Φερνάντο Ρούμπιο: «Το θέατρο είναι ακόμα ένα μέσο όπου μπορούμε να κοιτάξουμε το εξαιρετικό, να βγούμε από το καθημερινό»

Στο ίδιο  κρεβάτι, κάτω απ’ το ίδιο πάπλωμα,  με μια ηθοποιό. Για ένα δεκάλεπτο. Να σου μιλά για τα παιδικά σου
χρόνια , τότε που έμεινες τελείως μόνος. «Καρφώνοντάς» σε με τα μάτια στο  πρόσωπο. Είναι μάλιστα τόσο επίμονο το βλέμμα της, παρόλο που η φωνή της παραμένει ένας, χωρίς διακυμάνσεις  ήρεμος ψίθυρος, που κάποια στιγμή αισθάνεσαι ότι σε υπνωτίζει.  Το αντέχεις ή σηκώνεις το βλέμμα  και κοιτάζεις,  δήθεν ατάραχος, το  ταβάνι τής  -χτυπημένης απ’ την κρίση- Στοάς του Βιβλίου με τα  σκονισμένα, άδεια καταστήματα; Η παράσταση-εγκατάσταση Οσα Είναι Δίπλα Μου του αργεντίνου visual artist Φερνάντο Ρούμπιο (στο πλαίσιο του φεστιβάλ  της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών , Transitions2 -Λατινική Αμερική),  που μέχρι και την Κυριακή θα φέρνει  στην «καρδιά»   του δήμοσιου αθηναϊκού  τοπίου ανά δεκάλεπτα, 7 θεατές  στο ίδιο διπλό κρεβάτι με 7 ηθοποιούς, είναι πρωτίστως μια  ψυχολογική άσκηση.

Ποιος είναι ο δείκτης  ανοχής και αντοχής  σου στην οικειότητα  που αναπτύσσεται  ιλιγγιωδώς, απ’ το πρώτο λεπτό, με μία άγνωστη, η οποία γκρεμίζει επιθετικά  όλους τους τοίχους  προστασίας  που  σηκώνεις  αντανακλαστικά  απέναντί της;   Προσοχή: η σχέση αναγκαστικής οικειότητας  δεν προκύπτει αποκλειστικά  λόγω της  πρωτοφανούς σωματικής  εγγύτητας -κάποια στιγμή τα κορμιά  αγγίζονται.  Η εγγύτητα  καθοδηγείται και από το  κείμενο του Ρούμπιο , το οποίο  σαν μια φωνή του υποσυνειδήτου μας, μιλάει  για απωθημένες αναμνήσεις μας. Και πέφτει διάνα! «Η φωνή των  ηθοποιών  είναι και  η φωνή των θεατών», υποστηρίζει ο χαμογελαστός, νευρώδης Αργεντίνος , ενώ παρακολουθεί από απόσταση την αθηναϊκή εκδοχή της performance του (με την Αννα Μάσχα, την Εφη Σαουλίδου, την Αγγελική Παπαθεμελή, την Δήμητρα Κούζα, την Κίκα Γεωργίου,  Έλενα Μεγγρέλη και την Μαρία Παρασύρη) . Προτού ξαπλώσω  σε  ένα από τα 7 κρεβάτια με  είχε προϊδεάσει:  «η σιωπή είναι  περισσότερο σημαντική από τα λόγια». Εχοντας ξαναβάλει τα παπουτσάκια μου,  μετά το δεκάλεπτο, παρολίγο ενοχλητικό ταξίδι ενδοσκόπησης, ξέρω ότι μου έχει πει αλήθεια. Ο Ρούμπιο με διαβεβαιώνει ωστόσο ότι  ουδέποτε αποχώρησε θεατής απ’ την παράστασή του.

Δεν υπήρξαν σε κάποια χώρα  έντονες αντιδράσεις θεατών;Δεν συνέβη ποτέ κάτι ακραίο; Ενα από τα πράγματα όταν δουλεύω  με τις ηθοποιούς μου είναι η μνήμη του κρεβατιού. Την πρώτη μέρα προβών  στην Κούβα μια από τις ηθοποιούς  μόλις ξάπλωσε  στο κρεβάτι ξέσπασε σε δυνατούς λυγμούς. Ηταν πολύ δυνατή η αντίδραση. Τη ρώτησα «γιατί;». Και η απάντησή της ήταν «το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου το έχω περάσει σε ένα κρεβάτι». Εχω τσεκάρει το ό,τι  πάρα πόλλοι από τους θεατές μόλις ξαπλώσουν  τούς πιάνει μια συγκίνηση. Γιατί κι ο θεατής κουβαλά μια ιστορία. Κάποιες φορές εκδηλώνονται  κάποια συναισθήματα στο κρεβάτι που μπορεί κανείς να τα παρατηρήσει κι από μακριά  . Για παράδειγμα, στη Βραζιλία ένας θεατής ξάπλωσε και σκέπασε αμέσως και το κεφάλι του . Παρέμεινε σε αυτή τη στάση, καλυμμένος, όλο το δεκάλεπτο . Υπάρχουν οδηγίες  που οι θεατές  πρέπει να σεβαστούν. Κάποιοι όμως τις παραβαίνουν  και μιλάνε στην ηθοποιό, ενώ δεν επιτρέπεται. Το έργο ξεκινά με τη φράση, «υπήρξε μια στιγμή στην οποία έμεινες μόνος». Κάποιοι θεατές  μόλις την ακούνε  αρχίζουν να εξηγούν  τη στιγμή αυτή!

Υπήρξε θεατής που αποχώρησε ή άρπαξε την ηθοποιό;  Είναι σύνηθες οι θεατές  να χαϊδεύουν το κεφάλι των ηθοποιών. Κανένας όμως δεν έφυγε ποτέ.   Το αντίθετο, μάλιστα. Υπάρχουν  πολλοί που δεν θέλουν να φύγουν και παραμένουν στο κρεβάτι κι  όταν τελειώσει  το δεκάλεπτο. 

Το συμπερασμά σας, μετά από τόσες παραστάσεις, είναι ότι  αναπτύσσεται ευκολότερα οικειότητα με αγνώστους ή συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο; Μπορεί και να αναπτύσσεται . Ειδικά  όμως το θέατρο αποτελεί  μια συνθήκη εξαιρετικής οικειότητας. Οταν  είσαι σε ένα θέατρο με 1000 άτομα  και παρακολουθείς ένα φόνο στη σκηνή, ζεις μια κατάσταση τρομακτικής οικειότητας. Η οικειότητα έχει την ικανότητα να πολλαπλασιάζεται.  Το να είμαστε λίγοι ή το να είμαστε κοντά δεν είναι η μόνη προϋπόθεσή της. Στη ζωή ζούμε πάρα πολλές καταστάσεις οικειότητας, τις οποίες όμως συχνά δεν αναγνωρίζουμε . Εδώ, αυτή τη στιγμή, αυτό που ζούμε μεταξύ μας είναι μια κατάσταση μεγάλης οικειότητας. Σας μιλάω για κάτι πολύ  σημαντικό για τη ζωή μου που εσάς σας ενδιαφέρει. Το θέατρο είναι ακόμα ένα μέσο που δημιουργεί ένα χώρο όπου μπορούμε να κοιτάξουμε το εξαιρετικό, να βγούμε από το καθημερινό. 

Τι ετοιμάζετε  αυτό τον καιρό; Δουλεύω το δεύτερο μέρος  μιας τριλογίας με τίτλο:«Οταν ήμασταν παιδιά ο χρόνος μεταξύ μας, και όλα τα υπόλοιπα».

Πολύ περιέργος τίτλος!… Μιλά για τις μεταλλάξεις και τις μεταμορφώσεις μας μέσα στο χρόνο, για το πώς ο χρόνος εισχωρεί στις αποφάσεις  και στις   δυνατότητες της ζωής  μας. Είναι πιο εύκολο να καταλάβεις κάτι αν  εστιάσεις στο μικρό, στην λεπτομέρεια. Πάντα με ενδιέφερε το ελάχιστο. Γιατί μας δίνει τη  δυνατότητα να το πολλαπλασιάσουμε.

Ακόμη και τα  τραύματα  της αργεντίνικης δικτατορίας τα διαχειριστήκατε σε παράστασή σας μέσα από κάτι μικρό: τα ρούχα των θυμάτων της… Ναι. Εχω μιλήσει σε κάποια έργα μου για την αργεντίνικη  δικτατορία αλλά ποτέ δεν το έκανα άμεσα, με την εξαίρεση ενός ντοκιμαντέρ το 2006. Γεννήθηκα και μεγάλωσα  μέσα στη δικτατορία . Η οικογενειακή ιστορία μου είναι μπλεγμένη μαζί της. Οπότε διατρέχει πάντα και τον προβληματισμό μου και τη δημιουργία μου. Υπάρχουν θέματα  και πλευρές της που  δεν έχουν επιλυθεί ακόμα.  Ο τρόπος εκπαίδευσης επί δικτατορίας αντανακλάται ακόμα  σε πολλά επίπεδα της  ζωής της  χώρας . Υπάρχουν λεπτές φόρμες βίας που επιβιώνουν και  σήμερα στην Αργεντινή. Αναφέρομαι σε κοινωνικές και οικονομικές φόρμες βίας».

Οι αριστερές πολιτικές  δυνάμεις στην Ελλάδα  παρουσιάζουν το μοντέλο της Αργεντινής ως  μοντέλο αντίστασης στα διεθνή χρηματοπιστωτικά συμφέροντα και,  ως εκ τούτου,  προς μίμηση, ενώ στη ρητορική των δεξιών  επικρατεί το μότο «Να μην καταντήσουμε Αργεντινή». Ποια είναι η κατάσταση στη χώρα; Τα τελευταία δέκα χρόνια ζήσαμε  την ελεύθερη  ανταλλαγή των  ιδεών στην καθημερινότητά μας, πράγμα που προηγουμένως δεν  συνέβαινε. Επικρατούσε μόνο φόβος. Ηταν πολύ σημαντική η απόφαση της κυβέρνησης να βγουν  στο φως εκ νέου  όσα συνέβησαν επί  δικτατορίας. Ενα μεγάλο ζήτημα ήταν αν πήγαν όλοι οι βασανιστές στη φυλακή. Η κουβέντα που άνοιξε  έφτασε στις πιο βαθιές ζώνες της κοινωνίας μας. Στο διάλογο συμπεριλήφθηκε και το πώς χτίζεται μια οικονομία , οι ιστορικές εξαρτήσεις της χώρας από άλλες. Οπωσδήποτε  όταν ανοίγει μια τέτοια συζήτηση οι ισχυροί ενοχλούνται.

Η αργεντίνικη κρίση ξεπερνιέται; Σε ποιο στάδιο βρίσκεστε; Η κρίση που ξέσπασε το  2001 ξεπεράστηκε με τα χρόνια. Ομως το να  διαχωρίζουμε  την Αργεντινή από τον υπόλοιπο κόσμο είναι μια λανθασμένη  αντίληψη. Αν σε  ένα μέρος  του κόσμου τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα, τότε όλοι βρισκόμαστε  σε κρίση. Η έννοια της πολιτικής αλληλεγγύης  μας οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: αν υπάχει ένα πρόβλημα στην Ελλάδα υπάρχει επίσης και στην Αργεντινή, παρόλο που μας λένε το αντίθετο . Την κρίση πρέπει να τη σκεπτόμαστε  σαν ένα ύφασμα ανθρωπίνων σχέσεων. Η Αργεντινή έχει πολλά προβλήματα αλλά τα τελευταία  χρόνια βρισκόμαστε σταθερά σε φάση  ανάκαμψης.

Τι μαθαίνετε για την ελληνική κρίση; Κάποια εποχή η Ελλάδα  ήταν κορυφαία είδηση στα αργεντίνικα μέσα. Τώρα έχει εξασθενήσει.

Aντικρύσατε  την κρίση στην Ελλάδα, κυκλοφορώντας στους δρόμους της; Είναι σύνθετο το θέμα .Στη Αργεντινή είμαστε σε κρίση από πάντα. Από την άλλη, αστέγους συναντάς παντού. Υπάρχουν μέρη στα οποία έρχεσαι κατεθείαν  αντιμέτωπος  με την κρίση. Στην Ελλάδα δεν συμβαίνει αυτό.