Επιστροφή στον Μεγάλο Ερωτικό του Μάνου Χατζιδάκι

Ο Μάνος Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική ήδη από το 1966, οπότε και συνεργάστηκε στο Broadway με τον Ντασέν. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1970, ξεκινά το Μεγάλο Ερωτικό, την Αμοργό και τα Λειτουργικά εν μέσω μιας έντονης και πολυάσχολης ζωής. Η ιδέα του Μεγάλου Ερωτικού ξεκίνησε από το ποίημα της Μυρτιώτισσας «Σ’ αγαπώ» που γράφτηκε για το γιο της, ο οποίος δεν ήταν άλλος από τον ηθοποιό Γιώργο Παππά. Εκείνος έφυγε πρόωρα από τη ζωή από την επάρατη τότε νόσο και η μητέρα του στέλνει το ποίημα της όταν κι εκείνη είναι πια άρρωστη στο Μάνο Χατζιδάκι. «Είπα να πάω να τη δω στο νοσοκομείο αλλά καθώς ήμουν νέος τότε πολλά από αυτά που είπα δεν έκανα. Όταν εκείνη είχε φύγει από τη ζωή σκέφτηκα κάτι να κάνω με το ποίημα της», είχε εξομολογηθεί ο μεγάλος δημιουργός σε υλικό που παίρνουμε από το αρχείο της Κρατικής Τηλεόρασης στο ντοκιμαντέρ του Ζερβού το 2007 με θέμα τη δημιουργία του Μεγάλου Ερωτικού.

Στην Ελλάδα επιστρέφει το 1972, ενώ η χώρα βρίσκεται υπό δικτατορικό καθεστώς και επιθυμεί να δημιουργήσει ένα έργο που να αφορά τον κόσμο πραγματικά και ουσιαστικά και όχι καιροσκοπικά και με το μέσο ενός συνθήματός όπως λέει ο ίδιος. Το έργο του, τονίζει, είναι «περί έρωτος» και όχι μια απλή συλλογή από ερωτικά τραγούδια, όπως αφελώς κάποιοι τότε πίστεψαν και υποστήριξαν. Για το λόγο αυτό, έχουν συμπεριληφθεί ποιήματα από όλη την ιστορία της ελληνικής ποίησης, Σαπφώ, Σολωμός, Καβάφης, Ελύτης, Σαραντάρης, Γκάτσος, Χορτάτζης ακόμα και το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα. Ο ίδιος, μάλιστα, τονίζει κόντρα στους τότε επικριτές του για την επιλογή του αυτή μέσα σε μια περίοδο δικτατορίας, το αίτημα, το στοιχειώδες και ουσιαστικό, ήταν να βρούμε την αξιοπρέπεια και την ποιητική καταγωγή μας.

Οι ερμηνευτές, με τη φωνή των οποίων επένδυσε το «μέλος του έρωτα» ο Μάνος Χατζιδάκις, ήταν η Φλέρυ Νταντωνάκη και ο Δημήτρης Ψαριανός. Ο Δημήτρης Ψαριανός έχει περιγράψει γλαφυρά την πρώτη του συνάντηση με το συνθέτη Χατζιδάκι και την τραγουδίστρια Νταντωνάκη, στις έξι το απόγευμα, στο σπίτι του συνθέτη. Η Φλέρυ Νταντωνάκη περνά την πόρτα για να συναντήσει το συνεργάτη της κρατώντας στα χέρια της δυο αναμμένες λαμπάδες, σα να σηματοδοτούσε την έναρξη μιας μεγάλης καλλιτεχνικής ζύμωσης. Ακολούθησαν βραδιές με συζητήσεις και αναζητήσεις στο ίδιο σπίτι αλλά και πίσω από αυτό στην πλατεία Προσκόπων, στο Μαγεμένο Αυλό, το αγαπημένο εστιατόριο του Χατζιδάκι όπου γύρω του στο τραπέζι μαζευόταν με τους φίλους του, δηλαδή όλη την καλλιτεχνική αφρόκρεμα της εποχής. Όχι πολύ αργότερα, αρχίζουν να παίζονται οι παρτιτούρες από τους μουσικούς που εκτέλεσαν τις μελωδικές γραμμές του Χατζιδάκι. Ο Αντρέας Ροδουσάκης θα πει χαρακτηριστικά «Σα μουσική βόμβα έπεσε πάνω στους μουσικούς ο Μεγάλος Ερωτικός. Και όλοι αναρωτιόμασταν και ρωτούσαμε τι είναι αυτό που κάνει ο Μάνος». Στο στούντιο της Columbia, εξηγεί ο κοντραμπασίστας του Χατζιδάκι, αντί να κληθούν να παίξουν μουσική με κλασικά ρυθμικά στοιχεία όπως τα γνώριζαν μέχρι τότε, οι μουσικοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα πνευματικό γεγονός. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν είναι όλα κλασικά, βιολί, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο, άρπα, δύο κιθάρες, πιάνο που μετατράπηκε σε μικτό όργανο και λαούτο. Ο Μάνος Χατζιδάκις στο Μεγάλο του Ερωτικό αναδεικνύει τα αναρίθμητα ακούσματα και την ακούραστη μελέτη του πάνω σε μεγάλους κλασικούς συνθέτες. ‘Επαιρνε στοιχεία και μοτίβα από τους Mozart, Prokoviev, Mahler και, φυσικά, Stravinsky, με τον οποίο μοιράστηκε και την αγάπη για τους μικτούς ρυθμούς. Ο Μεγάλος Ερωτικός έχει μία εντελώς σύγχρονη αντίληψη αρμονίας πράγμα που αποδεικνύει την ευρύτητα και το βάθος της μουσικής παιδείας του ίδιου του συνθέτη.

Ο Μάνος Χατζιδάκις, μιλώντας για το Μεγάλο Ερωτικό, παραδέχεται πως ακούγοντας τη Φλέρυ Ντανωνάκη που ερμήνευσε τόσο μοναδικά και ανεπανάληπτα τα τραγούδια του δεν επιχείρησε ποτέ άλλη ηχογράφηση ή ζωντανή εκτέλεση γιατί δεν μπορούσε να φανταστεί καλύτερη εκδοχή. Αντίστοιχα, στο Δημήτρη Ψαριανό θα αφιερώσει με την αγάπη και τις ευχαριστίες του «εκατόν πενήντα αντίτυπα αυτού του δίσκου, αριθμημένα 1-150, με την υπογραφή του Συνθέτη» που «ευρίσκονται εκτός εμπορίου». Αφιερώσεις θα κάνει και στον πάντα «φίλο», όπως τον αποκαλούσε, Αντρέα Ροδουσάκη που με το κοντραμπάσο του συνεργάστηκε σταθερά με το συνθέτη. Με μισογραμμένη στο χαρτί την παρτιτούρα αλλά ολόκληρα τα έργα μέσα στο κεφάλι του, ο Χατζιδάκις έκλεισε το στούντιο ηχογράφησης για μέρες τον καιρό που οι συνθέτες τα έκλειναν για 2-3 ώρες, και επηρεαζόμενοι όλοι από το καλλιτεχνικό του όραμα εργάστηκαν μυστικιστικά, σχεδόν, για την ολοκλήρωση του έργου. Και όπως θα πει και ο Δημήτρης Ψαριανός, «Κανείς δεν μπορούσε, βέβαια, να προεξοφλήσει την υποδοχή του κοινού στη συγκεκριμένη δημιουργία, αλλά αντιλαμβανόμασταν ότι κάτι μεγάλο συνέβαινε».

Φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη γέννηση του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη και με αυτή την αφορμή, η εφημερίδα Επένδυση κυκλοφορεί και προσφέρει στους αναγνώστες της μια συλλεκτική σειρά από 18 CD με 22 από τα σημαντικότερα έργα του. Η σειρά θα κυκλοφορήσει για πρώτη και τελευταία φορά σε συλλεκτικές συσκευασίες μικρογραφίας βινυλίου και κάθε άλμπουμ συνοδεύεται από πολυσέλιδο ένθετο με χειρόγραφες σημειώσεις του δημιουργού, τους στίχους των τραγουδιών και σπάνιο αδημοσίευτο υλικό.

Η συλλεκτική έκδοση ξεκινά με το CD «Ο Μεγάλος Ερωτικός/Χωρίον ο Πόθος» που κυκλοφορεί με την εφημερίδα Επένδυση, το Σάββατο, 15 Μαρτίου 2015.

Το υλικό αντλήθηκε από το αφιερωμένο στο Μεγάλο Ερωτικό επεισόδιο (2007) της σειράς ιστορικοπολιτιστικών ντοκιμαντέρ «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» σε σκηνοθεσία Γιώργου Χρ. Ζέρβα για την ΕΡΤ, το οποίο έχει ψηφιοποιηθεί στην Ταινιοθήκη Τηλεόρασης για το αρχείο της Δημόσιας Τηλεόρασης.

Διαβάστε εδώ το μεγάλο αφιέρωμα της Popaganda για τον Μάνο Χατζιδάκι.