Εξερευνώντας τα όρια της ανθρώπινης φωνής

Ο ήχος των δαιμόνων. Για τις 29 Οκτωβρίου έχει προαναγγελθεί η επανακυκλοφορία του δεύτερου ομώνυμου άλμπουμ της Diamanda Galas από το 1984. Το άλμπουμ αυτό, το οποίο βρίσκεται εκτός κυκλοφορίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα κυκλοφορήσει για πρώτη φορά σε CD και στις ψηφιακές πλατφόρμες. Μέχρι το τέλος του χρόνου θα υπάρχει ακόμη σε βινύλιο. Πρόκειται να ακολουθήσει την πρότερη επανακυκλοφορία, πριν από περίπου ένα χρόνο, σε βινύλιο και CD, του εμβληματικού της ντεμπούτου The Litanies Of Satan του 1982. Το ομώνυμο, Diamanda Galas, είχε κυκλοφορήσει αρχικά στο label Metalanguage, το οποίο ίδρυσαν ο Αμερικανός κιθαρίστας και συνθέτης Henry Kaiser και ο σαξοφωνίστας Larry Ochs το 1978. Αποτελείται από δύο συνθέσεις που η κάθε μια τους καταλαμβάνει και από μια πλευρά του δίσκου βινυλίου.

Το Panoptikon που είναι η σύνθεση που βρίσκεται στην πρώτη πλευρά του άλμπουμ, ηχογραφήθηκε τον Φεβρουάριο του 1984 στα 1750 Arch Studios στο Berkeley της Καλιφόρνια. Είναι εμπνευσμένη από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Aμερικανού φυλακισμένου Jack Henry Abbott που έχει τον τίτλο In the Belly of the Beast και κυκλοφόρησε το 1981. Σε αυτό καταγράφονται οι εμπειρίες του συγγραφέα -με την μορφή  επιστολών προς τον Αμερικανό συγγραφέα Norman Mailer-, τις οποίες βίωσε μέσα σε ένα άδικο και τερατώδες σωφρονιστικό σύστημα. Panoptikon υπήρξε επίσης ο αρχιτεκτονκός σχεδιασμός ενός νέου τύπου κτιρίου φυλακής, που πραγματοποίησε το 1843 ο Jeremy Bentham και ο οποίος επιτρέπει στους δεσμοφύλακες να παρατηρούν συνεχώς και αθέατοι, από ένα κεντρικό κτίριο, ένα μεγάλο αριθμό κελιών. Έχοντας συνεχώς την εντύπωση ότι παρακολουθείται ο κρατούμενος θα έχει μια εμπειρία που θα τον ακολουθεί μετά και από την αποφυλάκισή του αλλά και  για το υπόλοιπο της ζωής του. Ο Γάλλος φιλόσοφος και ιστορικός Michel Foucault (1926–1984), μεταμόρφωσε την ιδέα του panopticon, σε μια μεταφορική έννοια, η οποία ταυτίζεται με την εφιαλτική πραγματικότητα του κοινωνικού ελέγχου στην καθημερινή ζωή. Μια πραγματικότητα που επεκτείνεται και αφορά τις ζωές και των υπόλοιπων ελεύθερων πολιτών των σύγχρονων κρατών. Πάνω από επεξεργασμένες ταινίες και θόρυβο, εφέ βάθους και επανάληψης, η φωνή της Diamanda Galas, προστίθεται ανά στρώματα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια της σύνθεσης. Καθώς οι πολυεπίπεδες φωνητικές ηχογραφήσεις εισχωρούν η μία μέσα στην άλλη, το ηχητικό αποτέλεσμα μεταμορφώνεται. Aποτελείται πια από διαφορετικές ξεχωριστές, πολλαπλές προσωπικότητες που εκφράζουν τα συναισθήματα της οργής κατά του εγκλεισμού και της απομόνωσης, του μόνιμου φόβου και της απόγνωσης.

Η φωνητική και ηχητική επίθεση της μάγισσας-σαμάνου, Diamanda Galas, συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και στη σύνθεση της δεύτερης πλευράς του άλμπουμ: ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΜΕΝΩΝ  (Song from the Blood of Those Murdered), η οποία είναι αφιερωμένη στους πολιτικούς κρατούμενους που βασανίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της χούντας. Ηχογραφήθηκε τον Οκτώβριο του 1981, από τον Ed Herrmann στο στούντιο του ραδιοφωνικού σταθμού KOPN στην πόλη Columbia της πολιτείας του Missouri, στο πλαίσιο της σειράς κονσέρτων με τον τίτλο Ionizations. Ένα μοιρολόι που τραγουδούν φαντάσματα, με κλιμακούμενη ένταση, πόνο και μανία. Η παραγωγή κανονίζει τη χωροταξική διασπορά των φωνών και την διαφορετική επεξεργασία της καθεμιάς ξεχωριστά μέσα στο ηχητικό τοπίο, αποτυπώνοντας και αναμιγνύοντας ξεχωριστές μεταξύ τους σκηνές και γεγονότα, οριακές ψυχικές καταστάσεις. Στο τέλος η Diamanda Galas λέει: Γιατί, δεν γνωρίζεις ότι θα επιστρέψουμε μια μέρα; Προσέξετε διότι δεν θα ξεχάσουμε.

The walls are made to speak. Τον περασμένο Ιούλιο έγινε η παρουσίαση στα ερείπια της εκκλησίας Nikolaikapelle στο Ανόβερο της ηχητικής εγκατάστασης της Diamanda Galas με τον τίτλο Broken Gargoyles, η οποία είναι βασισμένη σε δύο ποιήματα του Γερμανού ποιητή Georg Heym (1887-1912). Το The Demons of the City το οποίο αντικατοπτρίζει τις εμπειρίες  του ποιητή κατά την εποχή εκείνη της ζωής του, η οποία συνέπεσε με την εποχή που αποτέλεσε τον προάγγελο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Οι ζοφερές εικόνες που περιέχονται και ζωντανεύουν μέσα σε αυτό, βρίσκουν συνέχεια  και στο δεύτερο ποίημα με τον τίτλο Das Fieberspital, στο οποίο ο ποιητής περιγράφει τα συναισθήματα και τις σκέψεις ασθενών που έπασχαν από την ασθένεια του κίτρινου πυρετού. Η απομόνωση, το κρύο, ο τρόμος του πολέμου και της αρρώστιας, αντιλαλούν μέσα και γύρω από τους ερειπωμένους από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου τοίχους της Nikolaikapelle, η οποία αποτέλεσε κατά τον Μεσαίωνα τόπο καραντίνας για τους ανθρώπους εκείνους που υπέφεραν από  την πανούκλα και τη λέπρα.

The world is going up in flames.

x

Το τελευταίο χρονικό διάστημα γίνεται μια συστηματική προσπάθεια η οποία έχει σκοπό την ενίσχυση της παρουσίας της μουσικής της Diamanda Galas στο διαδίκτυο και στις ψηφιακές πλατφόρμες,  καθώς επίσης και την επανέκδοση των πρώτων άλμπουμ της σε φυσική μορφή. Πρόκειται για κυκλοφορίες  που γίνονται και άλλες που θα γίνουν υπό την εποπτεία της ίδιας, με αναβαθμισμένο artwork και νέο mastering από την Heba Kadry. Τα άλμπουμ αυτά  επανακυκλοφορούν από το δικό της δισκογραφικό label που λέγεται Intravenal Sound Operations, από το οποίο έχει κυκλοφορήσει και το τελευταίο solo πιανιστικό της έργο που έχει τον τίτλο De–formation (2020). Ακόμη, η εκπληκτική live εκτέλεση του Die Stunde Kommt (The Hour Comes) στο Murmrrr Theater του Brooklyn το 2017, είναι διαθέσιμη στις πλατφόρμες και στο soundcloud της Diamanda Galas.

Μια solo πολυφωνία.  H Γαλλίδα καλλιτέχνης Tamia (Tamia Valmont) ξεκίνησε την καριέρα της από τις αρχές της δεκαετίας του 70, ασχολούμενη με το θέατρο και τη σύγχρονη μουσική σύνθεση, επικεντρώνοντας τη δραστηριότητά της στους χωρίς στίχους φωνητικούς αυτοσχεδιασμούς. Το 1973 άρχισε να διδάσκει φωνητικές τεχνικές και αυτοσχεδιασμό. Από το 1980  μετά την σόλο παράστασή της στο παρισινό Festival d’Automne και από εκεί και πέρα καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της, μελέτησε και εφάρμοσε τεχνικές και  μεθόδους για την διαδοχική ηχογράφηση της φωνής σε ταινίες, δημιουργώντας διαφορετικά υποστρώματα φωνητικών μελωδιών κάτω από την κύρια μελωδία της φωνής, τεχνική την οποία ονόμασε solo polyphony. Το 1990 ο Ιάπωνας συνθέτης Toru Takemitsu την προσκάλεσε για μια performance στο φεστιβάλ του Τόκιο. Η κατοπινή συνεργασία της με τον Ελβετό κρουστό και συνθέτη Pierre Favre, είχε ως αποτέλεσμα την κυκλοφορία τριών άλμπουμ. H Tamia xρησιμοποιεί την φωνή καθαρά σαν μουσικό όργανο, ενορχηστρώνοντας τις συνθέσεις και ενισχύοντάς της με διαφορετικές φωνές, ενσωματώνοντας τις επιρροές της και συνδέοντας τεχνικές και διδασκαλίες που προέρχονται από ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης φωνητικής δημιουργίας και παράδοσης. H φωνή της έρχεται μέσα από τα βάθη του σώματος και φαίνεται να διαρκεί από τις απαρχές μέχρι το τέλος του χρόνου καθώς εκείνη χρησιμοποιεί μια έκταση από τις πιο υψηλές νότες μέχρι τους χαμηλότερους τόνους, δημιουργώντας συνεχώς νέα συναισθήματα και εμπειρίες. Το πρώτο, ομώνυμο άλμπουμ της από το 1978,  παρουσιάζει και συστήνει τον ποιητικό και μαγικό, πρωτοποριακό, γεμάτο από άπειρες δυνατότητες και εκφάνσεις φωνητικό κόσμο που η Tamia έχει εμπνευστεί και δημιουργήσει.

Η άγνωστη γλώσσα, στα λατινικά lingua ignota, δημιουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε για άγνωστους, πιθανότατα μυστικιστικούς σκοπούς και με την προοπτική να εξελιχθεί σε μία παγκόσμια γλώσσα  κατά τον 12^ο αιώνα από την St. Hildegard of Bingen, ηγουμένη του μοναστηριού του Rupertsberg, στο Bingen am Rhein στη Γερμανία. Ανήκε στο τάγμα του Αγίου Βενέδικτου και υπήρξε συγγραφέας, φιλόσοφος και από τις πιο γνωστές συνθέτριες της ιερής μονοφωνίας. Η lingua ignota είναι μία από τις πρώτες κατασκευασμένες γλώσσες στον κόσμο.

Έχει επιβιώσει σε δύο χειρόγραφα και αποτελείται από ένα αλφάβητο από 23 γράμματα και ένα λεξιλόγιο που εκτός από κάποιες εμβόλιμες λατινικές λέξεις, δεν σχετίζεται με καμία γνωστή σύνταξη και γραμματική.

Survivor anthems. Ύμνοι της επιβίωσης. H Kristin Hayter η οποία γεννήθηκε στη πόλη Del Mar της Καλιφόρνια, εμπνέεται από τις προσωπικές της άσχημες εμπειρίες καθώς έχει υπάρξει η ίδια θύμα ενδοοικογενειακής βίας αλλά και από τις ιστορίες ανθρώπων που περνώντας μέσα από τις χειρότερες καταστάσεις, καταφέρνουν να επιβιώσουν, να γίνουν πιο δυνατοί και συνεχίζουν να παλεύουν ώστε να καταφέρουν κάποτε η φωνή τους να ακουστεί. Είναι μια μουσικός με κλασική παιδεία, στις συνθέσεις της οποίας διακρίνει κανείς  μια ευρεία γκάμα επιρροών: πειραματικά ηλεκτρονικά και noise, black metal, neoclassical, μπαρόκ και όπερα. Το τελευταίο της άλμπουμ που έχει τον τίτλο  Sinner Get Ready,  είναι μια εσωτερική περιπλάνηση γεμάτη από απρόσμενες εντάσεις και κορυφώσεις. Από μια ενορχηστρωτική ποικιλία η οποία διακατέχεται από τη rural και american gothic αισθητική που απλώνεται σε αυτό το σχετικά πιο χαμηλόφωνο υλικό, σε σύγκριση με εκείνο που βρίσκεται στα προηγούμενα άλμπουμ. Αποδίδεται με layers φωνητικών και επεξεργασμένα έγχορδα, banjo και τσέλο, synths, πιάνο- κάποιες φορές και προετοιμασμένο-, θόρυβο. Ακόμα, με εκκλησιαστικό όργανο και παραδοσιακά μουσικά όργανα από τα Απαλάχια όρη, δείγματα από ομιλίες τηλε-ευαγγελιστών κατηγορούμενων για σεξουαλικά εγκλήματα, ή από σχετικών με τον Covid-19, δηλώσεων θρησκόληπτων φανατικών.

Οι International POPular Group, ήταν οι Ιταλοί πολιτικοποιημένοι και πρωτοπόροι jazz-rock, avant, progressive ήρωες των 70s, Area ή AreA, οι οποίοι καθοδηγούμενοι από τον Ευστράτιο Δημητρίου (Demetrio Stratos), έγιναν από τα πιο δημοφιλή και επιδραστικά γκρουπ της ιταλικής progressive rock σκηνής. Ιδρύθηκαν το 1972 από τον Stratos και τον ντράμερ Giulio Capiozzo. Πειραματικοί και ευφάνταστοι μουσικοί που δεν γνώριζαν όρια και φραγμούς στη τέχνη και τη δημιουργικότητά τους, ανάμιξαν progressive rock με free jazz, ethnic και jazz fusion με ηλεκτρονικά και την  ευρεία χρήση πλήκτρων και synths. O Stratos ταυτόχρονα με τις δραστηριότητες της μπάντας που περιελάμβαναν έναν μεγάλο αριθμό ζωντανών εμφανίσεων και την κυκλοφορία 5 άλμπουμ – και μέχρι τον πρώιμο θάνατό του στις 13 Ιουνίου του 1979 σε ηλικία μόλις 34 ετών – συνέχιζε τις μελέτες και έρευνές του που αφορούσαν πειραματικές και πρωτοποριακές φωνητικές τεχνικές.  Άνοιξε νέους δρόμους για την σύγχρονη φωνητική τέχνη, απελευθερώνοντας τις δυνατότητες της ανθρώπινης φωνητικής έκφρασης πέρα από μελωδικούς, γλωσσικούς ή ψυχολογικούς περιορισμούς, αφήνοντας μια αξεπέραστη κληρονομιά σε πέντε προσωπικά άλμπουμ.

To Life, Death and Beyond – The Music of Magma. Aφήνοντας την καταδικασμένη γη. Οι Magma φτιάχτηκαν το 1969 στο Παρίσι, από τον έχοντα κλασική παιδεία ντράμερ και συνθέτη, Christian Vander. Ο ίδιος έχει ονομάσει το εμπνευσμένο, τόσο από τον Γερμανό συνθέτη Carl Orff, όσο και από τον Αμερικανό σαξοφωνίστα και συνθέτη John Coltrane, progressive rock της μπάντας, ως μουσική Zeuhl. O όρος προέρχεται από την φανταστική, δημιουργημένη από τον ίδιο τον Vander γλώσσα Kobaïan. Τον χρησιμοποιεί θέλοντας να φωτογραφίσει την μουσική των Magma, την οποία περιγράφει ως vibratory music– μουσική γεμάτη δονήσεις. Rock, jazz, κλασική, σύγχρονη μουσική και avant garde, μετουσιώνονται στη μουσική της μπάντας, η οποία κινείται σε ένα εξωπραγματικό, σε ένα παράλληλο σύμπαν. Επαναλαμβανόμενα χορωδιακά μοτίβα και οργασμικές πολυρυθμίες, σκοτεινές αρμονίες και δυσαρμονίες, ξαφνικές εκρήξεις που οδηγούν σε δαιδαλώδη αυτοσχεδιαστικά, εκστατικά μέρη, ενώ μια μυστηριώδης και απειλητική αύρα περιστρέφεται γύρω από τις συνθέσεις και τους μουσικούς. Στις 22 του περασμένου Ιουνίου εμφανίζονται στο Ground Control του Γαλλογερμανικού τηλεοπτικού σταθμού ARTE.

Ένας από τους καλύτερους progressive rock δίσκους όλων των εποχών, κυκλοφόρησε από τους Έλληνες Aphrodite΄s Child τον Ιούνιο του 1972. Ήταν το τρίτο και τελευταίο τους άλμπουμ. Ένα αριστουργηματικό διπλό concept LP, εμπνευσμένο από την Αποκάλυψη του Ιωάννη , με επιρροές από το Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band των Beatles και το Tommy των Who, σε στίχους του Κώστα Φέρρη. Γεμάτο με ψυχεδελικά, progressive rock και jazz, musique concrète, ethnic και ηλεκτρονικά στοιχεία, επεξεργασμένα και φιλτραρισμένα, μέσα από τις ικανότητες και την προσωπική αισθητική άποψη των υπερ-ταλαντούχων μουσικών. Ένα αξεπέραστο, απλησίαστο άλμπουμ. Με κυρίαρχη τη μοναδική χροιά, τη κρυστάλλινη καθαρότητα και φυσικότητα, τη τεχνική και το χάρισμα της φωνής του Ντέμη Ρούσσου. Σοφά δομημένο με τη συνθετική ικανότητα και ενορχηστρωτική δεινότητα, τη βαθιά γνώση για τη χρήση των πλήκτρων και των ηλεκτρονικών, τους στούντιο πειραματισμούς και τη παραγωγή του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Τις κιθαριστικές εκρήξεις, τα ηχοχρώματα και σόλο του Silver Κουλούρη, τα ευρηματικά ντραμς του Λουκά Σιδερά.

Spirituality and Distortion. Οι Igorrr είναι το όχημα των προοδευτικών μουσικών αναζητήσεων και πειραματισμών του Γάλλου μουσικού Gautier Serre, μέσα στο οποίο υπάρχει χώρος ώστε να κινηθούν και να αλληλεπιδράσουν διαφορετικά μουσικά είδη, όπως μπαρόκ και όπερα, progressive metal και rock, death metal και black metal, trip hop και breakcore. Μεταλλικά κιθαριστικά ριφς, industrial στοιχεία και συχνές εναλλαγές τέμπο, χορωδιακά και οπερατικά, μαζί με growl φωνητικά. Ένα πετυχημένο, πρωτότυπο και ξεχωριστό μουσικό πάντρεμα, που έχει σκοπό να γκρεμίσει τα στεγανά και να καταστρέψει τα όρια ανάμεσα στα μουσικά είδη και τις εποχές. Οι Igorrr έχουν στο ενεργητικό τους  μέχρι στιγμής τέσσερα άλμπουμ.

Voices from the deep. O Attila Chisar ξεκίνησε την καριέρα του το 1985 με τους Tormentor και ήταν εκείνος που αντικατέστησε τον Dead -o οποίος αυτοκτόνησε στις 8 Απριλίου του 91- στους Mayhem. Ηχογράφησε μαζί τους το πρώτο στούντιο άλμπουμ της μπάντας και δίσκο ορόσημο για το black metal με τίτλο De Mysteriis Dom Sathanas, το οποίο κυκλοφόρησε το 1994. Βαριά και αποπνικτική ατμόσφαιρα γεμάτη εφιαλτικά φωνητικά και κολασμένα κιθαριστικά riffs, που επιτίθενται μαζί με τα μανιασμένα ντραμς, χαρακτηρίζουν το άλμπουμ που ηχογραφήθηκε σε τρεις μόλις μέρες και αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στο οικοδόμημα του δεύτερου κύματος του black metal. Ένα είδος το οποίο θεμελίωσαν μπάντες όπως οι Burzum, οι Darkthrone και οι Gorgoroth οι Emperor, οι Satyricon και οι Immortal. Ο Attila, χρησιμοποιεί μια ανεξάντλητη εκφραστικά φωνητική παλέτα, με έντονα θεατρικά και performance στοιχεία, Διατηρεί παράλληλα με τους Mayhem, μια μακριά λίστα συνεργατών: με τους Αμερικανούς doom-drone metallers Sunn O))), έχει ηχογραφήσει πέντε άλμπουμ και έχει εμφανιστεί μαζί τους σε αρκετά live. Με την Jarboe συνεργάζεται στο άλμπουμ Mahakali του 2008. Με τους Skitliv και τους Ulver έχει ηχογραφήσει ως guest vocalist. Με τους Sinsaenum το black- death supergroup, που σχηματίστηκε το  2016, έχει ηχογραφήσει δύο άλμπουμ, αρκετά singles και EPs. Έχει ακόμη συνεργαστεί με τους Limbonic Art, τους Anaal Nathrakh, τους Grave Temple και τον Stephen O’Malley, τις Ελληνίδες Astarte.

Στη λίστα του Spotify, Visions From The Depths, οι πρωτοποριακοί Area του Demetrio Stratos, συναντούν τους επίσης ιδιαίτερους και επιδραστικούς Magma, του ευφάνταστου και ανεξάντλητου δημιουργικά Christian Vander. Μαζί τους οι Ιταλοί αποκρυφιστές  Jacula και οι μυθικοί Έλληνες Aphrodite΄s Child. Οι ευρηματικοί  Igorrr με τους ερεβώδεις Mayhem. Η Diamanda Galas συνυπάρχει με την καινοτόμο Tamia. Η συνθέτρια και περφόρμερ Μeredith Monk, με την Kristin Hayter, η οποία βρίσκεται πίσω από το μυστηριώδες project  Lingua Ignota.