τη Διεθνή! Απλώς οι στίχοι μας ήταν αναλυτικοί, και έντονα παρατηρητικοί. Μιλούσαν για τον εαυτό μας και τον τρόπο που σκεφτόμαστε εμείς και οι φίλοι μας, και νομίζω κι άλλοι άνθρωποι. Πιστεύω πως ένας από τους λόγους που οι Gang of Four είναι ένα συγκρότημα σχετικά διεθνές, είναι γιατί μιλάει σε όλους. Είτε ζεις στο Σάο Πάολο, είτε ζεις στην Αθήνα, είτε ζεις στο Λονδίνο είτε στο Ληντς, τα αναγνωρίζεις αυτά και λες «ναι, αυτά συμβαίνουν και στη δική μου ζωή, και στους φίλους μου και στη γενιά των γονιών μου», κι όλα αυτά. Τελος πάντων, σαν να ξέφυγα κάπως από το θέμα!
Καθόλου, αυτό ακριβώς είναι το θέμα! Είναι αλήθεια αυτό που λες για τους στίχους σας. Το γεγονός πως με αυτές τις θεματικές επιλογές ξεχωρίσατε, προφανώς για κάποιους λόγους ήταν καλό. Σας βγήκε και σε κακό όμως σε άλλες περιπτώσεις; Ναι. Υπάρχουν περιπτώσεις με αρνητικό αντίκτυπο, κάποια πολύ προφανή παραδείγματα. Θα σου πω ένα χαρακτηριστικό, που αποτελεί σχεδόν σύμβολο για τη σχέση των Gang of Four με τα media. Ίσως να έχεις ακούσει την ιστορία. Έχει να κάνει με το “At Home He ‘s a Tourist”. Είχε μπει στα βρετανικά charts και ανέβαινε, και το Top of the Pops, που ήταν η μοναδική μουσική εκπομπή με τεράστια θεαματικότητα στο βρετανική τηλεόραση, έχει συγκεκριμένους κανόνες: αν το single έχει ανέβει έναν ορισμένο αριθμό θέσεων μέσα στην εβδομάδα, είναι κατά κάποιο τρόπο υποχρεωμένοι να σε έχουν στην εκπομπή. Εμφανιστήκαμε λοιπόν στο στούντιο και κάναμε μια πρόβα, και νομίζω πως μπορούσαν να το καταλάβουν ότι τους υποψιαζόμασταν. Ξαφνικά ο παραγωγός μας είπε «έχετε τη λέξη rubbers (λάστιχα, ή και προφυλακτικά) στο ρεφρέν. The rubbers you hide in your top left pocket. Θέλουμε να αλλάξετε αυτή τη λέξη, γιατί εμείς είμαστε εκπομπή για όλη την οικογένεια, και δεν θέλουμε να μιλάτε για αντισύλληψη». Κοιταχτήκαμε λοιπόν και τους είπαμε: «ΟΚ, δεν είμαστε ντίβες, θα αλλάξουμε αυτή τη λέξη». Μας έστειλαν λοιπόν σε ένα στούντιο, κι ηχογραφήσαμε τα φωνητικά και το κάναμε «The package you hide in your top left pocket». Ήταν, όμως, αληθινά αποφασισμένοι να μη μας βγάλουν σε εκείνη την εκπομπή, και προσπαθούσαν να βρουν δικαιολογίες. Μας είπαν «αυτό δεν είναι αρκετό. Θέλουμε να πείτε: “The rubbish you hide in your top left pocket”, γιατί αυτό ακούγεται κάπως σαν το rubbers, κι έτσι ο κόσμος δεν θα συνειδητοποιήσει ότι σας λογοκρίναμε». Τότε τους είπαμε «το αλλάξαμε ήδη μια φορά». Κι εκείνοι απάντησαν: «Δεν σας θέλουμε στην εκπομπή». Όπως σου είπα, είναι εκπομπή με τεράστια θεαματικότητα. Αυτή ήταν μια απόλυτη σύγκρουση των ιδεών των Gang of Four και των ιδεών των mainstream media.
Κάτι παρόμοιο σας συνέβη ξανά κάποιο διάστημα αργότερα, με το I Love A Man In A Uniform. Πράγματι. Και πάλι λογοκρισία, διαφορετικού είδους. Πρόσφατα είδα με τα μάτια μου το memo που είχε κυκλοφορήσει σε ολόκληρο το BBC. Κατά βάσην έλεγε, γιατί είχε πολύ airplay από το BBC μόλις κυκλοφόρησε, το εξής: «πρέπει να πάψετε να παίζετε αυτό το τραγούδι γιατί ο στρατός εισβάλλει στα Φώκλαντς, αναμένουμε να υπάρξουν απώλειες και νομίζουμε πως θα ήταν δείγμα κακού γούστου εσείς να παίζετε αυτό το τραγούδι». Ξέρεις, από το να έχεις πολύ airplay στο να μην έχεις ξαφνικά καθόλου…
Τότε που ξεκινήσατε φανταζόσασταν ότι το συγκρότημα θα εξακολουθούσε να υπάρχει σαράντα χρόνια αργότερα, κι ότι θα ήταν αγαπητό σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο; Η σύντομη απάντηση είναι: όχι, καθόλου. Θυμάμαι ξεκάθαρα το ’78 που υπογράψαμε με την ΕΜΙ και τα λοιπά, είχα καθηγητή στη σχολή Καλών Τεχνών του Leeds τον T.J. Clark, εξαιρετικά διάσημο θεωρητικό της τέχνης και γνωστό μαρξιστή, και τον θαύμαζα. «Πιστεύετε ότι πρέπει να το κάνω αυτό με τη ροκ μουσική; Γιατί νομίζω πως θέλω να γράφω για την τέχνη», τον ρώτησα. «Πήγαινε να κάνεις αυτό που κάνεις με το συγκρότημα, και μπορείς πάντα να επιστρέψεις και να ασχοληθείς με την τέχνη αργότερα», μου απάντησε. Τελικά ποτέ δεν επέστρεψα στην τέχνη. Ίσως σε ένα-δύο χρόνια…
Μιας και πάντοτε σε απασχολούσε το τι συμβαίνει στον κόσμο και ποτέ δεν φοβήθηκες να πεις τη γνώμη σου, σχετικά με την απίστευτη προσφυγική κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ευρώπη, και τον αμφιλεγόμενο τρόπο που η Ευρώπη την αντιμετωπίζει, εσύ τι άποψη έχεις; Η κατάσταση χειροτερεύει καθώς όλο και περισσότερες χώρες κλείνουν τα σύνορά τους, κι αναρωτιέμαι πώς διάβολο η Ελλάδα θα τα βγάλει πέρα με αυτό που συμβαίνει, μιας και τόσοι άνθρωποι συρρέουν μέσω του Αιγαίου. Η Ελλάδα ήδη έχει τεράστια οικονομικά προβλήματα, και να αφήνεται να το έχει κι αυτό επιπλέον μόνη της, είναι απλά απωθητικό. Αγωνίζεστε να βρείτε μια λύση σε αυτή την κατάσταση, και ξέρω πως ο καθένας έχει τη δκή του άποψη πάνω σε αυτό, αλλά αναρωτιέται κανείς αν είναι τόσο δύσκολο να δημιουργηθεί μια ασφαλής ζώνη στη Βόρειο Συρία ή κάτι ανάλογο. Η κατάσταση είναι απελπιστική, και φυσικά γεγονότα όπως οι τρομοκρατικές επιθέσεις τις Βρυξέλλες ή στο Παρίσι, και καθώς υπάρχει και το ζήτημα του Brexit, όλα αυτά πυροδοτούν την επιθυμία να εγκαταλείψει κανείς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρόβλημα μοιάζει άλυτο. Δεν είμαι σίγουρος για το ποια είναι η απάντηση, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι δεν είναι. Η Μέρκελ είπε πως οι πρόσφυγες θα ήταν ευπρόσδεκτοι στη Γερμανία, και μετά υπήρξε μαζική αρνητική αντίδραση στη χώρα και υπαναχώρησε. Και βέβαια οι βαρβαρότητες στις Βρυξέλλες και το Παρίσι ενίσχυσαν τις φωνές στη Γερμανία που έλεγαν: όχι άλλοι πρόσφυγες.
Ανέφερες ήδη το ζήτημα του Brexit. Η δική σου θέση επ’αυτού ποια είναι; Προσπαθώ να είμαι πραγματιστής. Αντιλαμβάνομαι πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν πολλοί λόγοι να μη θέλει κανείς να είναι στην Ευρώπη, όπως υπάρχουν και πολλοί λόγοι να θέλει κανείς να ανήκει σε αυτή. Η αντιπαράθεση είναι πολύ έντονη στη χώρα μου αυτή τη στιγμή. Είναι ξεκάθαρο πως η Ευρώπη έχει τεράστια προβλήματα, όμως μου φαινεται πως τελικά θα ήταν καλύτερο η Βρετανία να παραμείνει στην Ευρώπη. Πιστεύω πως χωρίς τη Βρετανία, η Ευρώπη θα βρεθεί σε πιο αδύναμη θέση, και πιθανότατα θα ακολουθούσαν κι άλλες χώρες, και θα δημιουργείτο μια πολύ άσχημη κατάσταση. Παρακολουθούμε βέβαια τους τελευταίους 18 μήνες και τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση σχετικά με το Grexit, για το αν θα παραμείνετε στο ευρώ ή όχι…
Το ξέρατε πως είχατε μεγάλο κοινό στην Ελλάδα, ή το ανακαλύψατε όταν ήρθατε πρώτη φορά εδώ, πριν από λίγα χρόνια; Δεν ξέρω πώς έγινε και δεν είχαμε παίξει ποτέ στην Ελλάδα μέχρι τότε. Ήταν, πάντως, αρκετά τα μέρη που δεν είχαμε παίξει μέχρι πρόσφατα. Για παράδειγμα, οι Gang of Four έχουν μεγάλο κοινό στη Βραζιλία, και δεν είχαμε παίξει ποτέ εκεί μέχρι το 2005. Ούτε και στην Αυστραλία μέχρι το 2006. Και όχι, δεν είχαμε καταλάβει ακριβώς πόσο κοινό είχαμε στην Ελλάδα. Μέσω των πρώτων συνεντεύξεων που δώσαμε στην Ελλάδα το καταλάβαμε.
Εκεί θα είναι το κοινό και αυτή τη φορά, και θα σας περιμένει… Ραντεβού την Κυριακή!