Το μενού του Σαββατοκύριακου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση περιλαμβάνει ένα διήμερο πάρτυ για νέες κινηματογραφικές γνωριμίες και ανακαλύψεις με οικοδεσπότη το Flix.gr. Ένα πάρτυ προς τιμήν της εικονικής πραγματικότητας στον κινηματογράφο με το όνομα «Flixit στη Στέγη 2: Βόλτα στον κόσμο του VR».
Ο βασικός κορμός του πάρτυ αποτελείται από 4 διαφορετικές ταινίες εικονικής πραγματικότητας, οι οποίες προβάλλονται ολόκληρο σχεδόν το σαββατοκύριακο ανά μία ώρα στις αίθουσες της Στέγης. Για κερασάκι στην τούρτα, και για να σχηματίσουμε, βέβαια, την πλήρη εικόνα του καλεσμένου, το Flix.gr σε συνεργασία με τη Στέγη διοργανώνουν μια συζήτηση, την Κυριακή στις 18:00 για την εικονική πραγματικότητα στον κινηματογράφο.
Πριν όμως σπεύσουμε στο πάρτι καλέσαμε τους οικοδεσπότες να μας κάνουν μια μικρή εισαγωγή. Τι θα δούμε αυτό το Σαββατοκύριακο; Θα αφήσουμε το δάπεδο της Στέγης για έναν άλλο κόσμο ή θα μείνουν τα πόδια κολλημένα για να ξεφύγει το μυαλό; Θα ενθουσιαστούμε όσο περιμένουμε; Ή κάτι περισσότερο;
Η Λήδα Γαλανού, συντάκτρια του Flix.gr, απαντάει σε όλες μας τις απορίες για το event του Σαββατοκύριακου αλλά και για όσα έρχονται στο νου ακούγοντας εικονική πραγματικότητα στον κινηματογράφο.
Πρώτα απ’ όλα, θέλω να μου πεις δύο λόγια για την εικονική πραγματικότητα. Τι είναι, βασικά, και τι θα δούμε το Σαββατοκύριακο στη Στέγη; Εξάλλου, κανείς μας, μάλλον, δεν έχει ξαναδεί ταινίες εικονικής πραγματικότητας. Ήθελα μια πρόγευση, όσο γίνεται με λόγια, για αυτό που θα δούμε το Σαββατοκύριακο. Κάτι για να μας ανοίξει την όρεξη. Η εικονική πραγματικότητα είναι… μια κάσκα! Είναι αστείο, αλλά το πιο δυνατό, αληθοφανές, απευθυνόμενο σε όλες τις αισθήσεις εργαλείο εικόνας σήμερα, παγιδεύεται σε μια κάσκα / ηλεκτρονικό υπολογιστή κι ένα σετ ακουστικά. Φορώντας τα, ο θεατής απομονώνεται από τα εξωτερικά ερεθίσματα και βυθίζεται απόλυτα στο σύμπαν που έχει επιλέξει ο σκηνοθέτης κι ο designer, σ’ ένα περιβάλλον 360 μοιρών, όπου μπορεί ο ίδιος να πάρει πρωτοβουλία, να επιλέξει πού θα κοιτάξει και ν’ αναλάβει δράση ως ήρωας της ταινίας. Φυσικά το μέσο είναι τρομερά διαδεδομένο στο gaming, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει ν’ αξιοποιείται από κινηματογραφικούς δημιουργούς, με καλλιτεχνικές αξιώσεις.
Πώς διαλέξατε τις συγκεκριμένες ταινίες; Μια και το «Flix it στη Στέγη 2: Βόλτα στον Κόσμο του VR» έχει σκοπό να συστήσει την κινηματογραφική εικονική πραγματικότητα στο αθηναϊκό κοινό, φροντίσαμε η επιλογή να έχει ποικιλία και, επίσης, ν’ απευθύνεται ταυτόχρονα σ’ όσο γίνεται μεγαλύτερη ηλικιακή γκάμα. Έτσι, το «Miyubi», με τη μεγαλύτερη διάρκεια, 40-50 λεπτά, είναι μια εκπληκτική συναισθηματική κωμωδία, το «Dolphin Man / Breathe» είναι μια φαντασμαγορική κατάδυση, γυρισμένη παράλληλα με το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ, «Dolphin Man», του Λευτέρη Χαρίτου, το «Planet» μια μεταποκαλυπτική περιπέτεια φαντασίας, το «I Philip» μια χαριτωμένη αφιέρωση στον Φίλιπ Κ. Ντικ, τον μετρ της φαντασίας και το «Kinoscope» μια εκπληκτική βόλτα σ’ αυτό που αγαπάμε, την ιστορία του σινεμά, με την αφήγηση του Ντιν Ταβουλάρις. Κάτι για τον καθένα κι όλα για όλους.
Βλέπω ότι η μία ταινία (η 40λεπτη) είναι κωμωδία, η επόμενη animation, η άλλη περιπέτεια και η επόμενη επιστημονικής φαντασίας. Άρα, απ’ ό,τι καταλαβαίνω, η εικονική πραγματικότητα είναι μια τεχνολογία από την οποία μπορούν να προκύψουν ταινίες όλων των ειδών και για όλα τα γούστα; Η εικονική πραγματικότητα δεν περιορίζεται σε είδη, αντίθετα, διευρύνει τις δυνατότητες σε κάθε είδος. Ωστόσο, φυσικά, ούτε εμπνέει κάθε καλλιτέχνη, ούτε προσφέρεται για κάθε όραμα, συν το ότι είναι αρκετά ακριβή ως παραγωγή και ως προβολή.
Επίσης, βλέπω πως την Κυριακή στις 6 έχει μια συζήτηση σχετικά με την εικονική πραγματικότητα στον κινηματογράφο. Θέλετε να μας πείτε δύο λόγια για τους ομιλητές; Η συζήτηση σε ποιους άξονες θα κινηθεί; Θα έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για την εικονική πραγματικότητα αν τη συνδυάσουμε με τις ταινίες; Η εικονική πραγματικότητα θα συνεπάρει τους θεατές που θα παρακολουθήσουν τις προβολές, αλλά, καθώς ακόμα βρίσκεται στα αρχικά της βήματα, είναι απαραίτητο να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτήν και για το πώς μπορεί να ενσωματωθεί στο σινεμά: δηλαδή, από την πράξη στη θεωρία! Γι’ αυτό και διοργανώνουμε, την Κυριακή, 19/11, στις 6.00 μ.μ. (με ελεύθερη είσοδο και δελτία εισόδου), μια συζήτηση που θεωρούμε ιδανική εισαγωγή στον κόσμο του VR και τέλειο συμπλήρωμα στις προβολές. Ομιλητές θα είναι η Δρ Νεφέλη Δημητριάδη, διδάσκουσα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και CEO της NOUS Virtual Reality Productions, και ο Γιώργος Φρέντζος (Cinematographer / GSC), από τους πιο αναγνωρισμένους και δραστήριους διευθυντές φωτογραφίας στο σινεμά. Μαζί, θα διερευνήσουν για μας τις εφαρμογές της εικονικής πραγματικότητας στο σινεμά.
Η εικόνα για μένα είναι το πιο γοητευτικό κομμάτι του σινεμά, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο δημιουργείται, με μία λέξη η σκηνοθεσία. Απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, όλοι εμείς που αγαπάμε την κινηματογραφική εικόνα το Σαββατοκύριακο θα γοητευτούμε από την εικονική πραγματικότητα; Η εικονική πραγματικότητα σίγουρα δεν έρχεται να αντικαταστήσει τις υπάρχουσες φόρμες του κινηματογράφου. Έρχεται, όμως, να τραβήξει τον θεατή κυριολεκτικά μέσα στο πλάνο και να τον κάνει κοινωνό και δράστη. Γιατί να συγκρίνουμε, όταν μπορούμε να τα απολαμβάνουμε όλα;
Η εικονική πραγματικότητα είναι, από αυτά που έμαθα με λίγο ψάξιμο, μια επανάσταση για τον κινηματογράφο. Γιατί όμως τώρα; Θέλω να πω, μια επανάσταση δεν αλλάζει κάτι που ήθελε αλλαγή, που πάλιωσε; Το σινεμά ήθελε αλλαγή ή ήρθε απλώς το πλήρωμα του χρόνου για να ενσωματωθεί η νέα τεχνολογία; Η τεχνολογία προχωρά πάντα – και ευτυχώς – μπροστά από εμάς. Έτσι, όπως έγινε πριν λίγα χρόνια με τις στερεοσκοπικές ταινίες, το 3D, ή, αν θέλεις, από πολύ παλιά, με τον ήχο, το χρώμα, το τεκνικολόρ, το σινεμασκόπ, το φιλμ 70mm, το γύρισμα σε ψηφιακά μέσα, πάντα οι ανήσυχοι άνθρωποι του κινηματογράφου θα δοκιμάζουν πώς μπορεί η τεχνολογία να τους προσφέρει ακόμα περισσότερα μέσα έκφρασης. Αυτή την περίοδο, με την αρχή που έκανε το Φεστιβάλ Βενετίας που πρωτοπαρουσίασε VR ταινίες και, φέτος, δημιούργησε ξεχωριστό διαγωνιστικό τμήμα γι’ αυτές, η εικονική πραγματικότητα είναι η νέα κατεύθυνση. Κι είναι συναρπαστικό να σκέφτεται κανείς τι θα είναι το επόμενο. Αλλά όπως το 3D δεν άλλαξε το σινεμά, μόνο το εμπλούτισε, αυτό κάνει και το VR.
Διαβάζοντας για την ταινία εικονικής πραγματικότητας του Inaritu, «Carne Y Arena», η οποία παρουσιάστηκε στο προηγούμενο φεστιβάλ Καννών, είδα ότι βασικά δεν ήταν ταινία, αλλά ολόκληρη εικαστική εγκατάσταση. Θεωρείς ότι η εικονική πραγματικότητα μπορεί να διασταυρώσει τέχνες ή αφορά μόνο τον κινηματογράφο; Ποιες είναι, δηλαδή, οι ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρει στην τέχνη σαν σύνολο; Η τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας, διευρύνει τα όρια μόνο και μόνο γιατί μεταφέρει τον θεατή, από τη θέση του παρατηρητή, μέσα στο κέντρο της δράσης. Από εκεί και πέρα, σίγουρα έχει να κάνει με το καλλιτεχνικό όραμα του σκηνοθέτη: αν δώσεις στους αδελφούς Νταρντέν και στον Πολ Τόμας Αντερσον την ίδια alexa κάμερα, θα κάνουν δυο πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ταινίες. Γι’ αυτό και στο «Flix it στη Στέγη 2: Βόλτα στον Κόσμο του VR» φροντίσαμε να έχουμε ένα πρόγραμμα με ποικιλία, που ν’ αναδεικνύει τις δυνατότητες του μέσου.
Έχουμε την ελπίδα να δούμε στην Ελλάδα την «ταινία» του Inaritu; Θα το ευχόμουν κι εγώ, απλώς είναι πολύ δύσκολο οργανωτικά και πολύ ακριβό!
Θεωρείς ότι στην Ελλάδα υπάρχει κοινό που να αγαπάει πραγματικά τον κινηματογράφο; Και αν ναι κυρίως σε ποιες ηλικίες; Φυσικά και υπάρχει: καθώς η οικονομία της χώρα πέφτει ασταμάτητα, τα εισιτήρια του σινεμά… επίσης πέφτουν, αλλά με δυνατές αντιστάσεις και βραδύτερο ρυθμό. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι θεατές των μικρότερων ηλικιών χαλαλίζουν δυσκολότερα το χαρτζιλίκι τους στο σινεμά, ενώ οι 35 – 50 δεν έχουν αλλάξει τη συνήθειά τους να πηγαίνουν τακτικά σινεμά.
Η εικονική πραγματικότητα τι έχει να προσφέρει σ’ αυτό το κοινό; Γιατί δηλαδή να έρθει το Σαββατοκύριακο στη Στέγη; Άλλο να το περιγράφεις κι άλλο να το βιώνεις. Είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία, εξαιρετικά διασκεδαστική, που σου ανεβάζει λίγο, όσο πρέπει, τους χτύπους της καρδιάς.
Επιστρέφω ξανά στο κοινό, σ’ εμάς. Όπως το βλέπω εγώ, πέρα από τους αγνούς και ρομαντικούς, ας πούμε, σινεφίλ υπάρχει κι ένα κοινό που πηγαίνει σινεμά από «υποχρέωση», ή για την παρέα. Αυτό το κοινό τι πιστεύεις ότι μπορεί να κερδίσει από την εικονική πραγματικότητα; Δεν έχω καμία αντίρρηση με το κοινό που πάει να δει μια ταινία για να συμμετάσχει σε μια συζήτηση. Σε όσα περισσότερα ερεθίσματα ανταποκρίνεσαι, τόσο πιο ενδιαφέρων άνθρωπος είσαι και το virtual reality είναι η συζήτηση που γίνεται τώρα, αυτή τη στιγμή.
Οι «ρομαντικοί» σινεφίλ πιστεύεις θα δούνε την εικονική πραγματικότητα σαν μια νέα πρόκληση, μια νέα «πραγματικότητα» ή θα πιστέψουν ότι χάνεται ένα κομμάτι του «παλιού καλού» σινεμά; Το Flix.gr και, αποδεδειγμένα, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, είναι απόλυτα ρομαντικοί και απόλυτα σινεφίλ και, ως τέτοιοι, εξερευνούμε ό,τι καινούριο με περιέργεια, ενθουσιασμό και κριτική ματιά. Το παλιό δεν είναι πάντα καλό. Ούτε και πάντα κακό, δεν πρόκειται για αντικατάσταση, πρόκειται για μια καινούρια, θαυμάσια εμπειρία.
Διαβάζω για παράδειγμα ότι συχνά ο θεατής συμμετέχει και ο ίδιος, όπως και στην ταινία Miyubi, η οποία προβάλλεται και το Σαββατοκύριακο στη Στέγη. Αυτό θεωρώ, ότι αλλάζει την ίδια τη δομή του κινηματογράφου και τους κλασικούς τρόπους αφήγησης, την ιστορία σε μια ευθεία. Είναι έτσι; Και αν είναι έτσι πώς υλοποιείται αυτό το πράγμα; Προκύπτουν τόσες ιστορίες όσοι και οι θεατές; Στο «Miyubi», όπως και σε άλλες VR ταινίες, ο θεατής μπορεί να κληθεί να κάνει μια επιλογή, που καθορίζει τη δική του θέαση της ταινίας, σαν να λέμε, θα στρίψεις αριστερά ή δεξιά και τι θα δεις εκεί; Αλλά κι αυτό έχει ήδη ξεκινήσει με το transmedia κι άλλωστε, όταν μιλάμε για μια σύμπραξη τεχνολογίας και σινεμά, είναι απαραίτητο να εμπλέξεις τον θεατή, σε επιλογές που έχει ήδη συνηθίσει να κάνει σε άλλα κομμάτια της ζωής του. Νομίζω ότι είναι ιδανικό να βλέπουμε το VR ως κάτι νέο, με νέους ορίζοντες, το οποίο προστίθεται σε ό,τι ξέρουμε και δεν το αντικαθιστά. Όταν ο Γκοντάρ ανέτρεψε την κλασική αφήγηση στο σινεμά, δεν την ακύρωσε, απλώς άνοιξε νέους δρόμους.
Αυτό μετατρέπει το σινεμά σε μια εμπειρία περισσότερο ατομική ή εντείνει την ουσία του ως τέχνη; Δηλαδή, το να μετατρέπεται ο κινηματογράφος σε «ατομικό σπορ» και ο καθένας να βλέπει κάτι διαφορετικό του αφαιρεί πόντους ή η ποικιλία αυτή εμπειριών και ερμηνειών του προσθέτει ως τέχνη; Προσθέτει σίγουρα ως εμπειρία, ως βίωμα και είναι επιτυχία ενός έργου τέχνης να βιώνεται.
Θεωρείς ότι η εικονική πραγματικότητα απευθύνεται σε όλες τις γενιές; Με την κατάλληλη ταινία, σε όλες. Αρκεί ο θεατής να είναι ανοιχτός, αλλά αυτό πραγματικά δεν εξαρτάται από την ηλικία.
Θεωρείς ότι η εικονική πραγματικότητα είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει το σινεμά όπως το ξέρουμε; Όχι, θεωρώ ότι η εικονική πραγματικότητα μπορεί να δώσει στους κινηματογραφικούς δημιουργούς ένα επιπλέον εργαλείο με ευρύτατη χρήση. Και στους θεατές έναν επιπλέον, νέο τρόπο να βλέπουν ταινίες.
Μπορεί γρήγορα να ενσωματωθεί σε κινηματογραφικές αίθουσες ή είναι ακόμα σε πολύ αρχικό στάδιο; Τόσο η παραγωγή των VR ταινιών, όσο και τα μέσα προβολής τους, οι κάσκες κτλ, είναι ακόμα αρκετά ακριβά, οπότε σίγουρα δεν μπορεί ακόμα να εκταθεί σε μεγάλους αριθμούς.
Είναι η εικονική πραγματικότητα κάτι το οποίο θεωρείς ότι θα κάνει «φεστιβαλική καριέρα» ή ότι θα δημιουργήσει και εμπορικές ταινίες; Το ότι προς το παρόν οι VR ταινίες προβάλλονται σε φεστιβάλ ή ειδικές προβολές, έχει περισσότερο να κάνει με το κόστος των προβολών: έχουν γίνει ήδη εμπορικών προθέσεων ταινίες VR που συναντούν το κοινό τους λίγο-λίγο.
Υπάρχει κάποια κινητικότητα από άποψη παραγωγής στην Ελλάδα για την εικονική πραγματικότητα ή απέχουμε πολύ από το να δούμε μια ελληνική ταινία εικονικής πραγματικότητας; Δεν απέχουμε καθόλου, γιατί ήδη γίνονται VR ελληνικές παραγωγές στο gaming, ή σε ειδικού περιεχομένου προγράμματα. Απλώς τα πάντα είναι θέμα κόστους και, όπως γνωρίζουμε, για την κινηματογραφική παραγωγή, σε VR ή όχι, δεν υπάρχει ουσιαστική υποστήριξη.
Διάβασα ότι ο σκηνοθέτης της ταινίας εικονικής πραγματικότητας, «Clouds Over Sidra», Chris Milk είπε πως δεν ήθελε να βάλει το κοινό «μέσα στο κάδρο» αλλά «μέσα από το παράθυρο». Θεωρείς ότι, δηλαδή, η εικονική πραγματικότητα ξεφεύγει από τη λογική της κλειδαρότρυπας και προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη κινηματογραφική εμπειρία; Επειδή στις VR ταινίες, ο θεατής επιλέγει πού θα κοιτάξει και πώς θα δράσει, οπωσδήποτε προσφέρουν περισσότερες οπτικές γωνίες, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Από εκεί και πέρα, οι δημιουργοί είναι πάντα όσο ικανοί είναι, οπότε ένας εμπνευσμένος δημιουργός μπορεί να κατευθύνει τον θεατή ακριβώς όπως θέλει, είτε στην εικονική πραγματικότητα, είτε στη δισδιάστατη οθόνη.