Για έκτη συνεχή χρονιά, η «Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» συνδέει τη Στέγη και το Πάντειο Πανεπιστήμιο, ενώνοντας μουσικούς, φοιτητές και κοινό σε μια ιδιαίτερη μουσική-πολιτιστική δράση, που λόγω των συνθηκών πανδημίας παρουσιάζεται φέτος την Πέμπτη 20 Μαΐου στις 21:00 στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση. Στο πλαίσιο αυτό, δίνεται και πάλι ένα βήμα δημιουργίας σε νέους συνθέτες και μουσικούς, αναδεικνύοντας και υποστηρίζοντας έργα γεμάτα φαντασία και ενέργεια, τα οποία θα παρουσιαστούν σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. Στο φετινό πρόγραμμα συμμετέχει, μεταξύ άλλων, και το μουσικό σύνολο ergon ensemble. Ο συνθέτης Αλέξανδρος Σπύρου και οι μουσικοί του συνόλου, Κώστας Παναγιωτίδης (βιολί), Κώστας Τζέκος (κλαρινέτο) και Δημήτρης Τραυλός (τσέλο), παρουσιάζουν το νέο έργο “Trio” που γράφτηκε ως ανάθεση της Στέγης, το οποίο είναι ανοιχτής διανομής.
Το ergon ensemble μετρά πάνω από 10 χρόνια καλλιτεχνικής πορείας στα ελληνικά και διεθνή δρώμενα της σύγχρονης μουσικής και οι μουσικοί που το πλαισιώνουν έχουν ο καθένας τους τη δική τους αξιόλογη πορεία. Ο Αλέξανδρος Σπύρου, είναι ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής της Δήλιας Ακαδημίας Νέας Μουσικής και συνιδρυτής της κολεκτίβας συνθετών, καλλιτεχνών και επιμελητών σχεδίου meta-ξ. O Κώστας Παναγιωτίδης ξεκίνησε την μουσική σε αρκετά νεαρή ηλικία και απέκτησε το δίπλωμα του στο βιολί μόλις στην ηλικία των 15 ετών. Έκτοτε, έχει συμμετάσχει σε διάφορα εγχειρήματα είτε ως μέρος ενός συνόλου είτε ως σολίστας. Είναι μέλος και της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ, ενώ έχει συνεργαστεί με την Καμεράτα. Από το 2017 κατέχει την θέση του πρώτου βιολιού στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο Κώστας Τζέκος ξεκίνησε τις μουσικές του σπουδές στην Κέρκυρα, όπου και γεννήθηκε, αλλά τις ολοκλήρωσε στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας. Στη συνέχεια, σπούδασε κλαρινέτο και μουσική δωματίου στην École Normale de Musique de Paris. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2016 κατέχει τη θέση του σόλο μπάσο κλαρινέτου της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και είναι μέλος των συνόλων μουσικής δωματίου ERGON και VENTUS. Ο Δημήτρης Τραυλός ξεκίνησε τις μουσικές του σπουδές σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών. Γεννημένος στο Βερολίνο, ολοκλήρωσε τις σπουδές του με την απόκτηση του διπλώματος του το 1998, υπό την εποπτεία του Renato Ripo. Έπειτα, συνέχισε να εμπλουτίζει τις γνώσεις του υπό την επίβλεψη διαφόρων καλλιτεχνών και σε διάφορα ιδρύματα, μεταξύ των οποίων στην Ακαδημία της Βιέννης. Από το 2003 είναι μέλος της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ενώ παράλληλα από το 2008 αποτελεί μέλος του Κουαρτέτου Εγχόρδων Τετρακτύς καθώς και του μουσικού συνόλου Ergon Ensemble.
Το Trio, όπως τονίζει ο συνθέτης Αλέξανδρος Σπύρου, είναι ένα τρίο για ανοιχτή διανομή διάρκειας 10 λεπτών. Το κομμάτι διερευνά την ακουστική σχέση μεταξύ των ήχων που παράγονται από τα όργανα και των ήχων που παράγονται από τους εκτελεστές, ως αποτέλεσμα της σημειωτικής σχέσης μεταξύ σημειογραφίας και (μουσικής) πράξης. Οι 3 εκτελεστές ερμηνεύουν μια παρτιτούρα μικτής σημειογραφίας που αποτελείται από ενδείξεις σημειογραφίας πράξεων (action notation) και κλασσικής μουσικής σημειογραφίας. Οι ποιότητες των οργανικών ήχων δεν αντιστοιχούν στον “φιλαρμονικό” ήχο του τονικού μοντέλου της δυτικής μουσικής, αλλά προσομοιάζουν στους ήχους που παράγονται από τις πράξεις των εκτελεστών. Ως αποτέλεσμα, αναδεικνύεται ένα ρευστό ηχητικό πλέγμα, που είναι μια μίξη σωματικών ήχων, όπως αναπνοών και κινήσεων, και οργανικών ήχων απογυμνωμένων από σχήματα τονικού ύψους, ρυθμού και αρμονίας. Ο μοναδικός τρόπος συσχέτισης των ήχων είναι η τοπική αλληλεπίδραση χειρονομιών. Έτσι αμφισβητείται όχι μόνο η σχέση μεταξύ σημειογραφίας και πράξης αλλά και η σχέση μεταξύ ήχου και μουσικού νοήματος. Με αφορμή αυτή την όμορφη καλλιτεχνική σύμπραξη στο πλαίσιο της συνεργασίας της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, οι φοιτήτριες του Παντείου Σταυρούλα-Ζωή Βλαχοπούλου, Ζέτα Καραπαπά, Δέσποινα Κουκουβέ και Σοφία Τσαβδαρίδου, μίλησαν με τον συνθέτη Αλέξανδρο Σπύρου και τους μουσικούς του ergon ensemble.
Αλέξανδρος Σπύρου
Αρχικά θα θέλαμε να σας ζητήσουμε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς, πώς γνωριστήκατε και πώς δέσατε σαν σχήμα;
Κώστας Παναγιωτίδης: Όταν πρωτομπήκαμε στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είχαμε μια πρόταση, να παρευρεθούμε σε ένα φεστιβάλ-σεμινάριο σύγχρονης μουσικής που γίνεται στο νησί των Παξών, το οποίο δεν το γνωρίζαμε εδώ στην Αθήνα. Ερχόταν ένα από τα ιστορικότερα, ίσως και καλύτερα σχήματα σύγχρονης μουσικής στον κόσμο, που είναι από τη Φρανκφούρτη, και λέγεται Ensemble Modern, και ο σκοπός του συνόλου και του σεμιναρίου ήταν να μεταλαμπαδεύσουν τη γνώση τους και την εμπειρία τους πάνω στη σύγχρονη μουσική σε νεότερους μουσικούς, που τότε ήμασταν 25 με 26.
Δημήτρης Τραυλός: Το 2008- 2009.
Κ.Π.: Το 2008-2009, στα σεμινάρια αυτά πήγαιναν αποκλειστικά παιδιά τα οποία είχαν καταρχήν το ενδιαφέρον για την σύγχρονη μουσική, γιατί συνήθως εμείς μέσα από τα ωδεία, μέσα τις ακαδημίες που τελειώσαμε, έπρεπε να σπουδάσουμε τις τεχνικές της κλασικής μουσικής, οπότε, μετά τις σπουδές μας, όσοι είχαμε μια τάση προς την σύγχρονη μουσική, ενδιαφερθήκαμε και πήγαμε. Αυτό το σεμινάριο διήρκησε πολλά χρόνια, δηλαδή κάποιοι από εμάς πήγαν οκτώ και εννιά φορές. Το απαύγασμα ήταν να δημιουργηθεί μια ομάδα μουσικών, οι οποίοι ήδη είχαμε αρχίσει να μαθαίνουμε τους τρόπους, την ορολογία και τις τεχνικές της σύγχρονης μουσικής. Αυτό ήταν και το νόημα του σεμιναρίου, να φτιαχτεί κάποια στιγμή ένα αυτόνομο πλέον ελληνικό σύνολο, που με τις δικές του δυνάμεις να προχωρήσει. Έτσι λοιπόν, σε αυτό το σεμινάριο γνωριστήκαμε η κεντρική, παλιά ομάδα των μουσικών του ergon. Tο σύνολο δημιουργήθηκε όχι μόνο από τις μουσικές δυνατότητες και την εμπειρία του κάθε μουσικού, αλλά και από την καλή συναισθηματική και αγαστή συνεργασία μεταξύ μας, γιατί ένας από τους σημαντικότερους λόγους να δημιουργηθεί ένα καλό σύνολο είναι να υπάρχει μια σύμπνοια και ένας αλληλοσεβασμός, ούτως ώστε να μπορείς να υποχωρείς. Μόνο οι μουσικές ικανότητες δεν φτάνουν όταν θες να φτιάξεις ένα τόσο μεγάλο σύνολο, που πρέπει να συνεργαστούν πάρα πολλοί άνθρωποι. Έτσι ήταν η πρώτη μας γνωριμία μεταξύ μας, και τα πρώτα χρόνια δοκιμάζαμε τις δυνάμεις μας και τη συνεργασία μας μέχρι να καταλήξουμε να έχουμε ένα ικανό σύνολο, να μπορέσει να αποδώσει. Με τον καιρό και την επιτυχία πήραμε στην ομάδα μας κι άλλους μουσικούς, διευρύνθηκε το σύνολο, καλυτέρευσε, και ανεβάσαμε μεγαλύτερες παραγωγές.
Κώστας Παναγιωτίδης
Πώς θα περιγράφατε την μουσική ταυτότητα του σχήματος σας σε κάποιον που δεν τη γνωρίζει;
Κώστας Τζέκος: Κατά βάση η μουσική ταυτότητα κινείται πάνω σε τρεις άξονες, και από εκεί και πέρα υπάρχει και ένας άξονας ο οποίος θα τον λέγαμε miscellaneous, θα ήταν κάτι λίγο πιο “ό,τι τύχει”. Αυτό που θέλουμε εμείς και αυτό μας αρέσει, επειδή έχουμε και μια κλασική εκπαίδευση και παιδεία, είναι να μπορέσουμε να προβάλλουμε την κλασική σύγχρονη μουσική, δηλαδή ό,τι έχει γραφτεί από τον Μεσοπόλεμο και μετά, όλη την πρωτοπορία, και να πούμε ότι έστω και μια φορά τα έχουμε παίξει αυτά τα έργα στην Ελλάδα, κυρίως στην Αθήνα, που είναι η μεγαλύτερη πόλη. Από εκεί και πέρα [ο δεύτερος άξονας] είναι το μουσικό θέατρο και ο συνδυασμός του εικαστικού με το μουσικό περιβάλλον, και μετά, ο τρίτος, είναι η πρωτοπορία και τα νέα μέσα, το πώς μπορούν να δημιουργήσουν νέες συνθήκες. Πράγμα για το οποίο θα συζητήσετε και με τον κ. Σπύρου σε λίγο, δηλαδή για τα μεικτά θεάματα, τα intermediary ή interdisciplinary, αυτοί είναι οι τρεις βασικοί άξονες. Από εκεί και πέρα έχουμε και ένα τέταρτο κομμάτι, το οποίο μπορεί να ’ναι οτιδήποτε. Μπορεί να είναι από μπαρόκ μέχρι sludge metal. Έχουμε πολλά πράγματα στα σκαριά, αλλά φυσικά δεν γίνονται όλα, δεν μπορούν να γίνουν όλα. Πρακτικά. Ειδικά αυτήν την περίοδο.
Κ.Π.: Να προσθέσω ότι εγώ θα αναγνώριζα και ως ταυτότητα του σχήματός μας κάποια χαρακτηριστικά πέραν του καλλιτεχνικού. Είναι ότι είμαστε πάρα πολλά χρόνια δεμένο σύνολο, ως μουσικοί. Δηλαδή χαρακτηριστικό δικό μας είναι ότι δεν βρισκόμαστε πολλοί καλοί μουσικοί για ένα συγκεκριμένο project, είμαστε συνέχεια μαζί και παίζουμε μαζί. Είναι μια ταυτότητα του συνόλου μας πολύ σημαντική αυτή.
Δ. Τ.: Ο ορισμός της ομάδας.
Κ.Π.: Είμαστε δεμένοι σαν ομάδα, γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον πάρα πολύ καλά. Δηλαδή και η πολύ καλή προετοιμασία και η καλή οργάνωση όπως και το υλικοτεχνικό και διοικητικό background που υπάρχει, είναι χαρακτηριστικό της ταυτότητας του συνόλου. Ό,τι βλέπετε σε μια συναυλία δεν είναι μόνο η μουσική προετοιμασία, είναι και άλλα πολλά πράγματα, οπότε η ταυτότητα του συνόλου μας είναι ότι διοικείται από τους μουσικούς, οργανώνεται και διεκπεραιώνεται μια παραγωγή από τους μουσικούς τους ίδιους, το οποίο ίσως μας διαχωρίζει από άλλα σύνολα τα οποία φτιάχνονται για μια παράσταση.
Δημήτρης Τραυλός
Ο τελευταίος χρόνος δεν ευνόησε την παραγωγή καλλιτεχνικών δρωμένων. Πώς σας έχει επηρεάσει η Covid-19;
Κ.Π.: Εμ, πώς να μας έχει επηρεάσει… Φυσικά έχουν ακυρωθεί πάρα πολλές συναυλίες, ειδικά τα μεγάλα project που απαιτούν πολύ κόσμο και πολλές συνεργασίες, για ευνόητους λόγους, για τον συγχρωτισμό. Εμάς μας έχει επηρεάσει κυρίως προσωπικά τον κάθε ένα μουσικό, γιατί όλες οι έξτρα συναυλίες και οι συνεργασίες, οι οικονομικές εισφορές έχουν πέσει πάρα πολύ, και στο δικό μας σύνολο σίγουρα έχουν ακυρωθεί αρκετά πράγματα. Τώρα, απ’ την άλλη, όμως, είναι και καλό και ευκαιρία, γιατί καταρχήν ψάχνουμε για νέες χορηγίες που υπάρχουν, που παλιά δεν τις ψάχναμε, κοιτάζουμε να έχουμε επαφές με κάποιους οργανισμούς για κάποια νέα project που δεν τα είχαμε σκεφτεί, και αρχίζει το μυαλό και σκέφτεται. Στις δύσκολες στιγμές αρχίζει κάποιος και γίνεται ευρηματικός κι αρχίζει και σκέφτεται λύσεις, που παλιά τις είχαμε έτοιμες στα χέρια μας. Τώρα πρέπει να κινηθούμε λίγο διαφορετικά, και αργότερα, όταν με το καλό θα έχει περάσει κι αυτή η φουρτούνα, θα είναι μια εμπειρία, γιατί θα κάνουμε κι άλλα πράγματα. Επίσης, αρχίσαμε και κάνουμε ηχογραφήσεις, που άλλες φορές δεν υπήρχε ο χρόνος και το είχαμε αμελήσει, είχε πάει πολύ πίσω, ενώ τώρα μπορείς να μπεις σε ένα στούντιο να ηχογραφήσεις. Είναι κι ένα έναυσμα αυτό λίγο να ζοριστούμε, να διαβάσουμε κάποια έργα που δεν τα είχαμε διαβάσει, ανοίξαμε νέους διαύλους επικοινωνίας, ασχοληθήκαμε λίγο περισσότερο με τη διαφήμιση. Πάντως, είναι άσχημη εποχή, ειδικά για το είδος της τέχνης της δικιάς μας που απαιτεί κοινό, αλλά η χαρά του συνόλου είναι όταν βρισκόμαστε και παίζουμε μεταξύ μας. Δεν είναι τόσο μεγάλη η χαρά της συναυλίας όσο η χαρά της πρόβας και της συνεργασίας. Η συνεργασία και η επικοινωνία είναι η οικογένειά μας, η οικογένεια που φτιάξαμε, είμαστε ζωντανοί και λειτουργούμε, και ίσως, σε μερικά πράγματα μπορεί να είναι και καλύτερα.
Αλέξανδρος Σπύρου (συνθέτης): Όπως είπε ο Κώστας, είναι μια χρονιά καταστροφή για όλους τους καλλιτέχνες, αλλά με αυτή την αφορμή, τον κορωνοϊό, είδαμε νέα πράγματα και είχαμε νέες ιδέες ως προς τη χρήση μέσων, δηλαδή πάρα πολλά σύνολα άρχισαν να κάνουν live streaming συναυλίες. Τώρα αυτό δεν ξέρουμε αν θα παραμείνει και μετά τον κορωνοϊό, θα το δούμε, πάντως άνοιξαν νέες δυνατότητες με όλη αυτή την καταστροφή που έγινε και με την ακύρωση συναυλιών, άρχισαν οι άνθρωποι να σκέφτονται προς νέες κατευθύνσεις και ίσως αυτό είναι κάτι καλό που θα μείνει. Θα δούμε πώς θα διαμορφωθούν τα πράγματα, αλλά από αυτό άνοιξε κάτι καινούριο.
Κώστας Τζέκος
Θα θέλατε να μας πείτε δυο λόγια για τη μέχρι σήμερα συνεργασία σας με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση;
Κ.Π.: Να πω εγώ, άψογη, άψογη, στην οργάνωση είναι άψογοι, οι αίθουσες είναι πάντα έτοιμες για ‘μας, πολύ ωραίες ιδέες, πολύ ξεχωριστές ιδέες στο μουσικό κύκλο των Αθηνών. Έχει πάρει ένα κομμάτι η Στέγη το οποίο είναι πολύ ειδικό και συγκεκριμένο, το οποίο δείχνει και το χαρακτήρα του οργανισμού αυτού στη συνεργασία μας. Έχει πάρα πολύ καλή ηχοληψία, πολύ καλές παραγωγές για ηχογράφηση, πολύ καλό στήσιμο. Είναι μερικές παραγωγές τις οποίες μπορώ να πω ότι μπορούμε να τις κάνουμε μόνο με τη Στέγη, κάποια συγκεκριμένα έργα δηλαδή, στα οποία θεωρούμε ιδανική τη συνεργασία μας.
Κ.Τ.: Είναι μεγάλη χαρά πάντα για μας όποτε συνεργαζόμαστε με τη Στέγη, γιατί πραγματικά το μόνο που μας αφήνουν να κάνουμε, είναι να κάνουμε τη δουλειά μας, χωρίς να έχουμε άλλες σκοτούρες, δηλαδή οι άνθρωποι είναι πάντα εκεί για ό,τι χρειαστεί.
Δ.Τ.: Και σε σταθερή βάση να προσθέσω, κάθε χρόνο.
Κ.Τ.: Ναι, δηλαδή με πολλούς έχουμε γίνει και φίλοι. Για τη Στέγη -το τεχνικό μέρος ή το καλλιτεχνικό- μόνο καλά έχουμε να πούμε.
Φωτογραφία: Γιάννης Σούλης
Ξεκινώντας από τα masterclasses του Ensemble Modern, τα μέλη του ergon ensemble δημιούργησαν το κορυφαίο σύνολο σύγχρονης μουσικής στην Ελλάδα. Από την ίδρυσή του το 2008, το σύνολο έχει εντάξει στο δυναμικό του μερικούς από τους καλύτερους Έλληνες μουσικούς σε ένα ευέλικτο σχήμα που διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε παραγωγής. Τα πρωτότυπα προγράμματα που παρουσιάζει περιλαμβάνουν μουσική δωματίου, μουσικό θέατρο, χορό, σύγχρονη όπερα, μουσική και κινηματογράφο. Με την προσήλωση που το διακρίνει στην ακρίβεια και την δυναμικότητα των εκτελέσεων, έχει αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια από κριτικούς και κοινό. Το ergon ensemble έχει κληθεί να συμμετάσχει σε σημαντικά φεστιβάλ σε Ελλάδα και εξωτερικό: Documenta/Kassel, Herrenhausen Kunstfestpiele, Suså Festival/ Denmark, Athens Festival, Νostos Festival, International Pharos Contemporary Music Festival/ Nicosia, Bigli New Music Festival/Istanbul. Συνεργάζεται συχνά με την Στέγη και την Εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ δίνει συστηματικά συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παρουσιάζοντας όλο το εύρος του ρεπερτορίου του 20ου και 21ου αιώνα. Ταυτόχρονα, έχει οργανώσει εκπαιδευτικές δράσεις σχετικά με τη μουσική του 20ου και 21ου αιώνα σε συνεργασία με τη μουσική βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη. Από την νέα σεζόν 2020-2021 θα επεκτείνει τις παιδαγωγικές του δραστηριότητες μέσω του εκπαιδευτικού προγράμματος Ergon lab: https://www.ergon-ensemble.gr/