Τον Σεπτέμβριο του 2020, 13 γυναίκες εργαζόμενες στον χώρο του Πολιτισμού και των Τεχνών ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μία πρωτοβουλία που ακούει στο όνομα Wom.A, με σκοπό να συνεισφέρουν στην καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και της έμφυλης βίας, που βιώνουν σε όλες τις εκφάνσεις οι γυναίκες και οι θηλυκότητες στον συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο. Αυτό που τις ενδιαφέρει πρωτίστως είναι το ζήτηµα της ίσης εργασιακής μεταχείρισης όσον αφορά στις ευκαιρίες και τις αµοιβές, τα ποσοστά εκπροσώπησης των γυναικών σε καίριες θέσεις και σε εγχειρήματα μεγάλης ευθύνης και υψηλού ρίσκου, αλλά και συνολικά, η εξάλειψη της έμφυλης βίας σε όλες τις μορφές της.
Τρία χρόνια μετά τον σχηματισμό της, η πρωτοβουλία Wom.A αποφάσισε να δώσει ζωή στο πρώτο της τριήμερο πολυθεματικό φεστιβάλ για την ορατότητα σε ζητήματα έμφυλης ανισότητας στον χώρο του πολιτισμού. Μια τριήμερη γιορτή, επιχορηγούμενη από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με παραστάσεις θεάτρου και χορού, συναυλίες, εκθέσεις, βιβλία, dj set, σινεμά και συζητήσεις, που γιορτάζει, αναδεικνύει και ενδυναμώνει τη γυναίκα δημιουργό. Τρεις μέρες, τρεις διαφορετικές θεματικές όπου θα κληθούν να συζητήσουν ανοιχτά εργαζόμενες και εργαζόμεν@ στον χώρο του πολιτισμού, εκπρόσωποι των φορέων που διαμορφώνουν την πολιτισμική πραγματικότητα της χώρας, δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί αλλά και καλλιτέχνες και κοινό που επιθυμεί να συμμετάσχει στον διάλογο.
Παράλληλα, περισσότερες από 20 γυναίκες δημιουργοί και καλλιτέχνες διαφορετικών ειδικοτήτων θα παρουσιάσουν τα έργα τους σε μία ενδεικτική επιλογή της σύγχρονης γυναικείας δημιουργίας στην Ελλάδα. Λίγο πριν όλα αυτά συμβούν, από τις 30 Μαΐου μέχρι και την 1η Ιουνίου, η ηθοποιός Μαντώ Παπαρρηγοπούλου, μία εκ των μελών της Wom.A και συνδιοργανώτρια του φεστιβάλ, μας μίλησε για το όραμά τους και για όσα θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε στην τριήμερη γιορτή τους.
«Για εμάς όλα ξεκίνησαν πριν ακόμη έρθει το MeToo στην Ελλάδα», θα μου πει η Μαντώ. «Ήμουν λοιπόν με την Ιώ (σ.σ. ένα από τα μέλη της Wom.A) στη σχολή και είχαμε αρχίσει να κάνουμε συζητήσεις για το τι συμβαίνει στη χώρα από άποψη εκπροσώπησης, ποσόστωσης κ.ά. – και ταυτόχρονα αντίστοιχες συζητήσεις έκανε η Εριφίλη με την Ειρήνη, χωρίς ωστόσο να γνωριζόμαστε όλες μεταξύ μας. Οι κοινοί πυρήνες μας, μας ώθησαν να κάνουμε μια συνάντηση και εν μέσω καραντίνας αυτή η πρωτοβουλία μας έδωσε ζωή».
«Στην Επίδαυρο, από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 μέχρι το 2021, 476 παραστάσεις έχουν σκηνοθετηθεί από άντρες και μόλις 25 από γυναίκες»
Έπειτα από αρκετές ώρες σε μία ταράτσα, με όλα τα μέτρα προστασίας από τον covid-19, τα κορίτσια άρχισαν να καταθέτουν προσωπικές ιστορίες αλλά και μαρτυρίες άλλων γυναικών, για όσα έχουν βιώσει στο εργασιακό περιβάλλον. «Πέρα από την κακοποίηση και την παρενόχληση, σκεφτόμασταν πως πολλές φορές, για να μας πάρουν στα σοβαρά π.χ. σε μία δουλειά, αναγκαζόμαστε να προσαρμοστούμε και να κομφορμιστούμε, και κάπως έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε μια ανάλυση βάσει στατιστικών – ιδίως στις θέσεις ευθύνης και ρίσκου – ώστε να δούμε αν σε αυτές υπάρχει εμπιστοσύνη προς τις γυναίκες», εξηγεί η Μαντώ. Κάνοντας συγκεκριμένα μια έρευνα στα έργα της Επιδαύρου, από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 μέχρι το 2021, διαπίστωσαν ότι 476 παραστάσεις έχουν σκηνοθετηθεί από άντρες και μόλις 25 από γυναίκες (ορισμένες από αυτές μάλιστα, είχαν σκηνοθετηθεί από την ίδια γυναίκα δημιουργό, οπότε μιλάμε για λιγότερες από 25 γυναίκες). Αντίστοιχα, οι γυναίκες μαέστροι της Λυρικής ήταν μόλις 2-3, και μάλιστα δίπλα τους είχαν πάντα κάποιον άντρα να τις καθοδηγεί.
«Καθώς αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε με αριθμούς πια τι συμβαίνει, εστιάσαμε στις δράσεις τις οποίες θέλαμε να υλοποιήσουμε. Στο μεταξύ ήρθε στο MeToo και αποφασίσαμε να δηλώσουμε έμπρακτα τη στήριξή μας με τις πρωτοβουλίες μας, παρόλο που ήταν ακόμη νωρίς για εμάς. Κάπως έτσι, είπαμε ότι θέλουμε να διοργανώσουμε για αρχή ένα φεστιβάλ, το οποίο, παρά τα όσα δυσάρεστα συμβαίνουν, θα αποτελεί μια γιορτή για τις γυναίκες δημιουργούς. Καταθέτοντας αρκετό καιρό πριν αίτηση στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, καταφέραμε τελικά να εξασφαλίσουμε την επιχορήγηση».
«Έχουμε φτάσει πλέον σε μία εποχή στην οποία δεν μιλάμε μόνο για δύο φύλα, αλλά υπάρχουν και άλλες ταυτότητες και άλλοι άνθρωποι που βρίσκονται στο περιθώριο ακριβώς επειδή διαθέτουν μια θηλυκή ποιότητα. Η έννοια της θηλυκότητας έχει διευρυνθεί»
Οι Wom.A αποφάσισαν να χωρίσουν τις τρεις μέρες του φεστιβάλ σε τρεις θεματικές: ορατότητα, προσβασιμότητα, θηλυκότητα. Όπως αναφέρει η Μαντώ, «η θεματική της ορατότητας συνδέεται με το άνοιγμα της πρωτοβουλίας μας, το οποίο επιδιώκουμε καλώντας νέα μέλη, ώστε όλα τα ζητήματα που μας αφορούν να γίνουν ορατά. Σε κάθε μία από τις τρεις μέρες, οι συζητήσεις θέλουμε να αποτελούν το κεντρικό συμβάν, γιατί μέσα από αυτές θα γίνει μια πολύ ουσιαστική ζύμωση όσων μας αφορούν. Επόμενος στόχος μας είναι σε ένα-δύο χρόνια να δημιουργηθούν εργαστήρια και το φεστιβάλ να καθιερωθεί ως θεσμός, να έχει την οικονομική και συντονιστική δυνατότητα να κάνει αναθέσεις πρωτότυπων έργων και να μπορεί μία δημιουργός να παρουσιάζει ένα έργο της για πρώτη φορά στο φεστιβάλ, και με αυτόν τον τρόπο να δώσουμε ένα κίνητρο σε νέες γυναίκες δημιουργούς να παράξουν νέα έργα».
«Τη δεύτερη μέρα θα συζητήσουμε για την προσβασιμότητα στο κομμάτι της εκπροσώπησης, με στόχο να σχηματίσουμε μια αρκιβέστερη εικόνα για το πόσο συχνά βλέπουμε γυναίκες σε θέσεις ευθύνης, τι πόστα και project τους εμπιστεύονται κ.ά. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κάποια επίσημη καταγραφή στην Ελλάδα, η συζήτηση αυτή αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική. Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε καλέσει άτομα από το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό, το Θεσσαλικό κ.ά., καθώς και εκπροσώπους από τη Στέγη και τη Λυρική Σκηνή, οι οποίοι θα τοποθετηθούν σε διάφορα θέματα σχετικά με τα ποσοστά εκπροσώπησης των γυναικών. Σε μία πρώτη έρευνα που κάναμε εμείς αξιοποιώνοντας τη φετινή σεζόν παραστάσεων στο Αθηνόραμα, καταγράψαμε τη γυναικεία παρουσία σε κάθε έργο – από τις γυναίκες ηθοποιούς μέχρι τις κινησιολόγους και τις μεταφράστριες – και θα παρουσιάσουμε δείγματα από αυτή στο φεστιβάλ. Αξίζει ωστόσο να σημειώσουμε, πως έχουμε φτάσει πλέον σε μία εποχή στην οποία δεν μιλάμε μόνο για δύο φύλα, αλλά υπάρχουν και άλλες ταυτότητες και άλλοι άνθρωποι που βρίσκονται στο περιθώριο ακριβώς επειδή διαθέτουν μια θηλυκή ποιότητα. Η έννοια της θηλυκότητας έχει διευρυνθεί. Δεν υπήρχε περίπτωση, για παράδειγμα, να αναφέρεται σε έναν οδηγό παραστάσεων ότι κάποιο άτομο είναι trans. Πρόκειται για κάτι εξαιρετικά αόρατο, οπότε η καταγραφή μας σε αυτό το κομμάτι παρουσιάζει ένα μεγάλο κενό».
Βάσει όσων διαπίστωσαν οι διοργανώτριες του φεστιβάλ, στο επίκεντρο της τρίτης μέρας έθεσαν τη θηλυκότητα, με την ευρεία έννοιά της. Σύμφωνα με τις Wom.A, «Πρόκειται για την πιο ευαίσθητη για εμάς μέρα, καθώς εμείς δεν είμαστε οι απόλυτα αρμόδιες να μιλήσουμε για την ευρεία έννοια της θηλυκότητας, και θέλουμε πραγματικά τη στήριξη του κόσμου, να μάθουμε από αυτόν και να γίνει μια ανοιχτή συζήτηση από ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στο πεδίο του πολιτισμού και έχουν συναντήσει εμπόδια και δυσάρεστες συμπεριφορές λόγω της ταυτότητάς τους. Δεν υπάρχει καμία τάση διδακτισμού, θέλουμε κι εμείς με τη σειρά μας να δούμε τι έχουμε εσωτερικευμένο, ποια εργαλεία δεν διαθέτουμε και να μάθουμε από εκείνους», καταλήγει η Μαντώ.
Πρωτοβουλία Wom.A:
Σοφία Αντώνιου, Ιώ Βουλγαράκη, Χρηστίνα Γαρμπή, Κάλλια Γερακιανάκη, Ειρήνη Γεωργαλάκη, Εριφίλη Γιαννακοπούλου, Αμαλία Καβάλη, Κατερίνα Μαυρογεώργη, Λύδια Μιχάηλ, Μαντώ Παπαρρηγοπούλου, Σοφία Πάσχου, Μαρία Τσίμα, Κατερίνα Φώτη
Οργάνωση Φεστιβάλ:
Wom.A: Ιώ Βουλγαράκη, Κάλλια Γερακιανάκη, Ειρήνη Γεωργαλάκη, Εριφίλη Γιαννακοπούλου, Αμαλία Καβάλη, Μαντώ Παπαρρηγοπούλου, Κατερίνα Φώτη
Οργάνωση Παραγωγής: Θεατρική ομάδα INKAL – Σεραφείμ Ράδης
Τεχνικός υπεύθυνος: Βαγγέλης Μούντριχας
Graphic design: Γιώργος Γερακιανάκης
Φωτογραφίες: Αναστασία Γιαννάκη
Δείτε εδώ το αναλυτικό πρόγραμμα του φεστιβάλ