Στην Ελλάδα του’78 ζούσαμε η αδελφή μου, τα ξαδέρφια μου κι εγώ. Και το σύνολο των γονιών μας που περπατούσαν δυνατά, κάπνιζαν, ξενυχτούσαν στο σαλόνι, άκουγαν δίσκους και περίμεναν. Αυτοί ήταν -εξ όσων θυμάμαι- όλοι κι όλοι οι κάτοικοι της χώρας και, μιας και δεν ήμασταν πολλοί, φιλοξενούμασταν συχνά ο ένας στο σπίτι του άλλου. Όταν πηγαίναμε ανακατεμένα τα ξαδέρφια στο κρεβάτι να κοιμηθούμε, λίγο πριν πάνε οι μεγάλοι στην ξενύχτική τους επικράτεια, ερχόταν κάποιος και πάταγε το play σ’ένα παλιό, παραλληλόγραμμο κασσετοφωνάκι. Μέσα υπήρχε πάντα ο «Μορμόλης». Και μέσα στο «Μορμόλη» υπήρχανε παιδιά-ανατροπείς, παιδιά που δεν τους άρεσαν τα παραμύθια, η τηλεόραση και τα μεσημεριανά τραπέζια. Εμάς μας άρεσαν κάπως τα παραπάνω, μας άρεσε όμως περισσότερο το να έχουμε για μπούσουλα ένα κουτί, ένα «κουτό κουτί και τίποτα παραπάνω», ένα ξύλινο κουτάκι που αποδεικνυόταν ο αρχηγός όλης της πόλης, ο φόβος και ο τρόμος δημάρχων και αστυνομικών. Αναρωτιέμαι αν υπάρχει άλλη χώρα, στην οποία οι 2 κεντρικοί παιδικοί δίσκοι, – ο άλλος είναι, βέβαια, η «Λιλιπούπολη»- να είναι τόσο ακραία πολιτικοί, τόσο αποτελεσματικά και χαρούμενα αναρχικοί. Όλα αυτά τα καλά παιδάκια του ’78, που κοιμούνταν ανακατεμένα στα σπίτια ανήσυχων 30άρηδων, είναι επικίνδυνα παιδάκια. Με την καλύτερη δυνατή έννοια. Γιατί κάθε φορά που το «φίδι» -καλή ώρα- θα συναγελάζεται με τους εκάστοτε μύστες της εξουσίας, τα παιδάκια αυτά δεν θα το φοβούνται. Και στην άνωθεν βία, θα έχουν να αντιπαραθέσουν το μυστήριο ενός κουτιού, επικίνδυνου επειδή δεν σημαίνει τίποτα το όνομά του, επειδή δεν το ενδιαφέρει να έχει τίποτα μέσα.
Ένας συμμαθητής μου, μου είπε πως στο πρώτο κιόλας τραγούδι του καινούργιου τότε δίσκου, ο Σαββόπουλος έλεγε την λέξη «μαλάκας». Ήταν αρκετό για να θελήσω το ίδιο μεσημέρι να τον βγάλω από τη δισκοθήκη του πατέρα μου και να τον ακούσω. Το να μπορεί να πει κανείς αυτή τη λέξη πάνω από μια μουσική, μου φαινόταν τότε σημαντικότερο πράγμα από την ίδια τη μουσική. Τελικά, ό,τι υπήρχε σ’ αυτόν τον δίσκο μου έκανε πολύ ισχυρότερη εντύπωση από την εθνική μας λέξη. Υπήρχαν εκεί όλα όσα ζούσαμε εκείνα τα χρόνια -οι χούλιγκανς, οι κομπανίες, το ΠΑΣΟΚ, τα σπασμένα φαρμακεία, τα ζευγάρια των φίλων των γονιών μας- χωνεμένα όμως, (καταβροχθισμένα για την ακρίβεια) από ένα ανίκητο ποιητικό μάτι. Τότε κατάλαβα για πρώτη φορά τι σημαίνει ποιητική χειρονομία. Το να βγαίνεις λίγο απ’ τη ζωή, σαν παιδί που ξεφεύγει από ένα πασχαλινό τσιμπούσι και να ακούς τι έχει να σου πει ο βαθύτερος εαυτός σου -το τίποτα ή ο Θεός- για όσα είναι φαινόμενα και θα περάσουν και θα αφήσουν πίσω τους κάτι. Με αυτό το κάτι ήταν γεμάτος αυτός ο δίσκος. Και το κράτησα μαζί μου, όσο κι αν άλλαξαν τα πάντα -και ο Σαββόπουλος κι εμείς- από τότε.
Πήγα, όπως όλοι τότε , πρώτη μέρα να το αγοράσω, αφού το «Born in the USA», μαζί με το «Brothers in Arms», με τα «Ζεστά Ποτά», την «Πρόβα» του Λάκη με τα Ψηλά Ρεβέρ και τη «Συναυλία από το Νέο Φάληρο» του Βασίλη Παπακωνσταντίνου ήταν οι δίσκοι που απεικόνισαν καλύτερα απ’ όλους την εφηβεία μου. Ήταν δίσκοι σαν τα δύο τζιν που φόραγα όλη την χρονιά, το ένα ζευγάρι αθλητικά, την τσάντα που έγραφα πάνω στίχους, τα κουτάκια μp;yρας που πρωτοδοκίμαζα έξω από το σπίτι μιας συμμαθήτριάς μου στ’ αγγλικά. Ήταν δίσκοι σαν τον «Αταίριαστο» του Κόπολα ή σαν τη σκηνή που ο Μάρτι Μακ Φλάι τρέχει προς το σχολείο με το πατίνι κι ακούγεται δυνατά το «Power of Love» του Huey Lewis and the News. Όταν άκουσα το «Tunnel of Love» απογοητεύτηκα οικτρά. Τι ήταν αυτές οι ιστορίες από καρτ ποστάλ, αυτός ο ήρεμος ήχος του άδοξου γάμου, αυτό το περίεργο εξώφυλλο που θα μπορούσε να είναι κι από δίσκο του Χούλιο Ινγκλέσιας; Τον έβαλα στη θήκη και δεν τον ξανάκουσα μέχρι το 1995, οπότε και τον βρήκα αριστούργημα-και συνεχίζω. Αν είναι να γράφονται ερωτικά τραγούδια, τέτοια πρέπει να γράφονται. Τραγούδια που ξέρουν ότι η ζωή είναι να ψάχνεις Εκείνο που δε βρίσκεται και η αγάπη είναι να μαθαίνεις πώς να ζήσεις όταν καταλάβεις πως στ’αλήθεια δε βρίσκεται, ποτέ κι από κανέναν.
Αυτός ο δίσκος δεν είναι σε καμιά περίπτωση από τους καλύτερους που έχω ακούσει. Ήταν όμως ένας δίσκος που μου τον περιέγραψε πριν τον ακούσω, εκείνο το κορίτσι. Το κορίτσι που έμοιαζε περισσότερο με το σχήμα που θα ήθελα να αγαπήσω. Ένα βράδυ με αναμμένες φωτιές σε μια παραλία, ένας είχε βάλει το soundtrack του Platoon, ένας άλλος έβαζε 13th Floor Elevators, εγώ έβαζα ρεμπέτικα και το «Γκάλοπ» της Πλάτωνος. Εκείνη ήταν 3-4 χρόνια πιο μικρή, ακόμα σχολείο πήγαινε και μου μίλαγε για το «Ouija Board» και για το αδιαμφισβήτητο γεγονός πως σε κάποια μέρη του κόσμου «κάθε μέρα είναι σαν Κυριακή». Εγώ ίσως την ώρα που μου μιλούσε, να ενδιαφερόμουν περισσότερο για το σώμα της. Ίσως, όμως και για κείνο στο οποίο παρέπεμπε το σώμα της, αυτό δηλαδή που δεν θα βρει κανείς ποτέ. Το μεγαλείο του Morrissey άργησα πάρα πολύ να το ανακαλύψω στις πολλές του -αλληλοσυγκρουόμενες- διαστάσεις. Και δεν νομίζω πως η συλλογή αυτή είναι με οποιονδήποτε τρόπο το κλειδί. Είναι όμως ένας δίσκος που μου τον περιέγραψαν πριν τον ακούσω. Και έχω χαραγμένη την περιγραφή του -όχι τον ίδιο- σε πολλά τραγούδια μου, από τότε.
Το 1998 που ήμουν 25, άκουσα για 365 μέρες μόνο Ντίλαν. Τίποτα άλλο δεν άκουσα εκέινη τη χρονιά – και δεν υπερβάλλω. Ενώ τα βασικά για κείνον τα ήξερα και τα αγαπούσα από μικρός, εκείνη τη χρονιά κάτι έγινε και εμβάθυνα σε σημείο τόσο απόλυτο, που δεν χαμογελούσα, που μιλούσα με υπαινιγμούς, που έβλεπα κάτι βιβλικό στην Πεντέλη που καιγόταν, που έκανα έρωτα μόνο σαν ένα είδος επίθεσης. Αυτός ο δίσκος έφταιγε θεωρώ κυρίως και ειδικά το «Tangled Up in Blue» με τους πολλούς και διαφορετικούς αφηγητές στο ίδιο κομμάτι. Νομίζω πως το κομμάτι αυτό είναι το «Με κομμένη την ανάσα» ή η «Ιεροτελεστία της άνοιξης» του τραγουδιού. Δε νομίζω πως μπορεί κανένας τραγουδιστής-storyteller να οδηγηθεί σε πιο ριζοσπαστική αφήγηση. Και δε νομίζω πως υποκείμενο-ακροατής μπορεί να ανακαλύψει περισσότερα για τον εαυτό του απ’ό,τι αυτός που θα αποκρυπτογραφήσει αυτό το τραγούδι.
Το 2003 δεν άκουγα τίποτα. Επίσης, απ’ό,τι θυμάμαι, κανείς στον κόσμο δεν άκουγε τίποτα. Θυμάμαι μόνο πως είχα βγάλει τον «Καθρέφτη», πως είχα πάει σε ένα καινούργιο διαμέρισμα, πως υπήρχαν λεφτά τριγύρω, πως βλέπαμε μαραθωνίους «24», «Friends» και «Sex and The City» ενώ η Αθήνα ετοιμαζόταν για την Ολυμπιάδα. Μέσα μου όμως ήμουν τελείως μόνος μου και έβλεπα «Sopranos» και την ταινία «Ghost World». Τώρα που το σκέφτομαι, ας βάλουμε τον δίσκο με το soundtrack από την ταινία αυτή του Τέρι Ζβίγκοβ. Ήταν η μόνη μουσική που άκουσα εκείνη τη χρονιά, την ώρα που έβλεπα την ταινία.
Το καλοκαίρι του 2008 οδηγούσα συνεχώς και άκουγα μόνο αυτόν τον δίσκο. Ανακάλυψα αργά -παραδέχομαι- έναν από τους θεμέλιους λίθους του σπιτιού. Ο Μπακιρτζής μου έβαλε το «Via del Campo» ένα βράδυ που με φιλοξενούσε στην Καβάλα και από τότε εξακολουθώ να ξετυλίγω το κουβάρι αυτού του ανθρώπου. Αυτός ο πρώτος δίσκος του, όμως, ό,τι κι αν λένε οι εγκυκλοπαιδιστές του είναι μια απροσπέλαστη κορυφή, που ξεπεράστηκε ίσως μόνο από τραγούδια όπως το «Amico Fragile» ή το «La Domenica delle Salme”. Είπα και ελάλησα-και αμαρτίαν ουκ έχω.
Μίλαγα για την ποιητική χειρονομία με αφορμή τα «Τραπεζάκια Έξω» και νάτη πάλι το 2013 σε μιαν άλλην εποχή, ακριβώς όταν την είχα ανάγκη. Κάποια στιγμή που «τα βράδια της κρίσης» θα έχουν παρέλθει -πότε άραγε;- θα ξανακούσουμε όλοι αυτό το δίσκο. Και πολύ πιο εκκωφαντικά απ’ ό,τι όταν κυκλοφόρησε θα τον ανακαλύψουμε, όπως ανακαλύπτουμε ό,τι είναι στ’αλήθεια σημαντικό. Μετά. Όταν και εκείνο και εμείς θα έχουμε χάσει τα πάντα, ή τέλος πάντων τα πιο πολύτιμα.
Δύο άνθρωποι με τους οποίους περνάω τα 45 μου χρόνια είναι αυτοί οι δύο. Είναι τα πρόσωπα του 2018 μου και τα λένε περίπου όλα όσα είναι να ειπωθούν, ο ένας σε 200 κομμάτια που γράφτηκαν απ’ το 1932 ως το 1968 κι ο άλλος σε καμιά δεκαριά κομμάτια που γράφτηκαν το 2017.